Vísir - 27.11.1940, Blaðsíða 2
VÍSIR
DAGBLAÐ
Utgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Gnðl'augsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 660 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Fráíall
borgarstjóra.
p RÁFALL Péturs Halldórs-
sonar borgarstjóra kemur
ekki á óvart, þeim sem til
þektu. Hann liafði legið þungar
legur hin síðustu ár og að lok-
um rúmfastur í meira en 6 mán-
uði. Nú hefir þessi sterkhygði
maður kvatt samferðafólkið,
aðeins 53 ára að aldri.
Pétur Halldórsson var einn af
ástsæluslu mönnum þessa hæj-
ar. Og þó hafa fáir menn gerl
minna til að koma sér í mjúk-
inn hjá fólkinu. Hann var ekk-
ert ísmeygilegur, enginn mál-
rófsmaður eða loftunga, enginn
áróðursmaður. Hann var allur
af gamla skólanum, fastheldinn
á fornar dygðir, trúmaður og
góður borgari.
Hann var fæddur og uppalinn
í þessum bæ. Menn þektu hann
frá blautu barnsbeini, starf
hans og hugsunarhátt, hæfileika
lians og takmarkanir. Þótt hann
liefði verið við opinber má^rið-
inn síðustu áratugina og oft
þar, sem baráttan var hörðust,
hafði aldrei fallið nokkur
skuggi á nafn lians.
Pétur Ilalldórsson bar það
með sér, hver maður hann var.
Hann var mikill vexti og þrek-
legur, bjartur yfirlitum og í
senn festulegur og góðmann-
legur á svip. Þegar menn sáu
hann, hugsuðu þeir ósjálfrátt:
Þessum manni er óhætt að
treysta.
Og þetta reyndist svo. Pétur
Halldórsson brást aldrei þeim
manni, sem liann hafði bundist
vináttu, né þeim málstað, sem
liann hafði léð fylgi sitt. Af
þessum sökum var honum
treyst.
Hann var blátt áfram, hisp-
urslaus í allri framkomu. Hann
var glaður og hressilegur. Hann
bar með sér góðvilja og dreng-
skap. Menn vissu að hann vildi
vel. Af þessu stöfuðu vinsældir
hans.
Pétur Halldórsson var kjör-
inn í æðstu virðingarstöðu þessa
bæjar. Því fer mjög fjarri, að
hann hafi sóst eftir þvi starfi.
Hann var yfirlætislaus maður
með afbrigðum og hlédrægur að
eðlisfari. Hann sóttist ekki eftir
völdum og vegsemd. Hann
komst bara ekki hjá þvi, að
honum var treyst betur en öðr-
um.
Að þessu sinni verður ekki
rætt um hin mörgu og margvís-
legu störf Péturs borgarstjóra.
Það er ekki bæjarfélagið eitt,
sem á á bak að sjá einum traust-
asta starfsmanni sínum. Á Al-
þingi verður Iians saknað. Ótal
félög og stofnanir eiga honum
gott að Iauna. Og hvað eru þeir
margir hér í bænum, ungir og
gamlir, sem þar áttu hauk í
horni og sakna nú vinar í stað?
Þótt ýmislegt megi að höfuð-
borg okkar finna, dylst engum,
að hér liefir verið að verki
manndómur og atorka. Pétur
Halldórsson kunni að meta
þessa eiginleika og átti þá sjálf-
ur í ríkum mæli. Hann var sam-
gróinn því besta og mennileg-
asta í þessum bæ, umfram
flesta aðra. Hann unni Reykja-
vík og Reykvíkingar unnu hon-
um.
Þegar liann nú kveður, eftir
langan starfsdag en skamina
ævi, munu jafnt fylgismenn
hans sem andstæðingar ljúka
upp einum munni um það, að
horfinn sé óvenjulega heil-
steyptur drengskaparmaður. Og
þeim mun öllum koma saman
unr það, hvað sem skoðunum
líður um stefnu og starf Péturs
Halldórssonar, að liann hafi
fallið með hreinan skjöld.
a
Aðalíundur S.Í.F.
Aðalfundur Sölusambands ís-
lenskra fiskframleiðenda hélt
áfram eftir hádegi í gær.
Reikningsnefnd skilaði fyrsta
áliti sínu og tillöjgum, en siðan
vorú reikningarnir samþvktir.
Næst voru til umræðu ýmsar
lagabreytingar og var sú veiga-
mest, að héimila að hafa færri
en þrjá framkvæmdastjóra.
Síðan héldu áfram umræður
um verðjöfnunina.
Þá kom og fram tillaga um
að selja niðursuðuverksmiðj-
una, en hún kom ekki til um-
ræðu.
Fundi var síðan frestað til kl.
2 í dag.
Knattspyrn n-
þlngriun §litiO.
Knattspyrnuþinginu er lokið
að þessu sinni. Síðasti fundur-
inn var haldinn á sunnudag.
Þar voru samþyktar og geng-
ið frá nýjum starfsreglum fyrir
knattspyrnuráðið .og ársþing
knattspyrumanna.
Þá var og rætt um fvrir-
komulag móta á næsta ári og
vpru samþyktar ýmsar brevt-
ingar þar að lútandi, allar til
bóta.
Ársþinginu var síðan slitið i
gær með kaffisamsæti og hefir
mikil samheldni og áhugi ver-
ið ríkjandi á þinginu.
Hjúskapur.
Síðastl. laugardag voru ungfrú
Ólafía S. S. Einarsdóttir og Gísli
Gunnar Björnsson, bifvélavirki,
gefin saman i hjónaband af sr.
GarÖari Svavarssyni. Heimili ungu
hjónanna er á Bergþórugötu 14.
Fyrsía flugvélar-
smíði á Islandi.
Tveir íslenskir hagleiksmenn smíða flugvél
Undanfarna daga, þar á meðal í gær, hefir sést í lofti ný flug-
vél, íslensk, en það er fyrsta flugvél sem smíðuð hefir verið
hér á landi.
Smiðir og eigendur þessarar vélar eru þeir Björn Ólsen og
Gunnar Jónasson eigendur að „Stálhúsgögn“. Voru þeir áður
vélamenn hjá gamla flugfélaginu, árið 1928. Árið 1932 tóku
þeir til við flugvélasmíði og smíðuðu hana þá að mestu leyti,
áttu að eins eftir að klæða vængina og ganga frá ýmsu smávegis.
- - r % . • r . yg ~ -
Vegna fjárhagsörðugleika Er hann af enskri gerð og lieit-
gátu þeir félagar ekkr keypt í | ir „Gipsy“. Hann er talinn 85—
bana mótor, svo smíðin varð að | 98 hestöfl að styrleika, en um
liggja niðri um alllangt skeið. ! ílughraðann er ekki vitað enn
En fyrir nokkurum árum festu með neinni vissu, því Iiraða-
þeir þó kaup á Htið notuðum mælirinn hefir ekki verið at-
flugvélamótor, sem aðeins var hugaður, hvort hann væri rétt-
búið að fljúga með í 200 klst. ur eða ekki. Örn Johnson flug-
Flugvéla-
smiðirnir:
Gunnar
Jónasson
(t. v.) og
Björn Ólsen
(t. h.).
Nýja
flugvélin
á flugvelli
Flugfélagsins
i Vatns-
mýrinni.
SBjsiBinafl* Guðiiiiiiiflssoii bóndi
f að Iláai'úlli, II%íí;írsíðu. |
Þar sem Hvítá flaums á flúðum
fleygir straumi sýslumarka,
liorfi eg að Háafelli,
Hjálmars óðal þar sem stendur
undir fjallsins hnjúknum hæsta.
Hádegis í sólarflóði
sumarskrúða sveitin fagra
sýnist hafa brugðið liti.
Og víst er það, að haustið hefir
hélurósir snenuna dregið
upp á þessu óðalssetri
ástvinanna, sem að liarma
látinn föður, mætan maka,'
manninn prúða, dagfarsgóða.
Táknræn mynd af Iljálmars
hylli
er hæðin fjallsins yfir bænum.
Um mannaforráð minna hirti,
en menn, sem eru valdagjarnir,
lelja sér það álitsauka
á aðra að líta skör sér neðar.
Þér var ekki um þetta gefið,
því að alla taldir jafna,
sömu grein af sama stpfni
sást í ljósi réttrar trúar, —
að allir bræður ættu að vera,
ólik merki þó að bæru.
Oft var gengið upp á hnappinn,
útsýnisins fagra að njóta.
Ferjan beið í flæðarmáli,
flutti bóndinn komumanninn.
Inn í stofu fyrst var farið,
af föngum búsins vislir bornar.
Undir borðum oft var hlegið,
því ýmislegt þar bar á góma,
aldrei þó með vopnum vegið
að virðing manna eða sóma;,
græskulaus var gamanræða,
götur liófs því vildi þræða.
Traustur vinur, trúr í starfi,
trúi eg best að launað verði,
aðjceyplur var ei sá farfi,
er aðlaðandi mann þig gerði.
Sólareldar sífelt brunnu,
sem á aðra birtu lagði.
Sé eg roða liærri lieima,
Hjálmar, þar er golt að vakna.
Minningarnar geisla geyma
um góðan mann, er allir sakna.
Rósum skrýðist látins leiði,
er lifði eins og blóm í heiði.
Rorgfirðingur.
maður laldi sig þó hafa flogið
með 80 mílna liraða (ca. 130
km.) í henni.
í sumar og liaust gengu þeir
Björn og Gunnar endanlega frá
vélarsmíðinni, og hefir liún nú,
eins og að framan er sagt, ver-
ið reynd undanfarna daga liér
yfir bænum. Hefir Örn Johnson
flugmaður reynt hana og talið
hana reynast vel. Enn sem kom-
ið er flýgur hún ekki rétt, þvi
það er talið að flugvélar fljúgi
rétt, ef þær halda réttri stefnu
eftir að slept liefir verið af stýr-
unum. En það er með allar
flugvélar svo, að það verður að
„rétta þær af“ eftir að þær eru
fullsmíðaðar. Og þannig mun
einnig tdlcast að rétta þessa af,
svo að hún fljéigi rétt.
Flugvélin er lítil landflugvél,
en traustlega gerð og hefir sæti
fyrir tvo — flugmann og far-
þega. Hefir hún verið kölluð T.
F. Ögn, vegna þess, hve lít-il hún
er, en það er þó ekki endanlegt
heiti hennar.
Að þvi er þeir flugvélasmið-
irnir Björn og Gunnar tjáðu
tíðindamanni Vísis í gær, var
flugvélasmíðin hafin á þeim ár-
um, þegar engin flugvél var hér
til, og ætluðu þeir hana sem
skólaflugvél fyrir íslenska flug-
nema. Síðan hefir þessi aðstaða
breyst og nú er með öllu óá-
kveðið liver örlög hinnar irýju
flugvélar verða.
Það verður ekki sagt með
nokkurri vissu, hve kostnaður
við vélarsmíðina verður mikill,
en undir 8 þús. kr. mun hann
þó varla verða.
Þeir Björn og Gunnar eru
miklir hagleiksmenn, og það
voru þeir, sem smíðuðu upp T.
F. Örn, sem skemdist í Skerja-
firðinum í fyrra, og sýnir þetta
hvorttveggja, að jafnvel þó þeir
verði að grípa til flugvélasmíð-
innar í frístundum sínum, þá
ferst þeim það með prýði úr
hendi. Getum við verið stoltir
af þessari nýju flugvélaverk-
smiðju(!) okkar.
Næturlæknir.
Karl S. Jónasson, Sóleyjargötu
13, sírni 3925. Næturvöröur í Lyfja-
búðinni Iðunni og Reykjavíkur apó-
teki.
Besta bók ársins.
(Niðurl.).
Sjálf uppbygging atvikanna —
rásar sögunnar — er með ágæl
um. Höf. notar svo til helming-
inn af fyrsta bindi bókarinnar
til þess að byggja grunn undir
Sólon Islandus. 'Þessi grunnur
er bráðnauðsynlegur til skiln-
ings á Sólon, það er umhverfið,
sem hann elst upp í og.eðlis-
hneigðir ætternisstoða þeirra, er
undir hann *;enna, sem þar er
lýst. Framrás atvika þar er lítil
og Iiæg; þar kryfur höf. ekki,
lieldur staðhæfir og segir. frá,
eins og rétt er, því annars væri
hann farinn að segja aðra sögu
af öðru fólki. Eftir það liefst
mjög ör framrás viðburðanna
með sterkum stíganda að há-
markinu, þegar Sólon siglir og
forframast í Brimarhólmstugt-
Imsi, kemur heim aftur, orðinn
að íslands dæmalausum stór-
spekingi, og fer að flakka með
Júllu á bakinu. En hámörkin
eru tvö. Sagan rennur nú áfram
nýtt skeið, uns Sölvi kemur á
Austfjörðu Júllu-laus og gerist
þar pólitískur leiðtogi, en miss-
ir þó tök á fólkinu vegna for-
tíðarinnar. Hann snýr þá aftur
vestur í Húnavatnssýslu og
hrekur þar að fullu JúIIu frá
sér. Eftir það hnignar öllu fyrir
Sölva, liann brekst sem sveitar-
limur milli bæja á fæðingar-
brepp sínum, uns hann andast
úti á milli þúfna.
Eg er að vísu bvorki Skag-
firðingur né Húnvetningur, en
þykist alveg vita, að umhverfis-
lýsingar þaðan — eg á með því
ekki við landslagslýsingar —
séu alveg réttar. Eg ræð það
meðal annars af því, að lýsing-
arnar á tugthúsvist Sölva í
Kaupmannahöfn bera það með
sér, að höf. hefir kynt sér,
hvernig umhorfs var á Brimar-
hólmi í þá daga, og gert það vel;
það væri beinlínis hægt að benda
á, hvaða rit um það efni hann
hefði liandleikið. Það er altaf
bráðnauðsynlegt, að höfundar
sögulegra skáldsagna kynni sér
vendilega hið sögulega um-
hverfi, sem þeir vinna í, hugs-
unarhátt samtíðarinnar og
annað, sem þar að lýtur. Á því
veltur mjög ágæti slikra rita, og
virðist höf. ekkert hafa látið upp
á sig standa í því efni.
Allar persónurnar eru að
visu stílfærðar, en þó rétt-
ar. Saga Sölva er sögð eins
og hún er kunn —- því xnið-
ur hefir Sölvi ekki sjálfur ritað
ævisögu sína, — þar mun hvorki
of né van, en hann hagræðir
lienni þó svo, að í fi-ásögunni er
fólgin skýring lxöf. á skapgerð
þessa einkennilega auðnulausa
manns, sem vel má vera að
befði getað ræst úr, ef aðstæður
befðu vprið til. Baldinn og þver
af náttúrufari var bann og
stöðvunarlaus, en skorti hæfi-
leika til að festa sig við nokkuð,
ekki síður hugðarefni sín en
annað. Hann var því í sjálfu sér
samkvæmt skapgei'ð sinni ein
versta hindrunin á sínum eigin
vegi. Hann var draumóraxnað-
ur, jafnvel skáld að því er til
hugmyndaflugs kemur, en
skorti getu til þess að setja öllu
þann skammt og þær skorðiiM*
sem þurfti til þess, að hefði rnátt
nýtast við það. Hann hugsaði
hátt, en skorli skapfestu til þess
að sætta sig við, að liann komst
ekki það sem liann vildi. Hann
bauð forlögunum byrginn, ekki
með því að sigrast á þeim, held-
ur með því, að draga sig út úr
xnannheimum og út fyrir svig-
rúm örlaganna. Hann bjó sér til
nýjan heim, þar sem hann x’éð
sjálfur allriaðstöðu sinnioghvað
úr honum vai’ð, og sparaði þar
ekkert til, en svo fjarlægðist
hann samt ekki mannheim, að
hann hefði ekki löngun til þess
að sýiiast þar, það sem liann var
í sínum eigin hugarheimi. Á
sinn eigin hugarlieim trúði hann
urn síðir, enda þótt hann væri í
fyrstu slcapaður af vanmetakend
sjálfshansen mannheimfyrirleit
hann, vegna þess, að mann-
heimur skikli ekki hugarheim
hans. Þessi dvöl hans í tveim
veröldum jók á þann tvískinn-
ung lundarinnar, sem honum
var áskapaður, og hann var þvi
þrátt fyrir alt jafnfjæi'i'i þeim
báðum. Svona lýsir höf. Sölva,
en spurningunni um það, livort
Sölvi hafi verið „mislukkað
gení“ eða greindur fáráðlingur,
svarar liann ekki. Fyrir þeirri
fi-eistingu myndi margur falla,
en hana stenst liöf., enda lilýtur
það að vera ráðgáta.
Fáráðlinginn Júlíönu mun
höf. liafa lagað einna mest til í
hendi sér; liún verður að nokk-
urskonar „apókalýptískri“ per-
sónu; liún verður, meðan það
helst, lífið í einu ærlegu taug-
inni í skapgerð Sölva. Hún er
noklcurskonar auðnudís hans,
að svo miklu leyti sem um
auðnu hans er hægt að tala. Þeg-
ar hann slítur sambandi við
hana, þá fer að halla undan fæti.
Mynd Júllu er f jarska vel dreg-
in, og maður finnur andvai'a
lyrikinnar leika um liana,
og feykja henni inn í hugar-
heima Sölva, svo að hún verður
eina manneskjan, sein byggir
þá með honum, og forðar hon-
um fná einverunni þar, uns
liann hrekur hana þaðan, en
hún kemur þó aftur til lians að
lokum og leiðir hann hinsta á-
fangann.>
Aukapersónurnar verða flest-
ar minnistæðar. Myndin af
Jósefínu prestsdóttur er t. d. al-
veg einstök í sinni röð. Hún er
tvennt í senn, mynd af Jósefínu
eins og liún er, og mynd Jóse-
fínu eins og Sölvi sér hana, og
þó er það ein mynd, en ekki
tvær, svo leikandi er tæknin hjá
höf.
Hvergi finst mér þó smásmíð
höf. vera glæsilegri en á mynd-
inni af Völu gömlu; liún er
dýrðlegt lýrískt ljóð í óbundnu
máli, hreint og tært. Gamla kon-
an og alt hennar fas vekur eðli-
lega hlýju hjá manni, og maður
vill gjarnan vera nærri henni.
Þá eru náttúrulýsingarnar
með alveg sérstæðum blæ, því
það er ekki aðeins að náttúran
sé séð af höf. heldur er hún og
skilin. Lýsingarnar eru hvort-
tveggja í senn, lýsingar og skil-
greiningar, og í þeim slær hin
lýríska æð skáldsins hratt.
Frásagnarliáttur höf. er á-
kaflega einfaldur og sléttur, en