Vísir - 02.12.1940, Blaðsíða 2

VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 66 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Hernámið
og
framtíðin.
AÐ var dimt í lofti og élja-
veður á fullveldisdaginn.
En engu að síður gengu þús-
undir manna í skrúðgöngu frá
Háskólanum að Alþingisliúsinu.
Alvörugefinn og þögull hlýddi
mannfjöldinn á ávarp Ólafs
Thors. Það er óvíst hvort nokk-
urn tíma hefir verið virðulegri
bragur yfir hátiðahöldunum 1.
desember. Sambýlismenn okk-
ar liöfðu hagað svo til, að við
gátum „átt daginn“. Hermenn-
irnir voru ekki á ferli. íslenskir
menn voru ekki kvaddir til
vinnu lijá setuliðinu. Okkur er
enginn minkun að játa, að við
kunnum að meta þá nærfærni,
sem liér var sýnd.
Á öðrum stað í blaðinu birt-
ist stuttur útdráttur úr ræðn
Ólafs Thors. Sá kafli ræðunnar,
sem fjallaði um hernámið og
í'ramtíðina, vakti að vonum
mesta athygli. „Það gildir oss
sem aðra,“ sagði Ólafur Thors,
„að eigi skiftir það eitt máli,
og eigi heldur aðalmáli, hvað
að höndum ber, heldur. varðar
það mestu, hversu við er orð-
ið. Vér kennum að vísu kvíða
og finnum hversu smáir vér er-
um og máttvana, en yér finn-
um einnig styrlc smáþjóðarinn-
ar, sem vegna uppruna síns,
tungu, bókmenta og sögulegrar
þróunar, á sér helgan rétt, sem
aldrei verður afmáður og ald-
rei frá lienni tekinn.“
★
Síðan sneri hann máli sínu
að þvi, hvaða áhrif hernámið
mundi hafa á framtíð þjóðar-
ínnar. Um þetta sagði hann
meðal annars: „Verði Bretar
undir í styrjöldinni, munu aðr-
ír fara með úrskurðarvaldið.
Mér þykír jafn fjarstætt að ætla
að Þjóðverjar létu þá hernám
Islands bitna á oss, sem það, að
Bretar liygðu á hefndir i garð
Dana út af liernámi Danmerk-
ur. Að hvorugu geta nokkur
skynsamleg rök legið —- livor-
ugt ætti því að þurfa að óttast.“
En ef Bretar sigruðu kvaðst
Ólafur fyrst og fremst bygg.ja
á því, sem ýmsir mestú
áhrifamenn þeirra liefðu sagt
um gildi smáþjóðanna á und-
anförnum árum. Bretar hefðu
í þessari styrjöld letrað sjálfs-
ákvörðunarrétt allra þjóðá á
fána sinn. „Stórveldi, sem sigr-
ar undir þeim fána, getur ekki
fagnað sigrinum með kúgun
eða freísisskerðingu minsta og
varnarlausasta ríkis veraldar-
innar.“
ÓlafUr Thors endaði þenna
kafla ræðu sinnar með þessum
orðum: „Að öllu þessu athug-
uðu tel ég, að á hverju, sem
veltur í ölduróti umlieimsins,
hvor hernaðaraðilinn, sem það
verður, er sigur ber af hólmi,
þá bendi alt til þess, að hernám
íslands hafi ekki úrslitaþýð-
ingu um framtíð þjóðarinnar.“
Ólafur minti á hið skýlausa
loforð Breta um að hverfa héð-
an að fullu og öllu, þegar er
ófriðnum lyki. Það er mjög eft-
irtekfarvert, að rétt eftir að Ól-
afur hafði Iokið máli sínu var
íslenskt útvarp frá London.
F.nskur maður flutti þar ræðu á
íslensku. Hann fór mörgum
viðurkenningarorðum um ís-
lensku þjóðina, og einkum hin
mikhi bókmentaverðmæti, sem
hún hefir lagt menningu
hejmsins. Hann áréttaði fyrri
yfirlýsingu Breta um að þeir
livrfi héðan með herafla sinn
að ófriðnum loknuni, og kvað
skylt, hæði frá menningarlegu
og siðferðilegu sjónarmiði, að
slik þjóð fengi að ráða sér sjálf.
*
Þólt óvissa ríki um framtíð
okkar, eins og raunar allra ann-
ara þjóða, eigtun við ekki að
láta hugfallast. Við skulum ekki
láta kvíðann fyrir morgundeg-
inum gera hlutskifti okkar erf-
iðara en það er. Þessa stundina
er dimt i lofti og veður öll vá-
lynd. En við skulum varast að
leggjast í dvala bölsýni og von-
leysis. Margt skip er naustað
meðan skammdegisstormarnir
geisa. Því er aftur ýtt úr *vör,
þegar dag lengir og sjóa lægir.
Vestmannaeyjastúlk-
urnar koma í
fyrramálið.
Handknattleiksflokkur kvenna,
úrvalslið úr íþróttafélögunum
„Þór“ og „Týr“ í Vestmaiwia-
evjum, er væntanlegur hingað
til bæjarins i fyrramálið með
Laxfossi. Stóð til að flokkurinn
kæmi hing'að í gærkveldi, en
Laxfossi hefir seinkað, svo
hann kemur ekki fyr en á morg-
un. —
FULLVELDISDAGURINN
Afarfjölmenn skrúðganga stúdenta og æskulýðsfélaga
»Án írelsis hafa Islendingar
aldrei notið gleði né atgerfisw,
sagði Olafur Thors í fullveldisræðujsmni í gær.
■fc.rátt fyrir óhagstætt veður, sunnan strekking og
étjagang, var skrúðgangan, sem stúdentar og
f.jórtán æskulýðsfélog hér í bæ gengust fyrir í gær, ein
hin f jölmennasta sem hér hefir sést.
ERLA ÍSLEIFSDÓTTIR.
Flokkurinn dvelur hér á veg-
um Glímufélagsins Ármann og
hefir það boðið kvennaflokkum
úr Í.R., K.R., I.K. Hauka og Ak-
urnesinga að keppa við Vest-
mannaeyjastúlkurnar á meðan
þær dvelja hér. Fyrsti kappleik-
urinn mun fara fram milli
kvennaflokks úr Ármanni og
Ves fman naeyi n ga n na. Jaf n-
framt keppa karlaflokkar, svo
að á hverju kvöldi fara fram
tveir kappleikir, annar á milli
kvennaflokka, hinn á milli
karlaflokka. Eyrstu karlaflokk-
arnir, sem, keppa, verða lir Ár-
rnánni og Haukum.
I fyrra, þegar landsmót var
Iiáð í handknattleik, gálu Vest-
manflaeyjaslúlkurnar ekki
komið því við, að koma hingað,
en þeim leikur hugur á að
keppa við félögin' hér, því að
handknattleikur var æfður fyr
i Eyjum en hér, og þess vegna
hafa stúlkurnar þar ágæta æf-
ingu. Verður einkum, gaman að
sjá þær keppa við liina sigur-
sælu kvennasveit Ármenninga
frá í fyrra.
Fararstjóri Vestmannaeyja-
stúlknanna er Erla Isleifsdóttir,
hin þelcta sundmær úr Eyjum.
Háskólafyrirlestur.
Dr. phil. Símon Ágústsson flyt-
ur fyrirlestur á morgun kl. 6,15 í
3. stofu háskólans. Efni: StöÖuval.
Ollum heimill aðgangur.
Skrúðgangan hófst nokkru
eftir kl. IV2 við Iláskólann og
var farið norður Suðurgötu, upp
Túngötú, norður Garðastræti,
niður Vesturgöfu, Aðalstræti,
Austurstræti, Pósthússtræti og
staðnæmst fyrir framan Al-
þingishúsið, rétt eftir klukkan
tvö. Var þar samankominn all-
mikill mannfjöldi.
Fremst í göngunni fór skáti,
er bar islenska fánann, en á
eftir honum gekk Lúðrasveit
Reykjavíkur, undir stjórn A.
Klahns.
Næst var borinn fáni stúd-
enta fyrir fylkingu þeirra og
gengu þeir i fjórföldum röðum.
Næstir konxu skátar og skáta-
stúlkur, síðan iþróttamenn og
loks önnur félög.
Alls voru rúmlega 150 þver-
raðir í fylkingunni og fjórir
menn í hverri röð. Þátttakend-
ur liafa þyí verið á sjöunda
hundrað, en auk þess slóst
fjöldi í liópinn og fór í hum-
átl á eftir göngunni.
Þegar komið var niður á
Austurvöll hélt Ólafur Thors
af svölum, Alþingishússins ræðu
er var útvarpað.
Hér fer á eftir stuttur út-
dráttur úr ræðu Ólafs Thors:
íslendingar höfðu leitað hing-
að undan ofheldi og kúgun.
Sagan sýndi, að þjóðin féngi
ekki notið sín, nema hún hefði
frelsi. Á þjóðveldistímanum
liefði risið hér mikil menning.
Þá hefðum við eignast bók-
mentír, sem varðveitt liefðu
lunguna til þessa dags og varp-
að ljóma á nafn landsins út um
heiminn.
Eftir að frelsið glataðist,
hefði farið að draga úr þreki
þjöðarinnar. Hinn 1. desember
1918 hefðum við endurheimt
fi’elsið að nýju. Okkur hefði
vaxið svo fiskur um hrygg, að
fyrir tveim árum liefðu allir
íslendingar verið þess fullvissir,
að síðasli áfanginn á sjálfstæð-
isbrautinni yrði torfærulítill.
Síðan liefði margt breyst. Það
liefði verið okkur mikið liapp,
að lýðræisflokkarnir hefðu náð
að taka höndum saman miss-
eri áður en styrjöldin hofst.
Þá rákti hann atburðina,
sem gerst bafa’á þessu ári, yfir-
lýsingar Alþingis 10. apríl um
að við tækjum öll mál í okkar
hendur, „að svo stöddu“, her-
námið 10. maí og mótmæli rík-
isstjórnarinnar gegn þvi.
Að því búnu sneri liann sér
að áhrifum hernámsins á sjálf-
stæði þjóðarinnar í framtíðinni.
Færði hann rök að því, að liver
sem úrslit ófriðarins yrðu,
benti alt til þess, „að hernám
íslands hefði ekki úrslitaþýð-
ingu fyrir framtíð þjóðarinn-
ar.“
Þá rifjaði hann það upp,
livernig íslenskir stúdentar
hefðu ár hvert fagnað fullveld-
inu. Aðeins í fyrra hefðu þeir
brugðið þessari venju. Ástæðan
hefði verið sú, að 170 miljóna
þjóð hefði ráðist á nágranna
sína, Finna, aðeins þriggja mil-
jóna smáþjóð. „Þeim hildarleilc
er nú löngu Iokið,“ sagði Ó. Tli.
En hann liefði staðið nógu lengi
til þess að fylla menn andstygð
á grimdinni, sem þar var sýnd.
En Finnar hefðu með hinni
frækilegu vörn skráð nafn sitt
í sögu allra alda. Það hefði ver-
ið samúðin með þessari hraustu
smáþjóð, sem olli þvi, að ís-
lenskir slúdentar hefðu ekki
liaft geð til að efna til mann-
fagnaðar eins og þá stóð á. Nú
ári síðar, hefði hinn þjóðlegi
fagnaður verið tekinn upp að
nýju.
„Á þessu ári hefir þó meðal
annars það skeð, að samhands-
þjóð okkar liefir verið liertekin,
að önnur þjóð, okkur jafn
hjartfólgin, hefir verið huguð
með vopnavaldi, og loks að vort
eigið land er hernumið.“ Þrátt
fyrir þetta hefði stúdentar tekið
upp þá fullveldisgleði, sem féll
niður í fyrra. Þetta væri vegna
þess, að þeir héldu, að rás við-
hurðanna hefði ekki húið full-
veldinu grand.
Við ættum ekki að loka aug-
um fyrir þeim ráunum, sem
frændþjóðir okkar hefðu ratað
í, en þó yrðum við fyr.sl og
frenist að alliuga, hvernig við
stæðum sjálfir. Okkur væri
meiri vandi á liöndum nú en
áður. Atvinnu- og fjármálalíf-
ið væri flóknara, og viðfangs-
efnin að mörgu erfiðari. En
þó væri sá vandiim-mestur, að
liaga svo sambúðinni við hið
erlenda selulið, að ekki hlytust
vandræði af. Ættum við að
forðast jöfnum liöndum stæri-
læti og fleðuskap, en koma á
allan hált fram, eins og frjáls-
bornum mönnum sæmdi.
Styrkur okkar værFþá mestur,
ef við gætum áunnið virðingu
samhýlismannanna með fram-
komu okkar í hvívetna.
Ólafur Thors lauk máli sínu
á þessa leið:
„Minnumst nú þess, hve móð-
urmálið er hreint, mjúkt og'
ríkt, hversu fagur er dalurinn
og Iieiðuf jöklahringurinn. Lát-
um þá ást, er svellur í hrjóst-
um vorum hvenær sem vér
þurfum að liverfa hurt frá fóst-
urjarðarströndum, hrjótast út i
Ijósan loga, er lýsi upp og vísi
veginn yfir sérhverja torfæru,
er framundan kann að vera.
Minnumst þess, að saga vor
er ekki eingöngu sigrar, heldur
fyrst ög fremst harátta og
þrautir. En náttúra lands vors
Og lífskjör hafa mótað sterkan
vilja. Einheinum þeim vilja að
haráttunni fyrir því, að 120
þúsund sálir, sem húið hafa á
100 þúsund ferkílómetra litt
ræktuðu, lirjóstugu landi norð-
ur undir ísliafi, sem frjáls og
fullvalda menningarþjóð, láti
aldrei bugast, heldur s.tælist við
hverja nýja þraut.
I sögu vorri stendur:
Lands vors tjón var arfur
eigin synda.
Öld, sem kynti heiftúð sína
blinda,
dauðafjötur knýtti sjálfri sér.
Þér, sem unnuð að þjóðlegri
einingu af ótta við að styrjöld
kynni að bi^ótast út, og þér,
sem stuðluðuð að þjóðlegri ein-
ingu af kvíða fyrir því, að
þjóðinni yrði fótaskortur áður
en náð yrði síðasta áfanga frels-
Skrúðgangan
heldur frá Há-
skólanum með
Lú'ðrasveit
Reykjavíkur í
broddi fylkingar.
Á að giska eitt
þúsund ínanns
tók þátt í hópr
göngunni.
is og fullveldis, minnist nú þess,
að án frelsis hafa Islendingar
aldrei notið gleði né atgerfis,
og látið aldrei þá ógæfu lienda,
að vanþroski valdi sundrung,
nú* eftir að heimsstyrjöldin er
riðin yfir og vort eigið áslkæra
land hernumið.“
Að þessu sinni voru ekki
haldnar skemtanir i kvik-
myndahúsunum, heldur var
lialdin skemtun i hinum glæsi-
lega hátíðasal skólans. Rektor
Háskólans, próf. dr. Alexander
.Tóhannesson, flutti ávarp, en
auk þess var þar til skemtunar
erindi, einleikur á píanó o. fl.
Um lcveldið kl. 7 hófst svo
skemtun Stúdentaráðsins að
Hótel Borg.
»Faust«
Nýstárleg leiksýning
í Stúdentafélagi
Reykjavíkur.
Á skemtifundi Stúdentafélags
Reykjavikur, semJialdinn verð-
ur um -jólaleytið, fer fram
frumsýning á frægasta Mario-
net-leikriti miðalda, Fást, eða
Frum-Faust, eins og það tíðast
er nefnt til aðgreiningar frá
samnefndu leikriti Goethes, sem
hygt er á sömu arfsögn, en sanv
ið iöngu síðar.
Formaður Stúdenlafélags
Réykjavíkur, Lúðvíg Guð-
mundsson skólastjóri, hefir
snúið leikritinu á íslensku, en
Ragnar Jóhannesson magister
hefir þýtt ljóð þau, er þar eru.
Stúdentar mæla fram hlut-
verkin, en Lárus Pálsson leikari
íeiðheinir. Að öðru leyti annast
-Kurt Zier, kennari við Haudíða-
skólann, leikstjórnina, en hann
hefir teiknað og smíðað leik-
brúðurnar og notið t#‘þess að-
stoðar kennaraefna skólans.
Smíði þetla er mikið verk og
vandasamt.
Hallgrímur Helgason tón-
skáld hefir samið lög þau, er
leikin verða undir leiknum.
Lárus Sigurbjörnsson rithöf-
undur hefir aðstoðað við val
leikara og niðurskipun hlut-
verkanna,
Marionett-leiklistin á sér
aldalanga sögu að baki og hef-
ir víða erlendis náð mjög mikl-
um þroska. Gera leikir þessir
miklar kröfur til listfengis
þei’rra, er stýra leikbrúðunum
og raddbeilingar þeirra, er að
tjaldabaki mæla fram hlutverk-
in. — Leiksýning þessi mun
vera fyrsta Marionett-sýning,
sem efnt liefir verið til hér á
landi.
Skilagrein
um fjársöfnun Sambands ísl.
berklasjúklinga 6. okt. 1940.
Reykjavík og nágrenni: Féh
„Rerklavörn“ kr. 8.515.35, Vall-
arnefnd K. R. 600.00, aðgöngu-
miðasala (Bióin) 555.62, ágóði
af auglýsingasölu kr. 2.420.00,
safnað óþekktum 3.00, „Sjálfs-
vörn“, Vífilsstöðum. 369.40.
Annarsstaðar: Borgarnesi kr.
80.75, Hvamms.tanga 61.50, Ak-
ureyri og Kristnesi 730.74,
Stokkseyri 75.00, Eyrarbakká
85.00, Selfossi 32.00, Keflavík
172.00, Efra-Hvoli 24.00, Vest-
mannaeyjum 309.20, Vík í Mýr-
dal 33.80, / Rlönduósi 39.20,
Ivópaskeri 25.00, Dalvík 50.00,
■ Flatevri 41.50, Sauðárkróki
117.50, Hofsósi 35.45, Patreks-
firði 175.12, Seyðisfirði 140.50,
Skagaströnd 40.50, Fáskrúðs-
firði 35.75, Húsavík 125.00, Isa-
firði 369.00, Stykkishólmi kr.
107.65, Norðfirði 191.20, Hrís-
ey 62.82, Siglufirði 261.55,
Djúpavogi 28.50, Eskifirði kr.
75.00.
Gjafir: Ásgrímur Sigfússon,
Hafnarfirði kr. 50.00, Magnús
Benjamínsson, Rvík 200.00,
Kristin Jakobson Vídalin, Rvík
kr. 100.00, frá kirkjugestum í
Borgarnesi, safnað af síra Birni
Magnússyni kr. 75.00, Jónas
Sveinsson, Rvílc 10.00, N. N.
10.00, Ársæll Sigurðsson 25.00,
Þorbjörg Ketilsdóttir 50.00,
Gunnar Guðjónsson 64.00.
Áheit: Ónefnd kona kr. 10.00,
Ónefnd kona 5.00, Júlíus Kr.
Magnússon 2.00, Óþekktur 6.00.
Samtals kr. 16.595.60.
Skilagreili er ókomin ennþá
frá nokkrum slöðum.
Miðstjórn S. I. B. S. færir
þeim öllum hestu þakkir, sem
á eiuhvern liátt liafa stuðlað að
öflun þessa fjár.
F. h. Miðstjórnar S. I. B. S.
Andrés Straumland.
Sigurleifur Vagnsson.
Slys á Akureyri.
Á föstudaginn var vildi það slys
til á Akureyri, a'S maður nokkur,
Sveinbjörn SigurÖsson að nafni,
varð fyrir rafstraumi úr ljósleiðslu.
þegar hann var að vinna í skip-
inu Kristjáni, og beið hann þegar
bana af. Lífgunartilaunir voru
reyndar, en báru ekki árangur. —
Sveinbjörn var kvæntur maður og
átti börn.
Næturlaeknir.
Ólafur Þ. Þorsteinsson, Eiríks-
götu 19, sími 2255. Næturvörður í
Ingólfs apóteki og Laugavegs apó-
teki.
Næturakstur.
Bifreiðastöð íslands, sími 1540,
hefir opið í nótt.
1