Vísir - 04.12.1940, Blaðsíða 3

VlSIR
menn. Enda er það sú mesta
upphefð, sem mér hefir lilotn-
ast i lífinu, að fá að vera þarna
með.
Hannes Hafstein liafði ort
kvæðið Sjá roðann á hnjúkun-
um háu. Jón Laxdal hafði samið
lagið. Sigfús Einarsson var
söngstjórinn. Pétur Halldórs-
son var einsöngvarinn. Hver
gleymir því, sem á ldýddi, þegar
hann „féll inn“ með sólóna:
Allar elfur 'vaxa og öldum hvik-
um liossa. Þar svall þróttur
vorsins i ljóði, lagi og söng. 17.
júni 1911 varð öllum minnis-
stæður dagur. Ef til vill var
söngur Péturs Halldórssouar
það ógleymanlegasta.
Á þessum árum lieyrði eg
Pétur syngja margt. Ef til vill
hefir honum látið hesl að syngja
þróttmikil lög eins og „Við Vala-
gilsá“ eftir Sveinbjörn Svein-
björnsson. En eg man líka
hvernig hann söng einsönginn i
„Kan det tröste“ eftir Halvdan
Kjerulf. Tekstinn og lagið er
hvorttveggja mjög ljóðrænt og
dálítið viðkvæmt. Pétur var ekki
með neina væmni, en samt tókst
honum að beita hinni karl-
mannlegu bassarödd sinni svo,
að þeir sem á hlýddu, fundu, að
einmitt svona átti að syngja
lagið.
Það er óvíst hvort hinn ó-
svikni málmur i Pétri Halldórs-
syni, hefir nokkurs staðar kom-
ið skýrar í ljós en rödd hans. Sá
hreimur líður aldrei úr eyrum
þeim, sem kyntust honurn.
Hann minnir helst á tíbrá á
hlýjum sumardegi. Yfir söng
lians var eittlivað látlaust,
drengilegt, s a 11. Þannig var
maðurinn allur, látlaus, drengi-
legur, sannur.
I gömlum þýskum stúdenta-
söngbókum er þetla motto:
Wo man singt,
da lasz dich ruhig nieder,
böse Menschen liaben Keine
Lieder.
Á íslensku mætti kannske
orða þetta svo:
Þar söngur ómar seslu glaður.
Það syngur enginn vondur
maður.
Það má vel vera, að ekki sé
rétt að taka þetta altaf bókstaf-
lega. En það var alveg áreiðan-
lega óhætt að setjast niður lijá
Pétri Halldórssyni. Hann söng
svo að þannig „syngur enginn
vondur maður“.
Árni Jónsson.
Hallórsson
og
skólamálin
Eg kyntist Pétri sál. Halldórs-
syni fyrst, er hann sjálfur sat á
skólabekk, bjartur yfirlitum,
hýr á svip og hinn prúðasti og
ástúðlegasli í allri umgengni, en
þó ákveðinn og fastur fyrir, ef
honum fanst sér eða öðrum
misboðið.
Eg kyntist honum enn nánar,
er hann fór að gefa úl hverja
kenslubókina á fætur annari og
tók sæti í skólanefnd Reykja-
vikur. En best kyntist eg hon-
um þó, eftir að liann sjálfur á-
samt 16 öðrum Reykvíkingum
gekst fyrir stofnun Gagnfræða-
skóla Reykvíkinga hauslið 1928,
er horfur voru á að loka ætti
Mentaskólanum í Reykjavík
fyrir lielmingi allra þeirra
Reykjavíkur ungmenna, er
þangað vildu sækja og áttu full-
an rétt á þar inn að komast.
Þá fyrst fór hann verulega að
láta til sin taka í skólamálum og
öllu því, er skólahald varðar.
Sem formaður skólanefndar út_
vegaði hann skólanum all-veru-
lega fjárliæð úr bæjarsjóði, er
hann hefir jafnan notið síðan.
Hann gekst og fyrir, að hann
fengi réttindi á við gagnfræða-
deild Mentaskólans, og var jafn-
an á verði um það, að á liann
væri i engu hallað. Mátli heila,
að hann i einu og öðru væri for-
sjón og bakhjarl skólans.
Tvisvar á ári kom hann að
jafnaði til okkar, á meðan liann
gat því við komið, á miðsvetrar-
hátíð slcólans og við skólaupp-
sögn á vorin, er nemendui*, að
prófum loknum, komu aftur,
hressir og kátir, úr nokkurra
daga útilegu. Hafði liann þá oft
orð á því, hve gaman væri að
iiorfa yfir svo fríðan hóp og
mannvænlegan.
Síðustu árin, eftir að hann
varð borgarstjóri, gat hann ekki
sint skólanum svo mjög sem
áður, en var þó jafnan boðinn
og búinn að rétta honum hjálp-
arhönd. Virlist lionum að síð-
ustu, að gera ætti skóla þenna
að mentaskóla. Væri full þörf á
því fyrir bæinn, að hann eign-
aðist sinn eigin skóla og héldi
honum uppi, svo mannmargt
sem orðið væri í bænum, meira
en þriðjungur allra lands-
ínanna.
Einhver síðasta ganga Péturs
Halldórssonar og eitthvert síð-
asta bréfið, sem hann reit, áður
en liann, lagðist banaleguna, var
þess efnis, að fara þess á leit
við kenslumálastjórnina, að
Gagnfræðaskóli Reykvíkinga
yrði gerður að mentaskóla.
Eg bygg, að Pétur Halldórs-
son sé einhver mesti rnann-
kosta maður, er eg liefi þekt um
ævina, réttsýnn og þó vorkunn-
látur, einn liinn grandvarasti
maður í öllu dagfari og þó hinn
góðlátlegasti; maður, sem aldrei
sagði misjafnt orð um pólitíska
andstæðinga sina og vildi hvers
manns vandræði leysa, karl-
menni, góðmenni, göfugmenni,
alt í einni persónu. Því eru það
fáir menn, mér vandalausir,
sem mér er jafnmikil eftirsjón
að og Pétri Halldórssyni borgar-
stjóra.
Ágúst H. Bjarnason.
Goodtempl-
arinn Pétur
Halldórsson
Pétur Halldórsson borgar-
stjóri gekk 14 ára gamall i
stúkuna Verðandi nr. 9, ásamt
foreldrum sínum og nokkrum
kunningjuni þeirra, og hefir
siðan verið félagi stúkunnar.
Pétur varð fljótt áhrifamað-
ur innan félagsins og æðsti-
templar stúkunnar og síðan
um fjölda ára einn af áhrifa-
mestu félögum hennar og ósér-
lilífinn starfsmaður liennar, er
beitti áhrifum sínum fyrir
liana. Er hann var ungur,
stofnaði hann söngfélag, er
nefnt var Fóstbræður. Voru fé-
lagar þess Jón bróðir lians,
Einar Viðar kaupni. og Viggo
Björnsson bankastjóri. Allir
voru þeir félagar stúkunnar, og
skemtu þeir margoft með söng
sinum. Pétur var mjög söng-
elskur, söngmaður góður, og
þátttakandi síðar i söngfélög-
um.
En starfsþrek Péturs var
mikið, og voru því lögð á lierð-
ar lians vandameiri og áhyrgð-
armeiri störf, en þau er stúka
hans gat veitt honum. Árið
1917 var hann í einu hljóði
kosinn . yfirmaður Reglunnar
(Stórtemplar) og gegndi liann
því starfi í 5 ár, og var alltaf
endurlcosinn i einu hljóði. Sýn-
ir það best, bve mikið traust
félagarnir báru til hans. En það
var ekki nóg með það, að harin
ætti svo visa kosningu, heldur
gat hann með einu orði ráðið
því hverjir voru kosnir með
honum i yfirstjórn Reglunnar.
Síðar gegndi liann aftur störf-
um stórtemplars. Pétur stjórn-
aði með stakri feslu og rælcti
störf sín af mikilli alúð, en auk
þess liafði hann sérstaklega
gott og þýlt viðmót, var altaf
kurteis i umræðum, og það
þólt hann gæti verið þungorð-
ur, þá var það laust við kala
og persónuleg móðgunarorð.
Það var því eðlilegt, að hann
væri rnjög vinsæll. Ýmsum
þótti hann vera of fastur og
liægfara, vildu að alt gengi
liraðar og örar, en þeir vissu
það allir, að þegar Pétur tólc
að sér mál og fór að vinna fyr-
ir það, þá var því borgið og
hann yfirgaf það ekki, þótt
mótspyrna og erfiðleikar mættu
honum.
Reglan fjölgaði félögum und-
ir stjórn hans, en viðhorfið
breyttist að ýmsu. Ýms innan-
félagsmál risu upp, og urðu oft
um þau liarðar deilur. En þótt
Pétur stæði framarla í þeim,
þá var sanngirni hans og sátt-
fýsi það, er mest bar á. Þó
sveigði liann aldrei frá máli
sínu, hvernig sem á stóð og við
liverja sem var að etja. En það
var á móti eðli hans að kné-
setja mótstöðumenn sína eða
troða þá niður. Af málum, er
vörðuðu Regluna, var baráttan
um Spánarvínin mest rædd. Þá
var Pétur fyrrverandi stór-
templar og fylgdi liann, og eins
stórtemplar, þvi að undanþág-
an væri gefin. Þeir töldu, að
annað stefndi málefnum þjóð-
arinnar i fjárhagslegan voða.
Pétur fór ekkert dult með
þessa skoðun sína, og hopaði
hvergi, þegar að honum var
veitst, og| ýmsir templarar
fylgdu honum að málum. Svo
var Pétur hreinn og beinn í
orði sém verki.
Þegar Pétur lók við forstöðu
Reglunnar, var liún i miklum
skuldum. Pétur gaf mildð fé
og fékk aðra félaga stúkunnar
Verðandi til að gefa stórgjafir,
svo skuldirnar voru allar
greiddar upp, og mikið léttara
varð um allar framkvæmdir,
einkum útbreiðslu bindindis.
Og ætíð er stúkan hans hafði
einhver hjálparmál með liönd-
um, var liann þar með og
styrkti það.
Þegar við stúkufélagar hans
fórum að starfa að því, að
koma Pétri í bæjarstjórn, þá
áttum við að berjast við ýmsa
erfiðleika. En erfiðastur var
Pétur. Eg man það, er hann
marglagði að mér að lofa sér
að vera í friði, og tilnefndi mig
og fleiri í sinn stað. Sá bardagi
lyldaði með því, að hann léti
það afskiftalaust, þar sem hann
væri ekki i tilnefninganefnd-
irini. Kunningi minn, er var
einn af aðalmönnum flokksins,
var mjög á móti Pétri, en sagði
að þar sem eg héldi þessu svo
stíft fram, segði hann ekkert;
eg hefði rejynst sannspár um
menn og því léli liann það eiga
sig. En eg held enn, að aðal-
mótbáran, er liann hafði móti
Pétri væri sú ein, að liann væri
svo harður og eindreginn góð-
templari. Þetta sýnir álit után-
reglumanna á Pétri. Þeir vissu,
að bindindismálið var honum
lijartfólgið mál, mál, er hann
berðist fyrir livar og livenær
sem væri. Og þeir vissu afar
vel, að frá sannfæring sinni
viki hann hvergi.
En eins og allstaðar annars-
staðar reyndist Pétur fastur,
einbeittur og ótrauður félagi. í
bæjarmálum sem öðru ávann
hann sér traust og vinsældir,
vinsældir sem hvergi nrinkuðu
en allstaðar urðu þeiin mun
meiri og traustari, sem menn
kyntust lionum nánar. Til hans
báru allir traust, þeir vissu að
orðum hans mátti trúa, og þeir
vissu að betri og öruggari skoð-
anabróðir en liann var ekki
hægt að hugsa sér.
Nú er Pétur horfinn sjónum
vorum. Allir þeir mörgu, er
kyntust honum, sakna lians, en
söknuðurinn er þeim mun
meiri sem viðkynningin var
meiri. En þeir geyma allir í hug
sér minning um góðan og á-
gætan mann. Það er mér ljóst
eftir yfir 30 ára samstarf með
honum.
Reglan hefir nrist mikið, það
finna félagar hennar, og um
land alt. Við félagar hans get-
uni ekki heiðrað minningu lians
betur, en með því að vinna af
enn meiri alúð og fórnfýsi að
þvi að efla bindindi í landinu.
Með þvi styðjum við það málið,
er Pétri var kærast, það riiálið,
er hann tók að sér á unga aldri
og barðist alltaf fyrir.
Qóðtemplarar og bindindlis-
menn um land allt þakka lion-
um starfið og biðja Guð að
blessa minningu lians.
Pétur Zophoníasson.
15. október 1901 gjörðist Pét-
ur Ilalldórsson meðlimur st.
Yerðandi nr. 9. I þeim störfum
eins og öðrum varð hann fljót-
lega forystumaður.
Árum saman vann hann að
framgangi stúku sinnar, og taldi
liennar heiður sinn heiður.
Vegna höfðingsskapar síns i
sjón og reynd vai*ð hann hverj-
um manni vinsælli, enda dreng-
skaparmaður slíkur, að þess
munu fá dæmi.
Af þessum ástæðum varð
hann okkur svo kær.
Hann var hið góða fordæm-
ið. Hann var sá í fremstu röð
þeirra, er allir góðir menn og
skynbærir vilja líkjast sem
mest.
í minningu slíkra er ljúft og
skylt að vinna fyrir bindindis-
máíið í þessum bæ.
Þ. J. S.
Stjórnmála-
starf Péturs
HaUdórs-
sonar
Pétur Halldórsson var i eðli
sinu maður hlédrægur, og litt
fyi’ir það gefinn, að hafa sig
mjög í frarrimi í opinheru lífi.
Hinsvegar sköpuðu mannkostir.
hans honum það traust, að
Reykvíkingar töldu hverju máli
vel borgið, sem liann vildi sinna,
og árið 1920 var liann kosinn
í bæjarstjórn Reykjavíkur og
átti þar sæti alla tíð síðan. Hann
hefir þannig átt þátt i öllum
hinum, miklu framkvæmdum
og framförum, ,sem hér liafa
orðið síðustu 20 árin. Með
starfi sinu í bæjarstjórn ávann
hann sér það traust, að er Jón
Þorláksson féll frá var liann
einróma kjörinn til starfans af
flokksbræðrum sinum í bæjar-
stjórn, sem var það vel ljóst, að
slíkt sæti var vandskipað og
ekki fært neinum miðlungs
manni.
Afskifti Péturs Halldórssonar
af bæjarmálum og þingmálum
mótuðust fyrst og fremst af
stefnufeslu, drenglyndi og trú-
mensku við það, sem liann taldi
rétt í liverju máli. Munu and-
stæðingar hans liafa talið liann
ærið íhaldssaman, en hitt er
mála sannast, að ef hann taldi
mál horfa til framfara, veitti
hann því öruggan stuðning og
tók þá ekki tillit til annars en
þess, sem liann taldi liverju
máli fyrir bestu. Hann nriðaði
gerðir sínar aldrei við stundar-
liagsmuni, heldur fyrst og
fremst hitt, sem hentast væri
til framhúðar. Hann var at-
hafnamaður og að sumu leyti
brautryðjandi í ýmsum grein-
um, t. d. ræktunarniálum, flug-
málum og útgerðarniálum og
veitti yfirleitt allri þeirri við-
leitni stuðning, sem hann taldi
stefna til bóta. Iiafði hann mik-
il áhrif á alla afgreiðslu mála
innán flokks síns á þingi, en
kröftum sínum einlieitti liann á
síðari árum fyrst og fremst í
þágu Reykjavíkurbæjar.
Er Pétur Halldórsson tók við
borgarstjórastöðunni átti
Reykjavíkurbær við mikla og
margvíslega örðugleika .að
stríða, sem m. a. stöfuðu af
auknum álögum frá liendl lög-
gjafarvaldsins, og skal það ekki
ralcið hér. Ilafði það þó þá þýð-
ingu að borgarstjóri varð að
beita kröftum sinum fyrst og
fremst til þess að vemda bæjar-
félagið fyrir ágjöfum, auk Jiess,
sem uppbyggingarstarf var liafið
að hinu leylinu. Beitti borgar-
stjóri sér fyrst og fremst fyrir
framgangi hitaveitumálsins, og
þótt honum entist ekki aldur til
að sjá fullan árangur starfs síns
í því efni, verður þó nafn hans
æ og ævinlega tengt við þetla
þj óðþrif af yrir tæki.
Pétur Halldórsson var að eins
53 ára er liann liné i valirin, og
er að lionum mikil eftirsjá bæði
fyrir bæjarfélagið og landið í
heild.
K. G.
FJELAGSPREHTSrilÐJUNNAR
K. fTÍTm.
Almenn samkoma annað
kvöld kl. 8V2. — Síra Bjarni
Jónsson vigslubiskup talar
um prestsstarf i Reykjavík.
Allir velkomnir.
Dýnamóar
MILLER dýnamóar og lugt-
ir eru komnar.
SAMA ÓDÝRA VERÐIÐ.
• é
Orninii
Laugavegi 8. Vesturgötu 5.
heldur desemberfund sinn í
kvöld kl. 8i/2 í húsi K. F. U.
M. — Áfram að markinu.
Stjórnin.
Vörubifreið
4 cyl. Chevrolet, 1 y2 tonn, í
góðu standi, er til sölu ódýrt.
Uppl. í sima 9262.
S. R. F. I.
Sálarrannsóknafélagið
heldur fund i Guðspekihús-
inu fimtudagskvöld kl. 8y2.
Forseti, s r. Jón Auðuns: 1
helgidóminum (erindi). —■
STJÓRNIN.
Uerilækkn
GÚMMÍSKÓR KARLA OG
KVENNA seljast með mikið
lækkuðu verði næstu daga.
GÚMMÍSKÓGERÐIN
VOPNI,
Aðalstræti 16.
Líftryggingar — Brunatryggingar
V átryggin^arikrífstofa
Sigfiisar Sigflivatssonar
Lækjargötu 2. — Sími: 3171.
Sökum hinnar sífelt auknu
dýrtíðar höfum vjer neyðst til
að hækka verð á öllum þvottum
frá 1. des. að telja.
^ _ r' . *
ÞVOTTAHÚS REYKJAVÍKUR.
NÝJA ÞVOTTAHÚSIÐ.
ÞVOTTAHÚSIÐ GRÝTA.
ÞVOTTAHÚSIÐ DRÍFA.
Jarðarför móður og tengdamóður okkar,
Ingveldar Jónsdóttur
fer fram frá Dómkirkjunni föstudaginn 6. þ. m. og hefst
með húskveðju á heimili hennar, Hringbraut 64, kl. 1 e. h.
Rannveig og Sigfús Kolbeinsson.
Eyþóra og Henrik Thorarensen.
Eyjólfur Guðmundsson,
oddviti, Hvammi, Landmannalireppi andaðist í nótt.
Aðstandendur*