Vísir - 09.12.1940, Blaðsíða 2

VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengi'ð inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 6 6 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
íslendingar vestan
haís og austan.
■y M þessi mánaðamót kQm. á
markaðinn fyrsta bindið af
sögu Islendinga í Vesturlieimi,
ritað af Þorsteini Þ. Þorsteins-
syni, en útgefið af nefnd, sem
kosin var af Þjóðræknisfélagi
íslendinga í Vesturheimi. Er
liér um hið merkasta fyrirtæki
að ræða, er verður ómetanlegur
fjársjóður fyrir íslendinga,
livoru megin hafs, sem þeir
húa.
I þéssu fyrsta hindi eru or-
sakir ráklar lil liins gífurlega
útflutnings manna hér á landi
fyrir og um aldamótin, en ís-
lendingahygð vestan hafs núin
á þessu ári eiga þar 70 ára sögu
að baki.
Talið er að í Vesturheimi
dvelji nú um 35.000 manna af
íslensku hergi brotnir, og liafa
þeir brotist þar fram í fremstu
röð á flestum sviðum, þótt þeir
í upphafi kæniu þangað slyppir
og snauðir, eins og öll íslenska
þjóðin mátti heita á niðurlæg-
ingartímabili því er útflutning-
urinn hófst.
Af þessu fyrsta bindi af sögu
íslendinga. í Vesturheimi má
margt læra, ekki síst fyrir hina
ungu kynslóð hér í landi, sem
nu er að vaxa upp og litt þekk-
ir lil þeirra rauna, sem forfeð-
ur okkar hafa átt við að b'úa.
Kemur þar m. a. berlega í ljós,
að meðan íslendingar voru
sjálfstæð þjóð, og önnuðust
siglingar sínar sjálfir, gekk alt
stórslysalítið, en er þjóðin misti
sjálfstæði sitt tók henni að
hnigna svo, að við landauðn lá
með því að fátækt og skortur
dró úr henni alt mótstöðuafl og
dæmdi hana til tortímingar, ef
svo skyldi fram horfa, sem
horft hafði. Útflutningur héðan
af landi er í rauninni ekkert
aniiað en uppreist gegn Iiinu er-
lenda valdi. Dugandi menn, sem
sýnast öll sund lokuð hér
heima, vegna óstjórnar og á-
þjánar í mörgum myndum,
kjósa frekar að yfirgefa Jand-
ið og halda út í óvissuna, en að
búa við þau eymdarkjör, sem
þeim höfðu verið sköpuð, —
fyrst og fremst af erlendu valdi.
Þótt þetla tiltæki vekti nokk-
ar deilur hér lieima um þetta
leyti, má í rauninni segja, að
það hafi verið bein afleiðing af
ástandfi þjví, er slcapasf hafði
og eðlilegt svar við yfirgangi
erlendrar þjóðar.
Fyrir nokkru héldu deildir
Norræna félagsins þing sitt hér
á landi. Var þar mikið rætt um
samvinnu Norðurlanda og sam-
búð, en yfir þessu þingi grúfði
skuggi yfirvofandi styrjaldar
og óvissu. í samkvæmi einu,
sem þá var haldið, hélt einn af
gagnmerkustu fjármálamönn-
um þjóðarinnar snjalla ræðu og
vakti athygli á því, að sjálf-
* stæðið væri fjöregg okkar ís-
lendinga. Það hefði reynsla
undangenginna alda sýnt og
sannað. Ef þjóðin yrði svift
sjálfstæði sínu myndi hún ó-
hrædd flytjast til enn norðlæg-
ari breiddargráða til þess að
halda frelsinu, enda væri það
henni lífsskilyrði. Þótt þessu
væri slegið fram bæði í gamni
og alvöru er óhætt að fullyrða,
að ræðumaður hitti naglann á
höfuðið, enda hafði reynslan
sannað, að íslendingar eru ó-
hræddir við að skifta um set til
þess að öðlast persónufrelsi og
sjálfslæði.
Eftir að útflutningur Vestur-
Islendinga hófst tók að rofa til
á hinum pólitíska himni, og
þótt róðurinn væri þungur, sótti
þó smátt og smátt í horfið, og
má fullyrða að velgengni ís-
lendinga vestan hafs liafi sýnt
þjóðinni heima fyrir hverju unt
er að afreka, ef viljinn er næg-
ur, og hafi þannig lagt drjúg-
an skerf til heillavænlegrar
sjálfstæðisbaráttu okkar, auk
þess sem landar okkar vestra
hafa stuðlað að stórauknum
framförum með beinum fjár-
hagslegum stuðningi, og er þar
skemst að minnast stofnunar
Eimskipafélags Islands.
Hér er ekki að þessu sinni
rúm til þess að ræða sögu Vest-
ur-íslendinga frekar. Hún er
einn þáttur af sögu lieimaþjóð-
arinnar, sem allir eiga að
þekkja, til þess að eflast að
skilningi og vaxa að viti og um-
fram alt ást á sjálfstæði og
frelsi.
Óhætt er að fullyrða, að unga
kynslóðin hér í landi kann að
meta starf og stríð Vestur-ís-
lendinga, þótt vík skilji vini, en
það sem leggja ber megin-
þunga á, er að viðhalda vináttu
og fbræðraböndum þeim, ier
lengja þjóðarbrotin saman,
þannig að þau sæki fram til
aukinnar andlegrar og verald-
legrar vehnegunar, með fullum
skilningi hvort á annars kjör-
um.
Skip missa
björgunarbáta.
Skip þau, sem hingað hafa
komið síðustu daga, hafa flest
brept aftakaveður í hafi, því að
stormasamt hefir verið á Norð-
ur-Atlantshafi að undanförnu.
Goðafoss er fyrir skemstu
kominn frá Vesturheimi. Hann
fékk sjó á sig og braut hann og
tók» út einn björgunarbátanna.
Þá er b.v. Sindri kominn fyr-
ir skemslu frá Englandi. Féklc
K£,-
bann versta veður og misli ann-
an björgunarbátinn, en hinn
brotnaði svo, að hann mun vera
ónýtur eða því sem næst.
Skíöaferöip
um Helgina,
Á laugardaginn mun fólk
hafa farið úr flestum íþróttafé-
lögunum upp í skíðaskálana og
gist í þeim um nóttina. Veður
var með afbrigðum vont er á
leið nóttina og töldu sumir sig
ekki hafa fengið verra veður í
skiðaskálunum. Um morguninn
var snjórinn lilautur og krapi i
snjónum svo færið var vont, en
er á daginn leið batnaði færið
og varð með afbrigðum gott. í
K. R. skálanum var þó að því
leyti undantekning frá þessu, að
þar var Iiríð alla aðfaranótt
sunnudagsins og ágætt færi og
þur snjór strax um morguninn
þegar stytti upp.
Það var hvarvetna feyki nóg-
ur snjór og á Hellisheiði var
svo mikil ófærð, að bilar töfð-
ust um 3 klst. austan úr Kömb-
um og niður í Skíðaskála.
Háskólafyrirlestur
flytur dr. Símon Jóh. Ágústsson
í 3. kenslustofu Háskólans á morg-
un kl. 6.15. Efni: Stöðuval. .011-
um heimill aðgangur.
Vetrarhjálpin: i
Skátar heimsækja bæjar-
búa á miðvikndag og
timtndag.
Miðbær, Nkerjafjörðnr og Vestur-
I>ær §iíja fyrir.
Vetrarhjálpinni bárust fyrstu gjafirnar á þessum
vetri á laugardaginn. Sú fyrri — 500 kr. — var frá Þor-
steini Scheving Thorsteinsson, lyfsala, hin var frá M. S.
— 25 kr. í fyrra barst Vetrarlijálpinni einnig fyrsta
gjöfin frá Þorsteini lyfsala og nam sú gjöf einnig 500
krónum. 7 11 ■ j
Vetrarhjálpin varð öllu síð-
búnari í vetur en í fyrra, og jiví
þarf sóknin til jóla að verða
enn barðari og ganga betur. Og
ef Reykvikingar bafa ekki
breyst mikið við „ástandið“, þá
er engin bætta á öðru, en að
sóknin fari eins og undanfarin
ár og að líkindum betur.
Sóknin hefst þó ekki fyrir al-
vöru fyr eu á miðvikudag. Þá
munu 200—300 skátar koma í
hvert hús i miðbænum, Skerja-
firði og Vesturbænum og taka
við þeini peningum eða fatnaði,
sem menn mega af sjá. Það eru
ekki gerðar stórar kröfur til
neins, en ef allir leggja eitthvað
af mörkum, jiótt smátt sé, þá
verður það álitlegur sjóður, þeg-
ar sókninni er lokið.
A fimtudaginn fara skátarnir
svo í liina hluta bæjarins og
safna j)ar.
Söfnun skátanna í fyrravetur
gekk miklu betur en veturinn
þar áður. Vonandi gengur hún
að þessu sinni betur en nolckuru
sinni, því að að þessu sinni geta
fleiri lagl eitlhvað af mörkum
en áður, vegna þess, liversu at-
vinna liefir verið miklu betri i
haust en undanfarin ár.
Bæjarbúar! Á miðvikudags-
og fimtudagskveld koma skátar
í heimsókn til ykkar. Gerið þeim
starfið léttara með því að hafa
gjafir yðar tilbúnar, svo að þeir
þurfi ekkert að bíða, og enginn
bæjarbúi verði útundan. Byrjið
að athuga gjafirnar strax í dag!
Fréttabréf frá Kína.
Sr. Jóhann Hannesson,
kristniboði, skrifar mér 12.
júlí fréttabréf, sem var um 4y>
mánuð á leiðinni. Býst eg við að
ýmsir vilji samt lesa það og bið
því Vísi fyrir aðalbluta þess:
S. Á. Gíslason.
«
P. t. Tiencliasping, Hunan,
Cbina, 12. júlí 1940.
Kæri vinur.
Nú er svo margt í fréttum að
erfitt verður að raða efninu;
hest að bj'rja þar sem eg endaði
í síðasta bréfi, en það var í
Shanghai. Við fórum þaðan
til Ningpo þann 11. maí. Urðum
svo að bíða nokkura daga í
Ningpo til að komast með varn-
ing, meðöl o. fl. gegn um toll-
gæsluna. Svo lögðum við af
stað frá þeirri einustu höfn sem
Kínverjar hafa í höndum sín-
um; áttum þá afar langa ferð
fyrir höndum gegn um 3 fylki,
Cbekiang, Kiangsi og Hunan.
Fyrsli bluti leiðarinnar var
afar seinfarinn. Urðum viðoftað
ferðast með í'óðrarbáluni. Þeir
eru að vísu rúmgóð og þægileg
farartæki, en afar seinir í för-
um. Stundum lirðum við að láta
menn bera allan farangurinn,
stundum varð að aka honum á
handvögnum dögum saman, af
því öll önnur samgöngutæki
vantaði um þær slóðir. Eftir
vikutíma ferðalag á þenna veg,
komum við loks í borgir þar
sem járnbraut var starfrækt, og
með þessari járnbraut gátum
við ferðast hálfan annan dag.
Bætti þetta mikið úr þörfinni,
og var auk þess ódýrasti hluti
ferðarinnar, því ekki vantar þá
kol hérna í Kína.
Þó áttum við enn ófarna 1000
km. þangað til við gætum náð
fyrstu lcristniboðsstöð vorri, en
hún er í Changsha. Tókum við
það ráð að leigja vörubifreið,
og með henni komumst við mik-
inn hluta leiðarinnar. Síðasta
áfangann fórum við með gufu-
skipi og náðum Changsha
sunnud. 2. júni.
Ferðin gekk í raun og veru
vel, en var afar erfið. Kom það
af ýmsum ástæðum. Við böfð-
uiri meðferðis 4 börri innan 3ja
ára, og jiað varð að gæta þeirra
vel á leiðinni, svo þau veiktust
ekki. Auk Jiess var mikið um
tafir: Hermenn, tollþjónar og
verðir hér og þar alla Ieiðina,
og þeir spurðu um vegabréf,
aldur, þjóðerni o. s. frv. —
Stundum var farangurinn á
eftir áætlun — þegar honrim
var ekið á handvögnum nokkur-
ar dagleiðir. Einu sinni bað bil-
stjórinn okkur um að fara á
fætur kl. 5 svo hægt væri að
komast af stað, en svo var hann
að gera við bílinn þar til klukk-
an var 11. Margt var eftir þessu.
Svo höfum við verið á ferða-
Iagi innan kristniboðsumdæm-
isins norska. Það er ekki lítið,
og er enn þá alt í höndum- Kín-
verja. Við höfum nú heimsótt 4
kristniboðsstöðvar, og þegar
við liöfðum hvílt okkur dálítið
eftir ferðina, fórum við upp á
fjallstind einn sem er eign
kristniboðsfélagsins, og befir
félagið norska séð svo um að
hér eru sumarbústaðir handa
kristniboðunum; ennfremur
liafa sumir kristniboðar bygt
sumarbústaði hér sjálfir. Fjall-
ið er sennilega um 1200 metra
hátt. Hér er þægilegur og sval-
ur vindur, hiti um 25 stig, loftið
indælt og útsýni stórfenglegt,
því að maður sér yfir mörg
hundruð fjallalinda, liæðir og
Iióla, auk þess yfir völn, ár,
sléttur og skcíga. Niðri á undir-
lendinu er hitinn nú 35—40
stig og rakinn mikill. Þess
vegna er gott að vera hér og lesa
kínversku tveggja mánaða
tima.
Eg befi fengið blöð og bréf
frá íslandi síðan hingað kom.
Fréttir fáum við einnig liér frá
Evrópu furðu fljótt. Þær hafa
verið afar liryggilegar síðustu
dagana. Hvað skyldi verða af
Islandi í þessum ægilega hild-
arleik?
Fyrir nokkurum dögum
fékk eg símskeyti frá ríkisstjórn
íslands, gegn um Ivarsten Lars-
sen ræðismann í Hong Kong.
Hefi eg nú sent’svar, og er svar-
ið vonandi komið til íslands nú.
Eg mun skrifa ríkisstjórninni
og þakka fyrir þetta, en annars
bjgg eg að upptökin muni vera
hjá kristniboðsvinum í Reykja-
vík*).
Eftir að Noregur á svo sorg-
legan liátt dróst inn í stríðið,
hefir kristniboðið orðið að gera
miklar ráðstafanir. — Laun öll
hafa lækkað nema laun Kin-
verjanna, vegna þess liversu
gengið á kínverskum dollurum
er lágt. — Fjölda af bestu sam-
verkamönnunum höfum við
kristniboðarnir orðið að segja
upp, en allir liafa þeir fengið
atvinnu bjá amerískum ná-
grannafélögum. — Kínverska
kirkjan verður nú að gera eins
og hún getur til að halda i horf-
inu. En það er óhjákvæmilegt
að stai'fið bíður nokkurn hnekki
við þær neyðarráðstafanir, sem
gera varð.
Kristniboðarnir liafa af frjáls-
um vilja skorið niður laun sín,
með hér um bil 50%. T. d. hef
eg, sem er giftuiv kristniboði,
71/2 puncl á mánuði. Það er liægt
að lifa á þessu meðan pundið
fellur ekki og kínverski dollar-
inn stígur ekki, — og á meðan
maður á til góð föl frá fyrri
árum. Með þessum lágu laun-
um gerum við ráð fyrir að geta
lialdið starfinu áfram næstu 2
árin, án þess að oss berist pen-
ingar frá Noregi. Tvent getur
þó komið fyrir, sem getur steypt
þessu öllu 11111 koll: Ef Ameríka
lendir í stríði við „syni sólar-
innar“, og þeir loka kínversku
ströndinni alveg, þá fáum við
ekki það, sem við eigum í Ilong
Kpng eða Shanghai. — Hitt er,
að komið getur til mála fjár-
hagslegt lirun þeirra banka þar
sem vér eigum fé vort geymt;
lielst óltast maður þetta, ef
styrjöldin verður langvinn.
Við þurfum sennilega hvern
einasta eyri núverandi launa
vorra til að geta lifað. Margar
vörur, sem eru „daglegt brauð“
lieima, eru hér ófáanlegar eða
svo rándýrar að óklevft er að
kaupa þær; t. d. kostaði 1 kgr.
kaffi 48.00 dollara i borg liér i
nágrenninu í s. 1. mánuði. — En
hrisgrjón og svínakjöt eru í
lágu verði hér, sömuleiðis alls-
konar grænmeti.
Innilega er eg þakklátur fyrir
alt, sem mér er sent á íslenslcu.
Gömlu stríðsfréttirnar og annað
í dagblöðunum les eg bæði til
að varðveita islenskuna og
fylgjast nokkuð betur með en
annars yrði. — Gaman væri að
fá eitthvað af fyrirlestrum Nor-
dals prófessors, ef blöðin hafa
birt eitthvað af þeim.
Kínverjar stela að lieita má
öllum frímerkjum af bréfun-
um og opna þau, án þess að
Ioka þéim. Þetta er þó ekki rit-
skoðun (censur), heldur for-
vitni og hnupl. — Sendið þess
vegna aldrei neilt verðmætt
nema í ábyrgðarpósti.
Jóhann Hannesson.
*) Kristniboðssambandið hér
óttaðist að síra Jóhann væri i
vandræðum af féleysi og bað
því utanríkisráðuneytið að gera
fyrirspurn um hagi hans. S.Á.G.
Næturlæknir.
Eyþór Gunnarsson, Lauavegi 98,
sími 2111. Næturvörður í Lyfja-
búðinni Iðunni og Reykjavíkur
apóteki,
Útvarpið í kvöld.
Kl. 19.25 Hljómplötur: Andstæð-
ur í tónlist. 20.00 Fréttir. 20.30
Um daginn og veginn (V.Þ.G.).
20.50 Hljómplötur: Létt lög. 20.55
Útvarpssagan: „Kristín Lafrans-
dóttir", eftir Sigrid Undset. 21.20
Útvarpshljómsveitin, Islensk al-
þýðulög. Einsöngur (frú Guðrún
Ágústsdóttir).
Ný ljóðabók.
Lauí vindar blása.
Margrét Jónsdóttir gaf út
fyrstu ljóðabók sína „Við fjöll
og sæ“ árið 1933. Var lienni vel
tekið, enda höfðu áður birst
kvæði eftir skáldkonuna, sem
vöktu athygli. Nú sendir hún út
af örkinni aðra bók, sem lieitir
„Laufvindar blása“.
Margrét JónsdóUir er mentuð
kona og læs á erlend mál, en
glöggt verður það ráðið af ljóð-
um hennar, að hún hefir mest
numið af vorum eigin þjóð-
mentum. Lýsir höf. fallega i
kvæðinu „Bækur“ æslcuást sinni
á ljóðum og sögum.
Eitt af mestu kvæðum bók-
arinnar er „Revkjavík“. Þar er
margt vel sagt um höfuðborg
vora og útsýnið frá lienni:
Þá ertu fegurst höfuðborg
í heimi,
og hjá þér einni eg vonir
mínar gejuni.
En hér örlar einnig á þeirri til-
finningu, sem mjög er rík í
þeim, er hér búa. Þótt vér séum
Reykvíkingar, látumst vér ekki
vera það, og þó að vér liöfum
flæmst hingað vegna einhverra
tilvika og livergi liðið vel nema
hér, þykjumst vér eiga áttliaga
einhversstaðar bak við öll fjöll,
og strekkjúm þangað eins og
strokufénaður.
Góð eru mörg hinna stærri
kvæða bókarinnar eins og: „Við
eldinn“, „Gamall dratimur“,
„ísland“ bg „Þórunn þvotta-
kona“:
Þórunn gamla þvottakona
þvær lijá margri hefðarfrú,
eftirsótt hún er við störfin,
af því hún er dygg og trú.
Þórunn gamla þvottakona
þrammar yfir Tjarnarbrú.
Þessi gamla kona stendur
manni skýrt fyrir sjónum. En
þó að þau kvæði, sem nú liafa
nefnd verið, séu vel kveðin,
þykja mér smákvæðin yfirleitt
miklu betri. Eru mörg þeirra
skínandi falleg að efni og mjög
skáldlega gerð. Sum eru leikin
á hinn dapra streng eins og
„Mig dreymir um dánar. rósir“
og „Um liaust“, en það kvæði er
snildarlega kveðið. Önnur eru
sólbjört og grængróandi, eins
og „Sumardagur“ og „Sólskins-
stund“:
Brosandi sól í björtu júníheiði,
blómjurtir fylla loftið sætri
angan.
Sjafnarljóð kveða sumardaginn
Iangan
sólskríkjuhjón á grænum
skógarmeiði.
1
Lífið er fagurt, langt til
vetrardaga
ljósið er bjart, svo hvergi ber
á skugga.
Vorloftið streymir inn um
opna glugga,
ævin er bjartur draumur,
töfrasaga.
Liðandi tíð, Iivq ljúft að
njóta þín,
lifa og fagna eina sólskins-
stundu,
og finna alt með frjálsum
gleðibrag.
Gleðstu þá, barn, er blessuð
sólin skín,
við blóma ilm og fögnuð
lífsins undu
og sólarbros —
einn sumarlangan dag.
Það er þessi heiðríkja íslensks
máls og hugsunar, sem gerir
bókina liugljúfan gest núna í
skammdeginu.
Margrét Jónsdóttir yrkir oft-
ast undir ramþjóðlegum brag-