Vísir - 26.06.1945, Blaðsíða 4

4
VISIR
Þriðj udaginn 26. júní 1945
VlSIR
DAGBLAÐ
Útgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN visir h/f
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 1 6 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Líðandi stnnd.
tjagt er um Suðurlandabúa, að þeir taki lífið
létt og láti hverjum degi nægja þjáningu
sína. Þeir gera sér engar grillur vegna kom-
andi erfiðleika, en vona að fram úr þeim í'æt-
ist á einlivern liátt. Á timum óvissu og styrj-
alda. er þetta þægilegasta lífsviðhorf, með því
íið atburðir koma svo á óvart, að ekki er unnt
íið sjá þá fyrir frá degi til dags. Þegar lífið
sækir lxinsvegar aftur í fyrra:. ‘far, hlýtur það
nð lúta ákveðnum lögmálum, sem unnt er að
sjá íyrir að nokkru í öllum aðalatriðum að
miimsta kosti. Þannig er það ljóst, að hver
jsú þjóð, sem hefir átt við verðþenslu og dýr-
4íð að stríða á styrjaldárái'unum, og þar af
leiðandi hefir neyðst til að hækka hjá sér allt
Laupgjald ,og allan fi'amleiðslukostnað, stend-
nr ver að vígi í samkeppni við aðrar þjó.ðir
jtx friðartímum.
Sé þetta fyrirsjáanlegt, halda ýrnsir þyí
ifram, að eðlilegt sé að gera ráðstafanir til úr-
íbóta í tíma, þannig að dregið sé smátt og
smátt úr verðþenslu og dýrtíð, svo að ekki
verði tilfinnanlegt fýrir framleiðendur eða
Jaunþega. Með því móti megi afstýra stöðvun
atvinnuveganna, ásamt þeim stórvægilegu
rtruflunum, sem slíkri stöðvun hlýtur að verða
samfai'a. Aðrir telja heillavænlegt, að fara að
?dæmi Suðurlándabúa, o'g vera ánægðir með
hvað sem vinnst á hverju augnabliki, þótt í
þ\rí felist engin lausn á vandanum, nema síð’-
«r sé. Þessir menn gera sér þær vonir, að ein-
hvern veginn muni rætast fram úr vandaa-
júin, eða þeii’, sem með völdin fara, þegar þar
kemur, verði menn til að greiða fram úr
flækjunni. I skjóli þessa eru svo gerðar í'áð-
stafanir, ekki aðeins til að lialda öngþveitinu
yið, heldur öllu frekar til að auka nokkuð á
það.
Tiltölulega góður vinnufriður hefir ríkt í
landinu frá því, er núverandi stjórn settist
að vöklum, en þó því aðeins að gerðar iiafa
yei’ið ráðstafanir til kauphækkana og uppbót-
argreiðslna af opinberu fé, eða með verðjöfn-
iun, eftir því, sem við hefir þótt eiga. Þann-
Ig hefir tekist að forða í svip frá stöðvun.
Líklegt er, að eins verði fai'ið að á komandi
síldarvertíð, sem nú fer 1 hönd. Þár hafa samn-
íngar enn ekki tekizt, og fer þó liver dagui’-
ínn að verða til þess síðastur. Telja má lík-
legt, að unnt reynist að koma síldvciðiflot-
anum úr höfn, enda ber til þess brýna nauð-
syn. I sumar verður þá allt með kyrrum kjör-
um. Er haustar, Tís svo vandamáþð um af-
urðaverð Iandbúnaðarins. Ríkissstjórnin hefir
lýst yfir því, að hún telji nauðsyn tii bera, hð
ihorfið verði frá uppbótargreiðslum, svo sem
fi’áfarandi stjórn setti einnig á oddinn. Verði
afurðaverðið ákveðið svo sem lög og samn-
Ingar standa til, mun það liækka vísitöluna
Um nokkra tugi stiga, en af því hlýtur að Ieiða
Stöðv.un í vissiun atvinnugreinum. Þá er það
tvennt til: að knýja frain lækkun kaupgjalds
og afúrðaverðs með beinum samningum milli
stétta, cða þá að höggva á hnútinn með gengis-
lækkun. Dagurinn ,sem nú er að 1/ða í full-
Jcomnu áhyggjuleysi lijá ýmsum, færir okkur
nær og nær vandanum, en spurningin er þá
aðeins sú, hvort ráðamenn þjóðfélagsins og
Stéttanna reynist þess umkomnir, að leysa
yandanii svo sem bera ber, eða ætla það hin-
jum, sem á eftir koma.
Gunnlaugui Kristmundsson
sandgræðslustjóri 65 ára.
Þann 26. júní 1880 fæddist
Ivristmundi bónda að Þverá
í Núpsdal í Suður-Húnava tns-
sýslu, og konu hans sonur, er
var vatni ausinn og var
nefndur Gunnlaugur. Hann
verður þá 65 ára í dag og í
tilefni af deginum mun hori-
um verða sýndur margvís-
legur lieiður, en til þess liggja
góð og gild rök.
Æskuár lians bafa varla
verið nijög viðburðarík, í til-
tölulega afskekktri sveit,
meðan allt var svo að segja í
gömlum og föstum skorðum.
En þó voru íslendingar þá
einmitt farnir að hugsa sér
til hreyfingar eftir margra
alda svefn og menn dreymdi
vökudrauma um komandi og
betri ár en þau liðnu. Það var
gróandi í þjóðlífi voru um
og eftir aldamótin og einn
af þessum íhörinum gi-óand-
ans er Gunnlaugur Krist-
mundsson, einn af þeim
mönnum1 sem land okkar á
mikið að þakka, þó lílið bafi
bann lálið á sér bera og unn-
ið starf sitt liávaðalaust.
Éitt af þvi sem unga mepn
dreymdi þrálátast í æsku
Gunnnlaugs Kristmundsson-
ar var að klæða fósturjörð-
ira á ný. eins og það var oft
kallað. Menn sem lásu hinar
fornú sögur er gei'ðust með-
an landið var skógi klætt
„milli fjalls og fjöru“, eins
og þar stendur, vöknuðu til
úmhugsunaf um nekt þess nú
og dreymdi uni að klæða það
sínuiii gömlu flikum á ný og
lækna svöðusárin af völdum
uppblástufs, en þau voru
riijög stór. Til þess þurfti
menn, þolgóða og þráutseiga,
ifasta í rásinni, færa um að
afla sér þekkingar og' draga
álvktanir af reynslunni.
Árið 19f)4 lýkur Gunnlaug-
ur Kristmundsson gagn-
fræðaprófi í Elensborgar-
skólanuín í Hafnarfirði, og
ári síðar lýkur hann kennara-
prófi. Síðan fer liann utan,
íil Danmerkur, til þess að
kynria sér sandgræðslu á
uppblástui'ssvæðuni Jótlands.
Lærði liarin þar margt sem
koni tionuni síðar að góðu
lialdi liér. Heim er tiann
kominn aftur 1907 og tekur
þá undÍT eins að slarfa að
sandgræðslu á sumrin, en
stundar kennslustörf á ve.tr-
um.
Þá var uppblástur víða á
stóruin tandsvæðum hér, ekki
sízt sunnanlands. Nægir þar
að minna á Landeyjar, Rang-
árvelji, Landsveit, Skeið og
Selvog, þó raunar væru upp-
blástrarsyæði ídiverri sýslu,
svo að þæir eyddust og lieilar
sveilir voru í hættu. Sand-
fokið bafði lengi verið þjóð-
inni erfitt við að fást og
Jiafði verið beztu mönnuni
mikið áhýggjuefni og margir
reynt að liefta það eða finria
aðferðir til þess, ldaða garða,
sbr. „Ranglát“ séra Björns í
Sauðlauksdal, eða veita vatni
á foksandana eins og Sæ-
mundur Eyjólfsson lét gera
Iijá Kirkjubæjarklaustri á
Siðu.
Það leið ekki langur tími
áður en sandgræðslan tók
hug Gunnlaugs Kritsmunds-
sonar allan og að íiann lielg-
aði henni starfskrafta sína
atta. Hann fór nýjar happa-
sælar leiðir í starfi sinu,.íét
girða og friða löndin sem
voru að blása upp og þessar
aðferðir skiluðu drjúgum
árangri. Það er eftirminnilegt
að koma á sum sandgræðslu-
svæðin og sjá hinn ágæta ár-
ángur, kafgresi þar sem ekki
var áður stingandi strá. Þar
liefir landið verið klætt að
nýju, draumurinn er orðinn
að yndislegasta veruleika, sár
jarðarinnar að gróa.
1 minningarriti Búnaðar-
félags íslands, i tilefni af 100
ára afniæli þess, segir svo:
„Af fáu sem gert hefir ver-
ið til uinbóta liér á landi hefir
verið unnið af jafn mikilli
feslu og þrautseigju sem
sandgræðslnnni. Þetla staf-
ar að miklu leyti af því að
hinn sami maður, Gunnlaug-
ur Kristmundsson hefir frá
byrjun til þessa liaft aðal-
starfið með liönduin. Honum
var þegar frá bvrjun Ijóst, á
livern liátt hægt var að stöðva
sandfokið og græða sandana.
Friðun landsins, garðar og
sáning voru aðalatriðin. Að
þessu liefir liann ötullega
unnið og rutt öllum tálniun-
um úr vegi. Árangurinn er i
stuttu máli þessi: Það hefir
lánazt að stöðva sandfok og
uppblástur, livar sem er,
og græða sandana. Leiðin þvi
fundin til að græða á ný þau
sár sem jörðin hefir fengið
vegna sandfoks og uppblást»-
ar. Sandgræðslumáluni vor-
uin er nú þannig komið, að
vér getuni öruggir haldið á-
fram á þeim grundvelli, sem
þegar er lagður og væntan-
lega sjást að nokkurum ára-
tuguni liðnum eigi margir
sandflákar á landi voru.“
Gunnlaugur Kristniunds-
son befir verið sá gæfumað-
ur að eiga sér hugsjónir
strax á unglingsárum, fá að
vinna að því að koma þeim i
framkvæmd öll sín starfsár
og geta borft yfir blessunar-
í’íkan árangur verka sinna á
æfikvöldi.
Æfistarf þessa mæta
manns felst eiginlega í tveim
orðum: Kennsla og ræktun.
Um sandgræðslu og mennta-
mál liefir Íiann ritað margai*
greinar í blöð og tímarit.
Heimili lians hefir lengst af
verið í Hafnarfirði. Þar vann
harui mikið starf við stofnun
bæjarbókasafnsins og bann
er einnig stofnaridiNemenda-
samband Flensborgarskól-
ans og i 8 ár sat hann í bæj-
arstjórn kaupstaðarins, og
auk þess liefir hann starfað
að mörgu öðru er til þjóð-
þrifa liorfir.
Starfssvið lians hefir verið
íslaiul allt. Hyar sem lil
vancþæða liorfði af völdum
sandfoksins var sent eftir
Gunnlaugi Kristmundssyni.
Hann kom og sá og sigraðist
á sandinum, það gréri í sþor-
um bans. Þess vegra er liann
líka svo vel metinn um gjör-
valla byggðina. Þess vegna
fspra niargir lionum þakkir
og óska allra heilla á þessum
heiðursdegi hans.
Rasniar ÁsfrpirKSnn
Veitingar og- Mér hefir borizt bréf frá „Ferð-
hótelhadd. lúnum“ um veitingar og hótel-
hald hér á landi og er það í sam-
bandi við skrif þau um þetta efni, sem hér birt-
ust fyrir fáeinum mánuðum. Ferðlúinn segir: „Eg
minntist orða þeirra, sem sögð voru í Bergmáli
fyrir nokkuru, þegar eg kom inn i myndarhótel
hér í bœnum ekki alls fyrir löngu. Eg bað um
lax og hann var fram borinn. Eg hafði ekki
bragðað lax áður á þessu ári og hlakkaði til að
fá þetta góðgæti. En eg varð fyrir herfilegum
vonbiigðum, þegar á átti að reyna.
»
Hitaður Eg fann ekkert bragð af laxinum,
upp aftur. hvernig sem eg voiti honum á tung-
unni og leitaði. Liturinn var heldur
ekki eins og eg var vanur að þekkja hann, svo eg
tók það ráð að bjóða þjóninum bita með mér.
Jú, hann þá það og komst að sömu niðurstöðu
og eg. Bað eg hann þá að útvega mér eitthvað
annað, ef ekki væri til annar lax en þessi og
tók hann af borðinu, en kom að vörmu spori
aftur með nýja „portion“, sem hafði rétt bragð.
og lit. Hinn laxinn hafði óvart verið hitaður
upp frá því fyrr um daginn eða daginn áður,
sagði þjónninn.
*
Ferðamanna- Þegar þetta kom fyrir mig, varð
landið. mér hugsað til þeirra miklú um-
ræðna, sem undanfarið hafa far-
ið fram uni það, að lsland muni verða mikið
ferðamannaland eftir stríðið. Plingað leiti út-
lendingar í stríðum straumum, likt og pila-
grímar til Mekka, og finnist hvergi betra að
koma og vera en hér — vitaskuld. Eg ætla ekki
að efast um það, að fólk nuini gjarnan leita
hingað til þess að njóta náttúrufegurðarinnar,
sem allir útlendingar ljúka upp einum munni um
að sé dásamleg, en eg efast um að hrifning
þeirra á öllu, sem landinu viðkemur, ver'öi
jafn-mikil eða varanleg.
»
Það, sem við Eg er ekki viss ujn, að mönnum
kunnum ekki. þyki mikið til gistihúsamenning-
ar okkar koma og ef við.urgjöi'ii-
ingur við gesti og ferðamenn er ekki svo góð-
ur, að hann standist samanburð við önnur ferða-
mannalönd, þá er eg sannfærður um, að menn
leggi ekki leið sína hingað nema einu sinni. Og
það er liarla ólíklegt, að þeir verði til þess að
auka strauminn til landsins með ummælum sín-
um um það. Varan verður að auglýsa sig sjálf,
Qins eg sagt er í augjysingunum. En við kunn-
um nefnilega ekki ennþá að starfrækja gislihús.
*
Þjónusta er Það er oft sagt til afsökunar á
verzlun. ófremdarástandi þvi, sem rikir i
gistihús- og veitingasölumálum
hér á landi, að íslpndingar. geti ekki verið þjón-
ar, því að þeir telji sig yfir það hafna. Þeir
geta samt verið afgreiðslumenn í búð, sumir
ágætir, og slík störf eru ekkert annað en þjónusta
við skiptamennina, þegar þeir koma inn. Sann-
leikurinn er nefnilega sá, að þjónusta í veitinga-
og gistihúsum er ekkert annað en verzlun. Þjónn-
inn gerir ekkert annað en verzlunarmaðurinn,
afgreiðir vörur, sem til sölu eru, en hann starf-
ar í öðru umhverfi og er í nánara sambandi við
viðskiptamennina en verzlunarmaðurinn.
Skóli fyrir Það, sem gera þarf þegar, er að
stéttina. stofna hér skóla fyrir þá, sem ger-
ast ætla þjónar, líkt og gert er er-
lendis. Þar læri menn allt, sem kunna þarf til
að geta tekið að sér þetta starf, scm kefst
menntunar eins og öll önnur, ef það á að vera
innt sómasamlega af hendi. Þegar svo er kom-
ið, er ekki hætta á öðru en að viðskipiayininir
verði ánægðir og komi aftur og bendi öðrusn
á að leita þangað, sem þeir hafa fengið góðan
greiða.“ Hér lýkur hréfi „ferðlúins" og verður
ekki annað sagt, en að hann hafi talsvert til
síns máls.
Misjafn Þó vil eg ekki leggja alla að jöfnu,
sauður. sem starfa að þessari atvinnugrein,
en óneitanlega er þar misjafn sauður
í mörgu fé. Það sjima má auðvitað líka segja um
gestina, að þeir sýna ekki allir tilhlýðilega kur-
teisi, en það sýnir í rauninni aðeins menningar-
leysi þeirra og enginn sómi að því, að vera á
slíku stigi hátternis. En livað sem því liður, þá
hljótum við að verða að læra mikið, til þess að
geta tekið við ferðamannastraumnum, sem búast
má við eftir fáein ár, og tekið svo við honum, að
hann fari vaxandi en ekki minnkandi.