Alþýðublaðið - 08.08.1928, Qupperneq 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
\ ALÞÝÐUBLAÐIÐ [
í kemur ut á hverjum virkum degi. |
} Afgreidsla i Alpýðuhúsinu við |
J Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd. j
} til kl. 7 siðd. -
J SkrUstofa á sama stað opin kl. j
} 9’/,—10'/, árd. og kl. 8—9 siðd. t
J Slmar: 988 (afgreiðslan) og 2394 j
} (skrifstofan). j
J Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á ►
J mánuöi. Auglýsingarverðkr.0,15 [
< hver mm. eindálka.
J Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan [
j (i sama húsi, simi 1294).
Iiralðsskólar
eða alÞýðumentnn.
Ekkert er ihaldinu, hér á landi
og annars staðar, jafn illa við og
jiað, að alpýðan eigi auðvelt með
að afla sér mentunar og menn-
ingar.
Ihaldsmenn, margir hverjir, hafa
ekkert á mótr skólum, að minsta
kosti ekki opinberlega, sumir
viilja jafnvel vanda til þeirra og
gera f>á sem bezt úr garði. En
það eru einkum himir svo köl'l-
uðu „æðri skólar", sem þeir láta
sér ant um. Þeir skólar eru eink-
um ætlaðir börnum „betri borg-
ara“. Námstíminin er iangur á ári
hverju, /mestur hluti ársins. Nem-
endunnir geta nær ekkert unnið
sér inn. Þeim einum er slík
skólaganga fær, sem eiga efnaða
að eða njóta styrks góðra manna
fyrir einhverjar sakir. Fátækum
mönnum, sem verða að lifa af
handafla sínurn, eru slíkir skólar
lokaðir. Þegar svo þar við' bæt-
ist, að skólagjöld eru heimtuð
og þau svo há, að fátækiingum
er um mgen að grieiða þau, verð-
ur það ljóst, að slíki'r skólar
hljóta jafnan að verða tiltölulega
lítið sóttir af alþýðufólki.
í hvert skifti, sem bent er á
leiðir til að létta alþýðu aðgang
að þessum skólum, fyllist íhaldið
sótsvartri gremju og reiði. Því
finst, að með þessu séu forrétt-
indi tekin af efnaðri stéttumim,
og er það að vissu leyti rétt.
Þvi er það fullljóst, að ef hvort-
tveggja er gert, að veita alþýðu
almenna hagkvæma mentun til
undirbúnings undir lífið, og að
gera henni greiðari gönguna um
hina æðri skóla, þá eru dagar
þess taldif. Gagnmentuð alþýða,
alþýðlegir mentamenn, þola ekki
stjórn ihaldíns, hvorki í atvinnu-
málum né stjómmálum. Það
■ sannar reynsla allra þjóða.
Hér hefir ekki verið um aðra
svo kallaða „æðri skól'a" að ræða
en háskólann og lærdómsdeild
Mentaskólans. Neðri deild hans
hefir verið og er aðeins venju-
legur gagnfræðaskóii, en próf
þaóan með vissri stigatöiu hefir
veitt rétt til upptöku í efri deiid-
ina.
„Mgbl.“, máltól þeirra manna,
sem aldrei geta unnað aiþýftu
fullra launa, réttar eða m:n.u;Kir,
hefir að undanförnu verið með
rnikinn bægslagang út af tak-
mörkun nýsveinafjölda í Menta-
skólanum. Flokksmenjn blaðsins
og húsbændur hafa af skeytingar-
leysi, trassaskap og nánasarlegum
aurasparnaði vanrækt að halda
skólahúsinu við og gera á þvi
allra nauðsynlegustu breytingar.
Blað þessara manna læzt nú fyli-
ast umhyggju fyrir „vesalings fá-
tæklingunum", sem með takmörk-
ununum verði bægt frá skólanum.
Minnist nokkur maður þess, að*
„Mghl.“ hafi í einlægni látið sér
ant um rétt eða hag fátækling-
anna ? •
Nei.
Það hefir líka sýnt sig mjög
áþreyfanlega, að umhyggja þess
nú yar eins og endranær uppgerð
ein og látalæti.
Alþýðublaðið hefir bent á leið
til að komast með öllu hjá þess-
ari takmörkun; þá leið að breyta
íbúð skólameistara í kenslustofur.
Hún er jafnstór 3 rúmgóðum
kenslustofum.
„Mgbl.“ forðast að nefna þessa
leið. Það lætur sér nægja áð
gaspra um „herferðina gegn
Mentaskólanum", nú, þegar loks
er farið að gera við húsið og
bseta fyrir margra ára vanrækslu-
og verknaðar-syndir yfirboðara
þess. Það kallar blaðið „herfterö
gegn Mentaskólanum".
Alþýðublaðið hefri bent á aðra
leið til þess að gera alþýðufólki
greiðari aðgang að „æðri skól-
unum“. Þá leið, að Ungmenna-
skólinn nýi yrði fulikominn gagn-
fræðaskólii og próf frá honum
veitti rétt til upptöku í efri deild
Mentaskólans.
Hvar var þá umhyggja „Mg-
bl.“ fyrir mentafúsum fátækling-
um?
Hún sást hvergi.
Blaðið rótast um eins og naut
í moldarflagi, hreitir úr sér venju-
le'gri illyrðarunu og krukkuimoði.
Það er alt og sumt.
Hvers vegna hamaðist íhaldið
gegn því, að Akureyrarskóli fengi
'rétt til að útskrifa stúdenta?
Tiil þeiss að færra alþýðufólk
fengi aðgang að háskölanum.
Hvers vegna Vill íhaldið tak-
marka , stúdentaframleiðsluna“ ?
Af sömu ástæðu-
Hvers vegna vill íhaldið gera
Mentaskólann að latínuskóla og
loka honum fyrir öðrum en em-
bættiismannaefnum ?
Af sömu ástæðu.
Hvers vegna vill íhaldið ekki
að hér komist á stofn gagnfræða-
skóli, sem veiti þe/'m, er táka
þar fullnaðarpróf og þess óska,
rétt til að setjast í 4. bekk Menta-
skólans ?
Af því, að íhaldið hér óttaSt
ekkert eins mikið og það, aö al-
þýðan verði vel mentuð og eigi
greiðan gang að efri deild Menta-
skólans og háskólanum.
Rússland.
Stúdentafélög og
háskólar.
Sjónapvottnp segir Srá.
Meö „Islamdi" á suninudaginn
var kom Jakob Gíslason stud. po-
lyd., sonur Gí&la Péturssonar hér-
áðslækniis á Eyrarba-kka hingað til
bæjarins. Jakob er nýkoniinn úr
kynni-sför til Rússiands. Hitti rit-
stjóri ALþýðublaðsins hanin að
máli og spurði tíðinda. Kunni Ja-
kob frá mörgu að segja, einkum
um háskólalif og kjör stúdenita
í Rússlandi. Verður hér grein-t að
eiins fátt ei.t, en síðar mun Ja-
koh segja gjörr frá ferð sinni og
athugunum í tímaritsgrein eða
greirium.
Fer hér á eftir aðalefnið úr
frásögn haris:
Rússneskir stúdentar buðu stú-
dentum frá Norðurlöndum að
koma í kynniisför til Rússlands.
Við vorum 18, sem fórum, 7 frá
Noregi, 5 frá Svíþjóð, 4 frá Dan-
mörku og 2 Islendingar, Davíð
Stefánsson rithöfundur og ég.
Rússarnir greiddu alilan kostnað
við dvöl okkar í Rússlandi og
ferðir innain lands, en sjálfir urð-
um við að greiða fargjöld og ann-
an kostaað til landamæranna og
aítur þaðan.
1 Rússlaridi dvöldum við um
3 vikur. Fyrst 3 dága í Lenán-
grad, fiórum þaðan til Moskva
og stóðum þar við 3 daga líka,
síðan var haldið til Nishni Nov-
gorod við Volgufljötið, þar var
viðstaðain einnig 3 daga-r, eftir
þriggja daga siglingu þaðán nið-
ur Vol'gu komum við til Saratof
(Saratof er stór borg með ný-
tizku sniði, íbúar liðl. 3 millj.
Iðnaður og verzlun er þar geysi-
mikil, einkum með báðmull, tö-
ba-k, olíu, nafta og kornvörur.
Þar er stór og fjölsóttur háskóli,
sem stofnaður var 1909.) I Sara-
tof dvöldum við að eins 2 dagá
og héldum þaðan aftur með jám-
brautarlest tiil Moskva. Þar skild-
ust leiðir, fóru sumir þá J/egar
heimíleiðís, -en aðrir dvöldu
nokkru lengur. Dayíð fór urn
Finnland og Svíþjóðu, en ég fór
um Þýzkaland, stóð nokku-rn, tíma
viið í Berlín, til Háfnar. Tveir
gestanna eru enn í Moskva, eiga
þeir að semja skýrslu um för-
ina. Annar þeiira er Norðmaður-
in-n Johan V-ogt. Hann var eins-
konar fararstjóri.
Stúdentarjn-ir taka mikíu meiri
þátt í stj-órn háskólanna í Rú-ss-
laridi en annarsstaðar tíðka-st.
Við hvern háskóla er háskólaráð,
sem all-ir nemendur hafa kj-ör-
geriígi og Itosniingarrétt til. Auk
þess kjósa allir þeir stúdentar,
sem eiu meðlimir verklýðsfélag-
anna, iulltrúa á héraðs- eða fylk-
is-þi-ng stúdcnta, þetta þi-ng velur
héraðsráðið og sen-dir fulltrúa á
allsherjarþing stúdenta i Mo-kva.
Allsherjarþingin velja svo alis-
herjarráðið. Það á sæti í Moskva
og er yfirstjóm st-údcntafélags-
skaparins í öllu landinu. Ráðin
ákveða með stj-ómendum háskól-
anna flest er aö starfseini þeirra
lýtar, isvo sem kennaraval, reglu-
gerð og starfstilhögun, upptöku
nýsveina o. fl. o. fl.
Rússar leggja miklu meiri á-
herzlu á verkiegt nám við há-
skólana en Vestu r- E\tó puþjóðirn-
Kr gera. Þeir telja, að bókleg
fræÖi og verkleg kunnátta eigf
að haldast í hendur, með þvi
móti verði mést not að hvoru
tveggja. Þess vegna er mikill
hluti námisins verklegt, og fá,
stúdentarmir þá kaup fyrir vi-nnu
síria eins og aðrir verkamenn
Auk þess fá þeir flestir náms-
styrk úr rífcissjóði; styrkutinn
hefir verið 25—30 rúblur á mán-
uði en verður nú hækkaður upp
í 50 rúblur. Langm-estur hltrfci
stúdentanna, yflr 70o/o, eru böm
pmábænda og verkamanna. Mik-
inm hluta þeirfa sen-da verklýðs-
í'élögin í háskólaina og styrkja.
að einhxærju leyti til námsins.
A-uk þess Ieggja verklýðsfélögin
háskólunum sjálfum alloft miikið
fé, enda eru þau þá með í ráð-
um um stjórn þeirra. Miklu fleíri
stúlkur tiltölulega stunda nám viö
háskiólana í Rússlandi en í
nokkru öðru landi.
Aðsóknin að háskólunum er
geysi-mikil, oftast miklu meiri en
svo, að un-t sé að taka við öll-
um. Börn verkamanna og smá-
þænda og þeir, sem verklýðsfé-
lögin senda, eru látnir ganga fyr-
ir, síðan kemiur röðiin að börn-
um embættismanna ríkisins.
I -sambandi við háskólama eru
mjög víða • stúdentaheimili. Oft-
ast eru það g-ömuL stórhýsi:, en
víða hefir lika verið bygt fyrir
þau. Húsmæðisleysi er yfirlei-tt í
Rússlandi. Er því oftast þröng-
býlt í stúdentaheimilunu-m, venju-
lega 4 í herbergi. Greiða þeir
2i/2 rúblu hver á mánuði fyrir
húsmæðið; hrökkvi það ekki til
leggur hásk-Qlasjóður fram það
sem til vantar. Stúdentamix taka
sjálfír til í herbergjum sínum.
Sumstaöar eru eldh-ús í stúdenta-
heimilunum, þar sem þ-eir geta
fengið heitan miðdegismat við
vægu verði. En víða hafa þeir
samvinn-umötuneyti, t. d. í Sa-
ra-tof, þar b-orða að staðáldri
2000 stúdentar.
Námsgreinir eru yfi rleit t binar
sömu og í háskólum Vestur-Ev-
róp-u, en miklu meiri áherzla 1-ögð
á hina verklegu hlið námsins.
Guðfræði er þó alveg slejxt og
heimspekiskenslan er mj-ö-g með,
Öðrum hætti. Sérstakir stjóm-
málaháskólar eru þar og, þar, er
abaláherzlan lögð á hagfræði og
þjóðfélagsfræði.
Stúdentamir eru yfirleitt eldri
í Rússlandi en hér tíðkast. Marg-
ir þeirra eru verkamenn, sem
gengið hafa á verkamanmaskóla
3—4 ár og síðan tekið stúdents-