Vísir - 05.12.1940, Blaðsíða 3

VÍSIR
ið og dæmi sjálf um lífsgildi
þess.
y IL
Sjaldan liefir þjóð vor þurft
meira á því að lialda en nú, að
leggja rækt við sögu sína og
menningu, varðveita frá
gleymsku þjóðlegustu minning-
ar sinar, og geyma vel öll þau
andlegu verðmæti, sem verið
liafa lienni á líðnum öldum
„langra kvelda jólaeldur“ og
„hjartaskjól þegar hurt var
sólin“. í hafróti og liættum þess-
ara öfga- og ógnatíma þarf hún
á engu meira að halda en því,
sem styrkir og glæðir heilbrigða
þjóðerniskend og þjóðrækni,
eykur ást þjóðarinnar á sögu
sinni og tungu, og stælir viljann
til að varðveita fjöregg þjóð-
ernisins eftirkomöndunum til
lianda.
Þessi tímamótakynslóð þurfti
að sjá svo um, að sögu föru-
mannanna íslensku yrði ekki
gleymt. Sú saga, saga þessara
sérkennilegu „utangax-ðsmanna“
hins íslenska þjóðfélags má
verða íslensku þjóðinni læi* *-
dómsrík og gagnleg á margan
hátt. Það mun koma í ljós, þeg-
ar þjóðin fer að lesa, íhuga og
hrjóta lil mergjar þau ritverk,
senx förumönnunum eru og
verða lielguð. Nú eru söguskákl
vor farin að vinna úr þessu
mikla og margþætta efni. Á
þessu ári eru komin út tvö stór
skáldrit, sem hæði eru helguð
lífi og örlögum förumanna.
Undanfarið hafa ýmsir lxöf.,
karlar og konur, verið að skrá-
setja minningar sínar um ein-_
staka förumenn. Nú eru skáldin
farin að sinna þessu fólki. Er
það vel farið, þvi að islensku
förumennirnir eru eigi síður
„girnilegir til fróðleiks“ bæði
rithöfundum og lesöndum
þeirra, en „Kavaljerarnir“
vermlensku, sem Selrna Lager-
löf gerði ódauðlega í skáldsög-
um sinum.
III.
Förumenn frú Elinborgar
Lárusdóttur er mikil hók að
vöxtum, þrjú stör bindi. Þau
„tíðkast nú hin breiðu spjótin“.
Nú er það næiri föst i*egla, að
skáldsagnaliöf. vorir sendi frá
sér tveggja, þriggja og fjögra
binda skáldsögur. Eg verð nú
að kannast við, að eg er einn i
bópi þerrra lesenda, sem endast
illa til að lesa langar skáldsög-
ur. Þær verða að vera gæddar
einhverjum töfrum éfnis eða
kynni að verða italin yfirvofandi
(þ. e. till. herstjórnarinnar frá
7. ág. sl.) og samþykt á sama.
fundi, að vörðum á rafstöðinni
við Elliðaárnar yrði þá falin
lokunhi, tel eg mér skylt að
hreyfa nokkrum alhugaseniid-
um við þessa 100% myrkvun,
sem þá myndi dynja yfir höf-
uðstaðinn.
í Morgunhlaðinu 7,. ágúst er
skýrt frá þessum tíHögum
bresku herstjómarínnar hér, og
segir þar, að þær séu þessart
„1. Leggja til við ríkisstjórn-
ina, að verðir verði liafðir i raf-
magnsstöðvunx, svo. að hægt
verði að taka af rafstraum
strax, ef loftáx’ás væri yfirvof-
andi, eða tilraun til loftárása
yrði gerð.
2. Herstjórnin ráðleggur al-
nxenningi að útbúa eitt hei’bergi
í hverju liúsi eða íbúð, sÉm hægt
er að byrgja svo vel, að ekki
sjáist út, þó liaft sé í þessu liei’-
bergi kerla- eða lampaljós.“ —
í beinu framhaldi af þessu, en
þó sem skoðun bresku setuliðs-
stjórnarinnar, segir hlaðið:
„Hvorttveggja eru þetta aðeins
tillögur herstjórnarinnar og
hvað seinna atriðinu við kenxur,
er það aðeins ábending til fólks,
sem öllurn er vitanlega í sjálfs-
stíls, eða þá lielst lxvorutveggja,
ef eg á að endast til að lesa þær.
Síðustu vikurnar hefi eg not-
að liverja tómstund nxína til að
lesa Förumenn frú Elinborgar,
og liefi eg haft marga ánægju-
stund af þeim lestri. Og þegar eg
hefi nú lokið lestri þessara
þriggja binda, fimx eg nxeð sjálf-
unx mér, að eg ixiun oftar taka
söguna nxér i liönd og rifja upp
kunningsskapinn við persónur
hennar, þær, er nxér þykja
sannastar og hest gerðar. Nefni
eg þar fyrstan Andrés nxalara,
þennan einkennilega speking
nxeð einfeldnings-svipinn, senx
er malari sveitarinúar, fer
milli bæjanna til að mala kornið
í brauð og grauta handa hús-
freyjunum, „heldur ú stórhátíð-
um og tyllidögum ávalt kyrru
fyrir þar senx allsnægtir eru í
lxúi’i og eldhúsi“, þennan góð-
gjarna „diplómat“, senx aklrei
hallar til sannleikanum, nenxa
það geti orðið til góðs, og ber
sáttarorð og friðar milli hús-
freyjanna. Þá er Ormur Orms-
son, friðlausi förumaðúrinn, ör-
eiginn senx „á sér ekkert liæli,
hvorki á liinmi né jörðu“, Pétur
söngur, Dagur dagbók, Þrúður
sníkjukerling, Katla gamla o. s.
frv., að ógleymdum sjálfum
höfðingja allra förumanna, Sól-
oni Sókratesi, senx á sér „hliátra-
heim, þótt heinxur grætti“, þar
sem er „list“ hans og allir þeir
yfirburðir, sem liann veit af hjá
sér, þótt mennirnir sjái þá ekki
né skilji. í þeinx lieimi lifir þessi
útlagi „óliáður öllum, hæði guði
og mönnunx“, eins og hann orð-
ar það sjálfur, uns liann á
dauðastund sinni stigur „franx
fyrir dómara allra tima“, og
gefur sig réftlæti hans á vald.
Auk þessara sögupersóna og
fjölmargra fleiri senx eigi er unt
að miimast í stuttri grein, verð
eg sérstaklega að nefna Efra-
Ás-konurnai’. Þeim er gott að
kynnast, þessunx sterku og
harðlyndu, en þó um leið
hjartagöfugu höfðingskonum.
Hvar sem vér lesum i bókment-
unx svipaðar persönulýsingar,
lælur sá lestur eftir hjá oss ó-
svikna gleði yfir þvi, áð til eru
slíkar traustax', trúar og sannar
sálir. En ef til vill er Þórgunnur
þeirra ættkvenna allra stærst,
þegar hún ú skírnardegi dótt-
ur sinnar rís gegn hleypi-
dónxunx ættarinnar og leysir
liana nxeð þvi úr álögum.
Yfirleitt vei’ður þáð að teljast
kostur á persónulýsingum frú
Elinborgai', að hún vill leiða
i
vald sett, hvort þeir fara eftir.
En þægilegt væri að bregða upp
Ijósi, ef til loftárásar kæmi og
rafstraumur yrði tekinn af.“ —
(Leturbreyting min. L. G.)
í fyrnefndu hréfi mínu til rík-
isstjórnarinnar (lO.ág.) og bæj-
arráðs (12. ág.) segir unx þetta
atriði m. a.:
„Því verður ekki neitað, að
leið sú, sein felst í fyrri till.
herstjórnai'innar, er mjög rót-
tæk og líkleg til árangurs (þ. e.
að slökkva rafljósin). Er liún
éinnig auðveld í framkvæmd.
En slcv. frásögn blaðsins er það,
senx segir í síðai’i lillögunni „að-
eíns áhending til fólks, sem öll-
urn er Vitanlega í sjálfsvald
selt, hvort þéir fara eftir.“ En
nú er það svo, að ef á að ná
fullum árangri og tryggja, að
allar ráðstafanir, sem kunna að
verða gerðar í þessum efnum,
komi að haldi, þá verður að
ganga ríkt eftir því, að allír, sem
vilja hafa ljós í einhverju íier-
hergi, — og er ekki ólildegt, að
það sé einmitt nauðsynlegt, tíl
þess að koma í veg fyrir ofsa-
hræðslu (panic) lxjá mörgum,
— þá er einnig nauðsynlegt að
krefjast þess með valdboði, að
viðlagðri þungri í’efsingu, að
sérhver . borgari hæjarins hlýði
fyi’ir augu lesandans lifandi
fólk eins og það gerist og geng- :
ur, upp og niður, en gerir ekki ,
tilkall til þess að skapa eitthvað ;
annað og meira en höfundur
lífsins sjálfs. Persónur hennar
eru lifandi fólk, nxeð lxoldi og
blóði en ekki gervimenn, sem
livorki eiga lieiina á liinxni né
jörðu.
Að lokum vil eg svo gela þess,
sem ef til vill er merkilegast við
þessa bók. En það eru lýsingar
þær á sveitalífi, búskaparhátt-
um, menningu og þjóðtrú, senx
ofnar eru inu í söguvefinn sjálf-
an. Ef til vill nxun hók þessi, er
Tranx líða stundir, verða mest
metin fyrir það, hve sveitalífs-
lýsingar hennar frá siðari lilula
19. aldar eru sannar og trúar. í
„Föruinönnum“ Elinhorgar
Lárusdóttur streynxa franx þær
lindir, sem íslensk þjóðarsál
verður sífelt á ný að laugast í,
vilji lxún lialdast ung og hraust
og sjálfri sér og uppruna sínunx
trú.
Á. S.
Þernan: Eg kem nú bara til þess
að segja ySur, aS nú er alt búiS og
upp í loft milli’mín og bílstjórans.
Frúin: Hvers vegna segiS þér
mér frá því.
Þernan: Jú — muniS þér ekki
— þegar eg réSist hingaS, þá sögS-
uS þér, aö eg ætti ekki aS leyna
ySur neinu!
*
— Finst þér ekki konan mín
falleg?
— Eg get ekki almennilega um •
þaS boriS — fyrr en hún er búin
aS þvo sér!
*
Sjúklingurinn: VerSur þaS ekki j
ákaflega sárt, aS láta taka þessa. I
tönn ?
Tannlæknirinn: Fari þaS hopp- .
andi! Eg cleyfi ySur meS hlátur- i
gasi!
Sjúklingurinn: Nei, þaS nxegiS ;
þér ekki! Eg er nefnilega í sorg! .
*
— Er þaS læknirinn ? Sælir! ,
ÞaS er Nikódemus, sem talar! j
Konan nxiix hefir fengiS ginklofa !
og nú langar mig til aS biSja ySur ‘
aS lita inn til okkar einhverntíma ,
í næstu viku — ef þér eigiS leiS j
hérna um götuna! >
Aðalfundur sambandsins
vei'ður haldinn í kvöld ld.
8.30 í húsi V. R. við Vonar-
stræti.
STJÓRNIN. j
skilyrðisfatust öllunx fyrirmæl-
unx um þessi efni.“
í bréfi anínu segir ennfremur
unx þelta: „Viðvikjandi þéss-
um till. breska setuliðsins mætti
þó gela nxargs, er til athugunar
kæmi, áður en ákveðið yrði að
fara þessa leið. Skal nokkurra
atriða getið hér. Ilvaða ráðstaf-
anir liafa til dæmis verið
áformaðar um aðvaranir
til almennings vegna liættu á
loftárás, eða tilkynninga unx að
liætta sé liðin hjá'? Núgildandi
ákvæði unx þessj efni fá eigi að
fullu staðist, ef rafstraumur er
tekinn af. — Enginn véit fyrir-
franx, lxve lengi hætta af loftá-
rás ;kann að stapda yfir í livert
sínn. Rök nxætti leiða að því,
að hættan gæti talist vofa all-
lengi yfír, jafnvel tímunx, sam-
an. Eins og kunnugt er, fer Ixit-
un húsa, hitun vahxs og suða
matar hér í bæ að eigi óveru-
legu leylí franx við rafmagn.
Vegna dýrleika kola nxþ vænta
þess, að notkun rafmagns i
þessu skyni auldst verulega
með haustinu. Þann tíma, sem
hærinn er rafmagnslaus, lxvort
sem það er lengi eða stutt, fær
enginn notið yls frá því, lxvorld
til eins né neins. Benda má
einnig á, að yfirleitt munu fæst
SMDMÓT ÁRMAMS
líefst í SuiMlliölliiiiii annaö kvöld kl 8.30
JUlir bestu sundmenn bæjarins keppa
Komið og sjáið hverjir sigra og setja riýju metin.
Aðgöngumiðar, fást í Sundliöllinni, allaf með sama lága verðinu.

flUGLVSINGBR
BRÉFHRUSfl
bókakApur
EK
fiUSTURSTR.12.
KÆRKOMNASTA GJÖFIN FYRIR DÖMUR ER
falleg nýtísku kventaska
Nýkomið úrval af hinum viðurkendu.
ATSOIA kventöskum
og öðrum leðurvörum.
Lítið í gluggana í dag.
HLJÓÐFÆRADEILDIN.-
Plötur og allskonar strengir nýkomið. Nótur tekn-
heimili nú eiga' oliulanxpa, en
lcerta ætlu þó allir að geta aflað
séi’. Stafar þó eigi lítil eldhætta
frú þeim, — og heru Ijósi yfir-
leilt, — eigi sist vegna þess, að
undir slíkum kringunxstæðum
nxa vænta þess, að fólki láist að
gæta fyllstu varúðar vegna
hræðslu og funxs.“
Eins og þessir kaflar úr bréfi
nxínu hera með sér, taldi eg þá
— og lel enn — allmargt at-
hugavert við þá leið, senx, breska
lierstjórnin tilkynti þ. 7. ágúst
s.l. og gerðar liafa nú vei-ið ráð-
stafanir til að farin verði, ef
koma kynni hér til loftárása,
eða hætta á loftárás kynni að
verða talin yfirvofandi.
Mér er eigi kunnugt um, að
lxæjarráðið hafi, enn senx konx-
ið ei’, kynt almenningi áforin
þessi, né hent á varúðarráðstaf-
anir, senx gera her í liverju
húsí. Er það þó liarla óviðfeldið
og eigi hættulaust, að leyna
hæjai’búa þessu. Að vísu liefi
eg séð tæpt á þessu máli í tveim
dagblöðum bæjarins (Mbl. ný-
lega og í áðurnefndri grein í
Visi). En hvorugt þeirra frá-
sagna ber blæ opiiilxerrar til-
kynningar um málefni, er vai’ð-
ar svo nxjög heill livers einasta
íbúa höfuðstaðarins.
Aerðlækknii
á bollapörum
10 tegundir: 6720 bollapör nýkomin. Góð bollapör á kr. 1.40.
K. Einarsson & Bjöfnsson
Bankastræti 11.
Það er vandalaust
að liafa skóna sína altaf fall-
ega glansandi, og að halda
þeinx vel mjúkum með því að
no ta
Fjallkonu
skóáburðinn.
ar upp á morgun ásamt fleiru.
Hlióðfærahúsið
Bazar
Kvenfélags Alþýðuflokksins
verður í G. T.-húsinu föstu-
daginn 6. þ. m. og hefst kl. 3.
Margt ágætra muna. —
íionur, munið að skila mun-
um í G. T.-húsið eftir kl. 10
sama dag.
Stúlka
ábyggileg, vön húsverkum,
óskast á heimili Magnúsar
Sigurðssonar bankastjóra,
Tjarnargötu 37. — Fyrir-
spurnum ekki svarað í síma.
K J örfiiiidiu*
Prestkosning fyrir Laugarnesprestakall i Reykjavíkurpró-
fastsdæmi fer fram sunnnudaginn 15. þ. ni. í Laugarnesbai’na-
skóla og hefst kl. 10 f. h.
Unisókn umsækjanda og umsögn biskups, ásamt kjörgögnum,
eru kjósöndum til sýnis dagana 6.—13. desember að háðum
dögum meðtöldum hjá Árna Árnasyni, Laugarnesvegi 58.
SÓKN A RNEFNDIN.
K J ör f'tindiir
Kosning á presti til Nesprestakalls í Reykjavikurprófastsdæmi
fer fram sunnudaginn 15. desember n. k. og hefsi kl. 10 f. h. Kjör-
staðir vei’ða: i Háskólanum (í kjallai-a liússins, gengið inn iinx
norðurdyr) og í Mýrarhúsaskóla.
Kjósendur á Seltjainarnesi og við Kaplaskjólsveg sækja kjör-
fund í Mýi’arhúsaskóla, en allir aðrir kjósendur i Háskólanum.
Kópavogshæli verður sérstök kjördeild.
Umsóknir þeirra, sem í kjöri eru, ásamt umsögn biskups um
þá, erxi kjósöndum til sýnis dagana 5.—12. desemher, að báðum
dögum meðtöldum, hjá oddvita safnaðarins, Sigurði Jónssyni,
skólastjóra, Mýrarhúsaskóla.
SÓKNARNEFND.
\