Vísir - 15.12.1940, Blaðsíða 2

VÍSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F.
Ritstjóri: Kristján Guðlaugsson
Skrifst.: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12
(Gengið inn frá Ingólfsstræti)..
Símar 1 66 0 (5 línur).
Verð kr. 2.50 á mánuði.
* Lausasala 10 og 25 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Eftir hverju
er beðið.
JgJ ÉR í blaðinu liefir nokkr-
um sinnum verið minst á
það, hversu óviðunandi sé, að
almenningi gefist eklti kostur
á að fá vitneskju svo neinu
nemi um viðskiftamál landsins.
Við vitum, að útflutningur lief-
ir aukist stórkostlega frá þvi,
sem var á síðasta ári, en því fer
fjarri, að almenningur geti sagt
upp á tug þúsunda hverju sú
aukning nemur. Einnig er það
vitað, að innflutningurinn að
krónutali hefir aukist eitlhvað
frá því í fyrra. En hverju það
nemur, fá menn ekki að vita.
Þó mun mega fullyrða, að vöru_
magnið, sem flutt er til lands-
ins, hefir mjög dregist saman.
I ræðu þeirri, sem forsætis-
ráðherra hélt á fullveldisdag-
inn, talaði hann unj nauðsyn
þess, að almenningur í landinu
fylgdist sem best með gerðum
stjórnarinnar. Ráðherrann lagði
alveg réttilega áherslu á það,
að málin væri rædd fyrir opn-
um tjöldum. En það er erfitt
að ræða mál, svo að gagni sé,
þegar mikilsvarðandi upplýs-
ingum er haldið leyndum. Hér
hefir t. d. stgðið langvinn deila
um verslunarmálin. Sjálfstæð-
ismenn liafa altaf haldið því
fram, að fyrst og fremst bæri
á það að líta, að liöftin yrðu
til þess að hækka verðlagið og
gera þannig.öllum almenningi
erfiðara fyrir um afkomuna. Á
sama máli voru sósíalistar í
öndverðu. Enginn maður lagði
jafn ríka áherslu á þetta á Al-
þingi og Jón heitinn Baldvins-
son.
Sjálfstæðismenn hafa krafist
þess, að höftunum yrði létt af
jafnskjótt og gjaldeyrisástæður
leyfðu. Ef sósíalistar hefðu ver-
ið stefnu sinni trúir, áttu þeir
að krefjast þessa sama. En þeir
hafa í stað þess lagst á sveif
með Framsókn um að halda
höftunum fram í rauðan dauð-
ann.
Það hefir aldrei verið fært
neitt höftunum til réttlætingar
nema gjaldeyrisskortur lands-
manna. Eftir að styrjöldin hófst
hækkaði verðlag mjög á öllum
útflutningsvörumj okkar., —
Snemma á þessu ári var svo
komið, að verslunarjöfnuður-
inn var orðinn hagstæður um
á annan tug miljóna. Á sama
tíma i fyrra var hann óhagstæð-
ur um nokkrar miljónir. Á
fyrra másseri þessa árs hafði
verslunarjöfnuðurinn þannig
batnað frá því sem verið hafði
á sama tíma í fyrra um fullar
tuttugu miljónir króna.
Þrátt fyrir þetta var við-
skiftamálaráðherrann fram eft-
ir öllu sumri ófáanlegur til þess
að sveigja nokkuð frá stefnu
fyrri ára í verslunarmálunum.
Það var ekki fyr en undir haust,
að verulegar tilslakanir voru
gefnar um innflutning frá Eng-
landi. En til þessa dags hefir
viðskiftamálaráðherrann haldið
því fram, að það væri hinn mesti
sparnaður að forðast erlend
vörukaup sem allra mest. I
sama streng hafa flestir flokks-
menn hans tekið, sem um mál-
Hei'laóskamerki R. K. 1.
in hafa rætt. Og þó lýsti aðal-
fundur S. I. S. því yfir í vor,
að hann væri því „eindregið
fylgjandi“, að höflunuin ýrði
létt, svo fljótt sem viðskifta-
ástæður leyfðu.
Þótt mjög sé á huldu um við-
skiftamálin, vita menn að versl-
unarjöfnuðurinn okkur í hag
hefir stóraukist frá því sem var
fyrri hluta þessa árs. Það er
þess vegna óhæþ að fullyrða,
að aldrei í sögu okkar hefir
versluna r j öf n uðuri n n ve r i ð
jafn hagstæður og í dag. Samt
er ekki breytl um stefnu í við-
skiftamálunum.
Allar vörur erlendis eru
hækkandi og eiga vafalaust enn
eftir að stórhækka. Hinsvegar
getur vel verið, að sá gjaldeyr-
ir, sem nú safnast, eigi eftir að
falla, hver sem úrslit styrjald-
arinnar verða. Það er aldrei
meiri ástæða en nú til að skifta
um stefnu í viðskiftamálunum.
Eftir hverju er beðið?
Umsækjendur um
prestaköllin í Rvík.
Nesprestakall:
Cand. theol. Ástráður Sigur-
steindórsson.
Síra Árelíus Níelsson, Stað á
Reykjanesi, Barðastr.sýslu.
Síra Gunnar .Árnason, Æsu-
stöðum, Langárdal.
Síra Halldór Kolbeins, Stað í
Súgandafirði.
Síra Jón Skagan, Bergþórs-
hvoli, Landeyjum.
Síra Jón Thorarensen, Hruna.
Sira Magnús Guðmundsson,
Ólafsvik.
Cand. theol. Pétur Ingjalds-
son.
Síra Ragnar Benediktsson.
Laugarnesprestakall:
Síra Garðar Savarsson.
Hallgrímsprestakall:
Síra Jakob Jónsson.
Síra Jón Auðuns, Hafnarf.
Síra Sigurbjörn Einarsson,
Breiðabólsstað, Skógarströnd.
Síra Sigurjón Árnason, Vest-
mannaeyjum.
Cand. theol. Stefán Snævarr.
Síra Þorsteinn L. Jónsson,
Miklalíoltsprestakall, Snæfells.
nessýslu.
Uthlutun Vetrar-
h j álparinnar
hefst á morgun.
400 nmsóknir liggja þegar fyrir.
Vísir hitti Stefán A. Pálsson framkvæmdarstjóra Vetrar-
hjálparinnar að máli í gærkveldi, og spurði hann frétta af
starfseminni.
„Eins og getið hefir verið um
liófst starfsemin lyrjr rúmri
viku. Var ekki liægt að hefjast
lianda fyr sökum húsnæðis-
skorts, en þó vona eg að ekki
komi að sök, þótt byrjað hafi
verið í það seinasta.“
1 — Liggja margar hjálpar-
béiðnir fyrir?
j „í dag höfðu borist um 400
. umsóknir um hjálp, og pru það
J aðallega beiðnir frá barnafjöl-
skyldum og einstæðum gamal-
mennum, en þó er víst, ef dæma
mó eftir reynslu* undapfarinna
óra, að nú fara slíkar hjiálpar-
bciðnir að streyma inn fyrir al-
vöru, enda hafa þær áður fleslar
borist til okkar síðustu vikuna
fyrir jólin.“
— Má telja afkomuna í bæn-
um betri nú en i fyrra?
„Eg geri ráð fyrir því að svo
sé, en þá ber einnig á það að lita,
að einmitt þetta fólk, sem Vetr-
arhjálpin styrkir, — fólkið sem
ekki hefir þegið neina opinbera
styrki, — hefir að undanförnu
og til skamms tíma safnað
skuldum vegna litillar atvinnu
og þær segja til sín strax og eitt-
livað úr raknar. Það er því ekki
von á öðru, en að margir séu
hjálparþurfi, enda hefir verð-
lag mjög hækkað á öllum nauð-
synjum, og bitnar með miklum
þunga á þeim fátækustu.“
— Er byrjað að úthluta gjöf-
unum?
„Úthlutunin hefst á morgun
og heldur stöðugt áfram úr þvi
til jóla. Er nú unnið að því af
kappi að sauma flíkur'og vinna
að því milli 20—30 konur. Er
unnið dag og nótt að því að út-
hlutunin geti farið sem best
fram og orðið sem flestum að
gagni.“
— Hvað um söfnunina?
„Hún hefir hingað til verið
með ágætum, og hafa skátarnir
, veitt, sem undanfarin ár, ómet-
! anlega aðstoð, með því að ganga
um bæinn og safna gjöfum fyrir
j Vetrarhjálpina. Sýndu Reykvík-
ingar hjálpsemi sína að þessu
sinni enn sem fyr, en þó í ríkara
mæli, þar sem nú söfnuðust í
þessari „herferð“ skátanna um
kr. 2000 — meira en í fyrra,
eða kr. 7.850,73. Vil eg biðja
Vísi, fyrir hönd Vetrarhjálpar-
innar, að flytja hinum fjöl-
mörgu gefendum alúðarfylstu
þakkir fyrir veitta hjáíp. Fléstar
gjafirnar nema frá kr. 1.00 til
kr. 10 og sýnir það hve gefend-
urnir eru margir. Einnig hafa
Vetrarhjálpinni borist ýmsar
gjafir frá einstaklingum og
starfsfólki fyrirtækja, sem eru
ekki síður þakksamlega þegnar.
En betur má ef duga skal., Dýr-
tíðin hefir aukist svo gífurlega
að þótt krónutalan, sem Vetrar-
hjálpin Iiefir yfir að ráða að
þessu sinni, sé liærri en í fyrra
það sem af er, er kaupgetan í
rauninni síst meiri, og veitir
síst af að lialda málinu vakandi
fram til jóla og herða enn söfn-
unina. Veit eg og að mér er ó-
hætt að haga úthlutuninni á
sama liátt og í fyrra, þar sem
drenglyndi og rausn Reykvík-
inga mun fyllilega vega upp á
móti aukinni dýrtíð.“
„Kirkja Krlsts í
rlki Hitlers“.
Eg liefi nýlokið við að lesa
bókina „Kirkja Krists i ríki
Ilitlers", eftir síra Sigurbjöm
Fyrir nokkru kom út norræn
goðafræði eftir Ólaf Briem
magister. Má það teljast vel far-
ið, að Ólafur gerðist til að skrifa
þessa bók, því að hann er senni-
lega einna lærðastur islenskra
manna í þessari fræðigrein, —s-
hefir valið hana sem sérgrein
til magisterprófs og auk þess
aflað sér framhaldsmentunar í
lienni erlendis.
Bókin er 126 bls. að stærð, í
stóru 8 blaða broti og að öllu
hin vandaðasta að frágangi. Á
þessu ári hef eg enga nýja bók
séð, sem er gallalaus að staf-
setningu og merkjasetiyngu,
nema þessa. Bókin hefst á skýr-
urn og fróðlegum inngangi, sem
ber með sér, að höfundur liefir
fullt vald^i efni og heimilduni.
Á eftir innganginum fer skrá
um rit og ritgerðir, sem höf-
undur hefir stuðst við. Annar
kafli er um vættir, þ. e. hinar
óæðri goðverar. Þriðji kafli er
um goðin, fjórði kafli um dýrk-
un goðanna. Fimti kafli er um
sögu heimsins, — yfirlit yfir
sögu heimsins og heimsmynd
ásatrúarmanna. Sjötti kafli er
um goð og menn, þar sem gerð
er grein fyrir sambandi ásatrú-
armanna við goðin og hug-
myndum þeirra um tilveruna
eftir dauðann. Loks eru goðsög-
urnar úr Snorra Eddu aftast í
bókinni.
Að mínu áliti er bókin vel og
skipulega samin. Höfundur hef.
ir að sjálfsögðu stuðst við nýj-
ustu rannsóknir og athuganir í
norrænni goðafræði, og er þvi
bókin að vonum með talsvert
öðru sniði en goðafræði Finns
Jónssonar, sem kom út 1913, —
og ýmislegt í þessari bók skýrt
til fyllri hlítar eða á annan veg
en í goðafræði Finns. Þetta er
ofur eðlilegt, því að bæði ör-
nefnarannsóknir, forleifarann-
sóknir og nánari athugun rit-
aðra heimilda liafa varpað nýju
ljósi á ýmis atriði norrænnar
goðafræði, síðan goðafræði
Finns kom út. — Kostur er það
á bókinni, að höfundur gerir
sér far um að greina á milli
eldri og yngri hugmynda og get-
ur þess yfirleitt, þegar heimild-
um ber ekki saman, því að með
því greiðir höfundur lesendun-
um götuna við að átta sig á
frumheimildnum og gildi
þeirra. Oft getur hann þess
einnig, að leifar heiðinna goð-
sagna eða hugmynda hafa varð-
veitst í þjóðsögum eða hug-
myndalífi fslendinga á síðari
öldum. Með því sýnir hann, að
við höfum ekki enn glatað hin-
um heiðna arfi með öllu.
Þá ætla eg að víkja nokkrum
orðum að ritdómi eftir G. J., er
birtist um bókina í 270. tbl.
Vísis þ. á.
Á tveim stöðum fer ritdóm-
arinn viðurkenningarorðum um
bókina, en að öðru leyti er rit-
dómurinn tómar aðfinslur, sem
eru flestar hæpnar eða órétt-,
mætar, nema helst nokkrar, er
lúta að málfari eða orðalagi. Þó
eru sumar leiðréttingar ritdóm-
arans á íyálfari þannig úr garði
gérðar, að síst verður talin bót
að. — Skal nú getið nokkurra
alhugasemda ritdómarans:
Ritdómarinn telur bókina al-
gerlega óþarfa, því að nægilegt
sé enn til af goðafræði Finns
Jónssonar og þessi bók „fræði
mann ekki^ íneira en bók
Finns“. Þessi athugasemd hefir
ekki við rök að styðjast, því að
Ólafur styðst við nýjustu rann-
sóknir, eins og fyrr segir, en
Finnur samdi sína bók fyrir
meira en aldarfjórðungi, og er
hún því að vonum, nokkuð úr-
elt, þótt hún kunni að liafa ver-
ið eins gott rit á sínum tíma.
Þá telur ritdómarinn goðafræði
heldur óhagnýta fræðigrein og
hafi Ólafur getað fundið sér
eitthvað þarfara að gera. En
þessu má svara þannig, að eng-
inn les fornan kveðskap sér að
gagni og jafnvel ekki sumt í
nútímakveðskap, nema liann sé
Rauði Kross íslands hefir nú
tekið upp þá nýjung- að gefa út
heillaóskamerki, er hafa sömu
þýðingu og heillaóskaskeyti
eða kort.
Þessi merki skulu límd á bréf
gafir og allskonar pakka,
hvort sem er innan eða utan
lands. Til útlanda skal setja
merkið aftan á bréfið eða pakk-
ann.
Harpldur Árnason kaupmað-
ur hefir ásamt stjórn Rauða
Krossins annast útkomu merkj-
anna, og niun einnig sjá Um
sölu þeirra.
Merkið er mjög snoturt,
rauður kross og rauður hring-
ur utan um hann, á gyltum
grunni. Á rauða hringnum er
þessi áletrun: „Caritas et pax
tecum“, (samlyndi og friður
fylgi ykkur), og neðst fanga-
mark Rauða Krossins „R K í“.
Meiningin er að gera þelta
merki svo alþýðlegt, að ekki sé
bréf eða pakki sendur án þess.
Er ekki að efa, að svo verður.
Merkið er þegar komið á
markaðinn og fæst í öllum
bókaverslunum. — Menn geta
1 bæði fengið merkin einstök eða
í umslögum. Umslögin kosta:
kr. 10,00 með 100 stk., kr. 5,00
með 50 stk. og kr. 2,00 með 20
stk., en hvert einstakt merki
kostar 10 aura.
Þetta merki er boðberi frið-
ar og mannúðar. Það er sam-
Einarsson. Þessi bók hefir fært
mér lieim sanninn um það, að
hér er á ferðinni maður, sem
þorir að standa frammi fyrir
fjöldanum og segja meiningu
sína um trúmálin nú á tímum.
í stuttu máli sagt, sér nauðsyn
hinnar sönnu guðstrúar.
Oft liefir heimurinn þurft á
slíkum manni að lialda, en ald-
rei frekar en einmitt nú. Þegar
trúleysi og villutrú flæðir yfir
gjörvallan heim og skapar
þannig ábyrgðarleysi fjöldans
gagnvart guðstrúnni.
Lesið bókina og þið munuð
sannfærast.
Guðrún Gu'ðlaugsdóttir.
sæmilega heima í norrænni
goðafræði. — Þá telur ritdóm-
arinn það miður farið, að höf-
undur tilgreinir stundum fleiri
en eina skoðun á sama efni.
Þetta held eg að fræðimenn
muni telja kost, en ekki löst á
bókinni, — jafnvel ekki, þótt
litið sé á liana sem kenslubók,
því að lesandinn (eða nemand-
inn) þarf að vita, hvað talið er
nokkurn veginn örugt og livað
ekki, ef hann á að geta öðlast
nokkurn verulegan skilning á
goðafræði sem fræðigrein.
Ritdómaranum þykir höf-
undurinn fara of lítið út í trú-
arbragðasamanhurð. Slíkur
samanburður hefði að vísu auk-
ið gildi hókarinnar, en hefði
hlotið að lengja bókina að mun.
— Óþarft telur ritdómarinn að
prenta goðsögur Snorra-Eddu
aftan við bókina, því að þær
séu flestar í lestrarbók Guðna
Jónssonar. En bæði er það, að
sumar þeirra vantar þar, en liitt
er þó verra, að umrædd lestr-
arbók er alls ekki kend í Menta-
skólunum, sem einir munu
veita tilsögn í norrænni goða-
fræði.
Ritdómarinn kann illa við
orðalagið: að gefa til kynna.
Það orðalag er að vísu ekki alls
kostar viðkunnanlegt, en ekki
er breytingartillaga ritdómar-
ans (hin síðari): að bera vott
— á nokkurn hátt betri. Að bera
eiginlegt tákn Rauða Kross fé-
laga allra landa. — Það boðar
huggun og lieill. — Látið bréf
yðar bera það. Ivaupið merki
R. K. 1. Því fylgir hamingja.
Handavinnu námskeið
Fyrsta handavinnunámskeið
Heimilisiðnaðarfélagsins, sem
haldið hefir verið að degi
til, nú að undanförnu, hætti í
gær. Hefir þetta námskeið starf-
að óslitið frá 8. okt. s.l. og hafa
24 stúlkur. tekið þátt í því. —
Kennarar á því voru ungfrú
Brynhildur Ingvarsdóttir, ung-
frú Guðrún Þórðardóttir og fr,ú
Guðrún Pétursdóttir, sem einn-
ig veitir námskeiðinu forstöðu.
Handavinna þessara stúlkna
verður sýnd í dag kl. 2—5
í Lækjargötu 6, þar sem nám-
skeiðið starfaði.
Samhliða þessu námskeiði
liefir annað námskeið verið
haldið á kvöldin. Þar hefir að-
allega verið kent húsmæðrum,
og voru á því 64 þátttakendur.
Yar því námskeiði þrískift
vegna þátttakendafjöldans.
Námskeiðin munu hefjast
aftur 8. janúar og þá geta nýj-
ar stúlkur komist að.
„Danger school“
Um það leyti sem skólamir
voru að byrja hér í bæ i haust
voru sett upp aðvörunarmerki
fyrir breska bilstjóra, til að
vekja athygli þeirra á skólunum,
til þess að forðast bílslys. Voi’U
merki þessi þannig útbúin, að á
tréstengur voru fest spjöld með
áletruninni „Danger school“
(Hætta á ferðum, skóli nálægt).
Hefir borið á því undanfarið að
þessar stengur liafa verið brotn-
ar af einhverjum prökkurum.
T. d. liafa bæði aðvörunar-
merkin verið brotin lijá Landa-
kotsskóla, og hefir ekkert verið'
um það liirt. Væri mjög tilhlýði-
legt, að þetta yrði lagfært.
vott þykir ekki rétt mál, lield-
ur: að bera vitni.
Loks telur ritdómariun, að
tvær myndir, sem eru í bók-
inni, ættu ekki þar að vera:
myndin af skjaldarmerki ís-
lands og myndin af Sleipni. —
Skjaldarmerkið telur liann svo
lélegt frá listrænu og skjaldar-
merkjafræðilegu sjónarmiði, að
ekki sé vert að birta mynd af
því. En réttmætt finst mér, að
mönnum gefist lcostur á að átta
sig á myndunum í skjaldar-
merki þjóðar sinnar, jafnvel
þótt eitthvað kynni að mega að
þvi finna. — Myndin, sem birt
eír af Sleipni, telur liann, að
muni alls ekki vera af honum.
Uin það er eg ekki dómbær, en
hitt veit eg, að bæði Finnur
Jónsson og aðrir fræðimenn
hafa leyft sér að birta hana sem
mynd af Sleipni, og verða því
varla feldar þungar sakir á Ól-
af, þótt hann leyfi sér það sama.
Menn mega ekki gagnrýna
þær yfirsjónir annara, sem þeir
eru eins sekir eða sekari um
sjálfir. Þess vegna hefði ritdóm-
arinn ekki átt að skrifa: að
sýna landvættina —, heldur: að
sýna landvættirnar. Elcki átti
hann lieldur að skrifa: þá hafi
Óðni verið blótað —, heldur:
þá hafi Óðinn verið blótaður,
því að mjög er sín merking í
hvoru.
Magnús Finnbogason.