Vísir - 26.11.1940, Blaðsíða 2

%
VÍSIR
Frá aðalfundi S.I.F.
Itætt iiiii ittlilutiiii ai'ðis og ákvarð-
aiiir teknar.
VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingúlfsstræti)..
Símar 1 66 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Heimsins laun.
J1 YRIR stríðið, þegar íslensku
togararnir sigldu til Eng-
lands með afla sinn, og' seldu
hann þar, var mjög oft um, það
ritað í bresdc blöð, — aðallega
af útgerðarmönnum í Grímsby
og Hull, — að það ætti að loka
markaðinum fyrir „þessum út-
lendingum“, með því að þeir
héldu fiskverðinu niðri og bök-
uðu þannig breskum útgerðar-
mönnum tjón. Ef að eitthvað
kann að vera hæft í þessu, leiðir
aftur af þvi, að íslénsku útvegs-
mennirnir, — sem létu togara
sína selja á breskum markaði,
og liéldu þannig verðinu niðri,
að því er bresku blöðin segja,
— bafa verið mikil stoð fyrir
allan almenning í Bretlandi,
með því að koma í veg fyrir
„óeðlilega hátt“ verð á fiski. Þá
má heldur ekki gleyma því, að
auk þess, sem þessir menn hafa
þannig goldið „guði það, sem
guðs er“, hafa þeir einnig gold-
ið „keisaranum það, sem keis-
arans er“, með því að sérstak-
ir tollar voru lagðir á fiskinn-
flutning þeirra, og tollum þess-
um ekki af létt fyr en um mitt
þetta ár. Það má því fullyrða,
að Bretar hafa síst tapað á við-
skiftunum við íslendinga fyrir
stríð, en jafnvíst er hitt, að ís-
lendingar töpuðu .stórfé á við-
skiftum þessujji,, eins og halla-
rekstur útgerðarinnar síðustu
10 árin sannar berlega. Þeir
fengu ekki það verð fyrir fisk-
inn á breskum markaði, sem
þeir þurftu að fá til þess að
reksturinn gæti borið sig.
Þótt þessi lélega útkoma bitn-
aði með miklum þunga á ís-
lensku þjóðinni, var ekki um.
að sakast, með því að um ann-
an og liagkvæmari markað var
ekki að ræða. Þjóðin varð að-
eins að herða sultarólina fastar
og neita sér um allan óþarfan
og jafnvel þarfan innflutning,
og gætti þess mjög i byrjun ó-
friðarins, hv)e við Islendingar
vorum ömurlega illa undir það
búnir, að rnæta honum og af-
leiðingum lians, og þótt mjög
hafi breyst til batnaðar í svip,
þarf enginn að ætla að við verð-
um ekki að greiða það að nýju,
sem græðist. íslendingar þurfa
að flytja flestar nauðsynjar inn,
en hafa ekki nema fábreyttar
vörur til boða á erlendum
markaði, og raunin mun verða
sú, að er tímar líða verðum við
að kaupa allar aðfluttar vörur
háu verði, en láta útflutnings-
vörur okkar af liendi fyrir
miklu lægra verð en þarf til að
samsvara verðinu á innfluttu
vörunni.
Frá því er stríðið hófst hefir
verð á hinum útflutta fiski
breyst mjög til batnaðar, en það
leið ekki á löngu þar til hávær-
ar kröfur komu fram um það
í Bretlandi, að hámarksverð
yrði sett á fiskinn, og að stað-
aldri má lesa greinar um þetta
*í breskum blöðum, og er þá ein-
göngu rætt um hinar háu sölur
togaranna, en ekki hinar lágu,
— en svo sem vitað er, eru söl-
urnar mjög misjafnar, eftir þvi,
hvernig hittist á markað. Ef-
laust má með fullum rétli segja,
að þessi afstaða breskra blaða
sé eðlileg, — en frá íslensku
sjónarmiði er hún hvorki skyn-
samleg né sjálfri sér samkvæm.
Sé Bretum liagur að því, —
beinn eða óbeinn, — að skifta
við okkur, er ekki hægt til þess
að ætlast, eigi viðskiftin að
haldast, að annar aðilinn hagn-
ist stöðugt, meðan hinn tapar.
Þótt Islendingar hagnist nú í
bili á viðskiftunum, ber þess að
gæta, að stóráukin áhætta er
þeim samfara, sem vel er þess
verð, að hún sé metin að nokk-
uru, og svo kemur liitt einnig
til álita, að allur hagnaður, sem
Islendingar hljóta nú, rennur
áður en varir út úr landinu aft-
ur, vegna nauðsynjakaupa á
breskum markaði af okkar
hálfu. Til þess að um slík á-
framhaldandi viðskifti geti orð-
ið að ræða, og til þess að vi5 ís-
lendingar getum lifað menning-
arlífi, — án þess þó að annað
en fátæklegt menningarlíf geti
kallast, — verðum við að fá
eðlilegt verð fyrir vöruna, sem
éit er flutt. Hagsmunirnir
verða að vera gagnkvæmir og á-
hugi fvrir viðskiflunum gagn-
kvæmur, — annars leggjast þau
niður.
Það er einnig atiiyglisverl, að
upp á síðkastið amast sum,
hresk blöð við því, að íslenskir
sjómenn kaupa þar í landi eitt-
hvað af varningi til heimila
sinna, og gjalda vafalaust fult
sannvirði fyrir — auk þess, sem
stríðsskattur er lagður á allar
slíkar vörur. Það er eðlilegt, að
komið sé í veg fyrir að nauð-
synjar séu fluttar út úr land-
inu, sem Bretar þurfa sjálfir á
að halda, en hitt er óeðlilegt,
að amast sé við innkaupum sjó-
manna á vörum, sem seldar eru
lil útflutnings, en enginn mun-
ur virðist vera ger á þessu
tvennu í liinum bresku blöðum.
Að lokum skal það fram tek-
ið, að meðan svo er ástatt, að Is-
lendingum eru meinuð öll við-
skifti við aðrar þjóðir en Breta
og svo Vesturheim, — en við-
skifti við Aresturhefm eru mikl-
um og margvíslegum erfiðleik-
um háð, — hlýtur af því að
leiða, að við verðum að sækja
flestar nauðsynjar á breskan
markað, og það hvílir sú sið-
ferðilega skylda á Bretum, að
sjá okkur fyrir þeim, engu síð-
ur en öðrum þjóðum, sem líkt
kunna að vera settar. Má það
ekki sannast í þessum viðskift-
um, sem í senn eru okkur hag-
stæð og óliagstæð, að það, sem
móti þau á báða vegu, séu hin
Davíð Stef ánsson: SÓLON
ISLANDUS I.—II., 318-f-
298 bls. Þorsteinn M. Jóns-
son. — Prentverk Odds
Björnssonar, Akureyri
1940.
Ef Sölvi Helgason mætti líta
upp úr gröf sinni núna, býst eg
við, að hækka myndi á lionum
brúnin. Ekki fyrst og fremst
vegna þess, að hann lcæmi þá
auga á ýmsa sálufélaga sína,
eins og höf. þessa rits hefir sagt
í viðtali við „MorgunbIaðið“,
því bann myndi vafalaust fyll-
ast öfund yfir gengi slíkra
manna með þjóð vom nú á
dögum, — en öfundin er eitt
djöfulsins reiðarslag, eins og
meistari Jón orðaði það.
Hitt myndi Sölva þykja hin
mesta uppliefð, að nú er liann
lentur í skálda liöndum svo unt
munar. Á þessu ári hafa tveir
rithöfundar lagt við Sölva og
riðið honum gandreið, og eg
Iiefi jafnframt sannfrétt, að
einn höfundur sé að ganga frá
æfisögu hans. Þetta myndi hon-
um vafalaust þykja viðurkenn-
ing á því, að hann hefði verið
sá, sem hann sagðist. Hann
Á aðalfundi S. I. F., sem hélt
áfram eftir hádegi 1 gær, voru
reikningar sambandsins skýrðir
af Kristjáni Einarssyni fram-
kvæmdastjóra.
Eins og getið var um hér í
blaðinu i gær, námu tekjur
samlagsins, sem ráðstafað skal
af -félagsstjórn og aðalfundi kr.
2166.280.32, en af þeirri upp-
hæð liefir þegar verið ráðstafað
kr. 1.870 þús., sein upphót á
fiskframleiðslu siðastliðins
starfsárs, og nemur uppbót
þessi um kr. 10,00 á hvert skpd.
fiskjar. Þá er eftir óskift og ó-
ráðstafað af arði síðasta árs kr.
2—300 þús., en sennilega tekur
fundurinn ákvörðun um ráð-
stöfun fjár þessa í dag.
Nokkrar umræður urðu um
reikningana, aðallega í sam-
bandi við verðjöfnunina, og
kom fram svohljóðandi tillaga
frá Jóni Árnasyni:
„Aðalfundur Sölusamhands
íslenskra fiskframleiðenda lít-
ur svo á, að samkvæmt gerðar-
dómi hæstaréttardómaranna,
dags. 27. júní þ. á., sé ekki
heimild til verðjöfnunar milli
lahrador-fiskjar og pressufiskj-
ar annarsvegar og stórfiskjar
hinsvegar, framleiddan árið
1939, þar sem ekki er sannað
að eigendur stórfiskjar hafi
Iieðið nokkurt tjón vegna að-
gerða Sölusambandsstjórnar til
að vernda Ilaliumarkaðinn fyr-
ir smáfisk. Fundurinn sam-
þykkir því að greiða fult sölu-
verð að frádregnum venjuleg-
um kostnaði og sjóðagjöldum
fyrir lahradorfisk og þveginn
og pressaðan fisk framleiddan
árið 1939.“
Þeir Sveinn Benediktsson og
Finnbogi Guðmundsson báru
fram svohljóðandi dagskrártil-
lögu:
„Þar sem stjórn S. I. F. hefir
nú þegar ákveðið og hafið út-
borgun á verðuppbót fyrir árið
venjulegu heimsins laun: van-
þakklætið, heldur Jyrst og
fremst gagnkvæmur skilningur
heilbrigðra viðskifta.
myndi segja, að ekki væru þess-
ir höfundar að Ijúga í blýhólk,
því hann myndi tvíllaust liafa
orðað það svo, ef liann hefði
verið uppi nú, og síðan myndi
hann glaður bæla sig aftur í
hefilspænina í kistu sinni.
Það er með dálitlum ugg og
ótta, að maður tekur sér jiessa
bók í bönd. Hér er höfundur,
sem um langt og besta skeið
æfinnar hefir hlaupið vekrings-
spori lyrisks kveðskapar, en fer
nú að breyta til og ætlar að taka
stökk skáldsagnagerðar. Maður
óttast, að höf. fari eins og
oft fer gæðingi — og það er
hann tvíllaust sem ljóðskáld, —
er á að kenna nýjan gang, að
hann víxlist í spori. Óttinn er
þeim mun meiri, sem hann hef-
ir reynt að taka nýtt spor áð-
ur, og fór ekki vel.
Spurningin er, nær hann nú
hreinum gangi eða ekki?
Eg las bókina vandlega, en
fljótt; eg gleypti hana í mig,
sem svo er kallað, og lagði hana
að lestri loknum frá mér með
þeirri fullvissu, að eg hefði
sjaldan lesið betri bók. Bókin
hafði hrifið mig svo, að eg hafði
á leiðinni um blaðsíður hennar
1939—’40 og fundurinn lítur
svo á, að stjórnin liafi haft fulla
lieimild til verðuppbótarinnar á
þeim grundvelli, sem hún á-
kvað, sbr. gerðardóm hæsta-
réttardómaranna, þá sér fund-
urinri ekki ástæðu til frekari að-
gerða í máli þessu og tekur fyr-
ir næsta mál á dagskrá.“
Dagskrártillagan var samþ.
með í06y2 atkv. gegn 3014.
Fimm manna nefiul var kos-
in til þess að alhuga reikning-
ana og hlutu þessir kosningu:
Sigurður Ólason, Vestm.eyjum,
Jakol) Frímannsson, Akureyri,
Elías Ingimarsson, Hnífsdgl,
Ólafur H. Jónsson, Rvík, og
Halldór Jónsson, Sevfjisfirði.
Kl. 2 e. h. í dag hófst fundur
að nýju og er óvíst talið, hvort
aðalfundarstörfum verður lok-
ið í dag.
Lúðrasveit
Reykjavíkur
Lúðvasveitin hefir tekið
stakkaskiftum undir hand-
leiðslu Alberts Klahn. Til
skamms tíma var hún fyrst og
fremst hornaflokkur, en nú hef-
ir liðið verið aukið með tréblás-
urum, sem eru 10 að tölu, svo
sveitin nálgast það að vera orð-
in fullkomin „harmoníu-hljómr
sveit“. Vitanlega hefir mikið á-
unnist með þessu og eru hljónir
brigðin miklu fjölbreytilegri en
áður.
Hljómleikarnir hófust með
liressilegu hergöngulagi, sem
var leikið af festu og með
ströngu liljóðfalli, eins og vera
ber. Best hygg eg, að Overure
Romantique eftir Keler-Béla
hafi verið leikin. Er þetta all-
mikið lag og hljómaði víðast
livar fallega. Efri hljóðfærin eru
vafalaust betri og öruggari en
neðri raddirnar; neðri raddirnar
voru stundum hikandi og fálm-
andi og hætti við að leika ó-
hreint. Ungversk Rhapsodía nr.
2 eftir Fr. Liszt var fullerfitt
verk fyrir sveitina, einkum var
fyrri kaflinn af verkinu daufur,
ekki getað gert mér grein fyrir
hvers vegna eg væri lirifinn af
henni. Mér hafði að vísu fund-
ist vera á lienni brotalöm, og
þóst taka eftir hvar hún væri,
en eg liafði ekki getað gert mér
grein fyrir hvers vegna mér
fyndist þetta, eða livort þessi
óljósa kend mín væri rétt.
Einu sinni var eg í lærða skól-
anum við lítinn orðstí, en það
vita allir, sem í skóla hafa
komið, að sumir kennarar
liljóta ástsæld af öllum nemend-
um, aðrir af sumum en óvild
annarra, og en aðrir ekkert
nema óvild allra. Það vita og
allir, sem á skólabekkjum hafa
setið, að haldgæði raka fyrir
ástsæld og óvinsæld kennara
eru mjög oft ærið liæpin. I
minni tið var einn kennari, sem
var ástsæll af öllum, nema mér.
Hann liafði að vísu aldrei stigið
á það strá, sem mér mætti mið-
ur Iíka, síður en svo, og þó hafði
eg liina mestu óbeit á honum.
Þetta var svo ríkt í mér, að enn
í dag, þegar eg veit, að þetta var
ekkert nema helber rangsleitni
hjá mér — en stráka^ eru, eins
og allir vita, að eðlisfari rang-
sleitnir —, eimir eftir af þessu í
huga minum. Nú veit eg, að
þessi kennári hafði ekkert unn-
ið til saka — ef svo mætti nefna
það —, nema það eitt að vera
en úr laginu rættist furðanlega
í síðari kaflanum.
Pétur Jónsson óperusöngvari
söng nokkur lög með undirleik
sveitarinnar og var söngur hans
einkar glæsilegur í Gralssöngii-
um úr „Loliengrin“ eftir Wagn-
er Leharslaginu alkunna úr
óperrettunni „Brosandi land“.
Hetjurödd Péturs nýtur sín
fyrst fyllilega með undirleik
hljómsveitar. Ilonum var vel
fagnað og varð liann að syngja
aukalag.
Lúðrasveitin er skipuð um 30
manns. Alt eru það áhugamenn,
sem varið liafa tómstundum
sínum til æfinga og hera eklci
annað úr býtum en ánægjuna af
því, að vera með að leika lög-
in. Albert Klahn hefir stjórnað
sveitinni undanfarin ár, og er
enginn vafi á því, að hann er
maður á réttum stað, sem þaul-
þekkir hvert hljóðfæri. Undir
hans liandleiðslu liefir hljóm-
sveitin stöðugt sótt fram til
meiri fullkomnunar.
Aðsókn að hljómleikunum
var ekki eins góð og I.úðra-
sveilin átti skilið. Sennilega
liafa menn þótsl vera búnir að
heyra sveitina svo oft, að þeir
hafi ekki viljað eyða peningum,
og tíma í að lilusta á hana í
þetta sinn. En þeir, sem á
hljómleikana komu, skemtu sér
liið besta, og voru viðtökurnar
sérlega góðar. B. A.
Prestskosningar og
safnaðarfundurinn.
Um þessar mundir eru prests-
kosningar, dg ýms kirkjumál
í sambandi við þær, rædd af
kappi hér í bæ, sem eðlilegt er.
I þremur nýjum prestaköllum á
innan skamms að kjósa 1
presta. I Laugarnesprestakalli
er ágreiningur enginri um
prestskosninguna, enda sækir
þar séra Garðar Svavarsson
einsamall. Kunnugir munu
sammála um, að liann á þá
særnd og það traust vel skilið
fyrir alt sitt starf, og þá ekki
síst húsvitjanirnar í þeim bæj-
arhluta undanfarin ár.
I Hallgríms- og Nespresta-
kalli keppa margir, og að ýmsu
leyti ólíkir menri, og því eru
þar margar kappræður háðar
manna á milli. Segja sumir að
kappið vaxi svo ört, að vel geti
svo farið, að það verði bana-
mein prestskosningarlaganna.
kennari i stærðfræð.i Þessari
kenslugrein var eg frábitnastur
allra — og er það þvi miður enn
í dag —, og það var þetta, sem
eg lét bitna á manninum. Þegar
við gerðum hjá lionum skrif-
lega stærfræði, reyndi eg að
blekkja liann eins og unt var —
það mistókst að vísu altaf ■*—,
og fékk því niðurstöður dæm-
anna hjá félögum mínum, sem
betur voru staddir. Á þær féllst
hann að vísu, en heimtaði hins
vegar að fá að sjá útreikning-
inn, því liann sagði, að niður-
stöður værií lialdlitlar, nema
sæist, hvernig menn hefðu að
þeim komist. Nú sé eg að þetta
er alveg rétt.
Maður á helst ekki að tala um
sjálfan sig, síst þegar maður
þykist vera að skrifa um aðra,
en þessu sinni þykist eg ekki
geta hjá því komist. Sannleik-
urinn er sá, að það eru fáir
menn, sem eg er eins smeikur
við eins og sjálfann mig. Eg er
nú búinn að vera minn eiginn
samtíðarmaður í meira en 50
ár, og eins og gefur að skilja í
mjög náinni sambúð. Á þeirri
löngu leið liefi eg rekið mig á
þann galla í fari mínu, innan-
um marga aðra, að eg er f jarska
hrifgjarn fyrir geðbrigðum mín-
Um á hverri líðandi stund, og
því fylgir sá Ijóður, að mér hætt-
ekkja Greips Sigurðssonar
bónda i Haukadal, léstífyrradag
að heimili sonar síns, Sigurðar
íþróttakennara við Geysi. Hún
var 84 ára, fædd 29. ágúst 1856.
Á eftir mnni menn sjá betur en
áður, að kirkju vorri sé miklu
hollara að fá nýja og betri lög-
gjöf um veitingu preslakalla. —
Þó skortir marga þá bjartsýni.
Sóknarfólk' dómkirkjiinnar
er ntan við þessa kosningabar-
áltn — og þó ekki alveg. Að
vísu kunna ýmsir að hugsa
svipað og „hæglátir“ merin í
nýju prestakÖllunum segja nú:
„Mig. varðar elckert unx hverjir
þessir riýju prestar verða, eg
hefi mína gömlu presta áfram.“
Hinir eru þó miklu fleiri, sem
sjá, að ýmsir sólcnarprestar
hljóta að marka djúp spor í
trúmálum höfnðstaðarins alls,
og er þvi engan veginn sama
um hverjir þeir verða, enda þótt
„gömlu prestarnir“ fái að lík-
indum meiri hluta prestsverka
í bænum enn um hríð.
Að öllu þessu íliuguðu er
sennilegt að safnaðarfundurinn
í dómkirkjunni á miðvikudags-
kvöldið kemur verði fjölsóttur.
Þar á að kjósa mann í sæti
Sigurbjörns Þorkelssonar kaup-
manns, er verið liefir í sóknar-
nefnd dómkirkjunnar síðan
1917. Gildir sú kosning til aðal-
fundar í vor, því að þá er kjör-
tímabil lians og tveggja annara
sóknarnefndarmanna útrunnið.
Gjaldendum dómkirkjusafn-
aðar hefir fækkað um nál. %
hluta á þessu ári, en hinsvegar
eru engar líkur til að nauðsyn-
leg útgjöld hans minki að sama
skapi. Að vísU hverfa nú öll út-
gjöld vegna kirkjulegs starfs í
úthverfum bæjarins, en liins-
vegar liljóta kirkjureikningar
að liækka vegna kolaverðs og
verðstuðuls upphótar á kaupi
fastra starfsmanna. Safnaðar-
gjöldin eru nú samtals 4 kr. 75
aurar á hvern gjaldanda, en þar
sem verðgildi krónunnar hefir
fallið svo mjög, og nauðsyn rek-
ur á eftir, er þess að vænta, að
sú hækkun, er sóknarnefnd fer
fram á, verði samþykt.
Að sjálfsögðu er gert ráð fyr-
ir, að aðrir söfnuðir í bænum
ir við því — auðvitað óafvit-
andi — að styðja að þvi á alla
lund, að liin fyrstu hrif lialdist,
og að girða fyrir það, að köld
rökin fái komið sér við i hugs-
un minni, svo að hrifin verða þá
um siðir oft mjög öfgakend hjá
mér til annarrar hvorrar hand-
ar. Eg les bók og verð hrifin af
henni, og les liana síðan
jafnharðan aftur og aftur,
og fer oft svo að lokum,
að mér tekst að sannfæra mig
um, að það sem mér kann að
liafa þótt að við fyrsta lestur,
sé í rauninni gott eins og alt
alt hitt. Á sömu leið kann að
fara, ef mér þykir bókin vond,
að eg þá lesi liana upp aftur svo
lengi, að mér finnist það litið,
sem mér þótti vera gott í henni
í fyrstu, vera eins vont eins og
mér fanst heildin þá þegar vera.
Það er víst þetta lundarlag, sem
Bismarck lýsir, þegar liann seg-
ir um sjálfan sig: „Eg hef altaf
liatað vel og unnað vel“. Þegar
maður veit sig vera þessum
meginókosti búinn, er manni
auðvitað, vilji maður láta uppi
álit silt, skylt að sjá við þessu,
og í því skyni afréð eg, að lestri
þessarar bókar loknum að líta
ekki í hana um sinn.
Eg endurlas bókina ekki fyrri
en eftir eitthvað hálfan mánuð,
og við lesturinn var nú eklcert
Besta bók ársins.