Vísir - 18.07.1945, Blaðsíða 4

4
VISIR
Miðvikudaginn 18. júlí 1945
VlSIR
DAGBLAÐ
Utgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VISIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 1 6 6 0 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h/f.
Flng et fzamtíðin.
íjegar Eimskipafélag Islands var stofnað sam-
“ einaðist þjóðin öll um það félag. Menn
skildu, að þetta var lífsnauðsyn. Islendingar
urðu sój lfir að taka siglingarnar í sínar hend-
ur. Reynslan hefur sannað, að þjóðin fór þar
rétt að, enda hefur félagið reynzt ómetanleg
hjálparhella, bæði á tímum friðar og ófriðar.
Nu stöndum við á likum vegamótum. Ein-
angrun Islands er rofin til fulls. Meiri bylting
í samgöngumálum hefur átt sér stað, en þeg-
ar gufuskipin komu til sögunnar í stað segl-
skipa. Með flugvélum fara menn land úr landi
á jafnfáum stundum og gufuskipin fara á dög-
um. Þetta læra menn að meta um leið og
þeim skilst að tíminn er dýrniætur. Hraðinn
grípur um sig og helzt í hendur við aukna
menningu. Þeim mun betursem tíminn er not-
aður, þeim mun meiri afrek verða unnin í
þágu lands og þjóðar. Stórþjóðirnar hafa tek-
ið flugtæknina í þjónustú sína og henni hefur
fleygt fram á styrjaldarárunum. Er það eitt
af því fáa góða, sem af styrjöldinni liefur
leitt. Meiri reynsla liefur fengizt í flugi á þess-
um fáu árum en þremur áratugunum þar á
undan. Nú er mönnnm ljóst, livaða flugleiðir
henta framtíðinni bezt. Sannazt hefur, að
norðurleiðin milli Vesturheims og meginlands
Evrópu er örugg fluglcið, sem tíðfarin verður
á næstu árum. Island verður áfangi á þeirri
leið, en við það verður að miða ýmsar fram-
kvæmdir, sem óumflýjanlegar eru, en ekki
hefur verið sinnt til þessa að neinu ráði. Má
þar nefna stjórn flugvalla og gistihúsarekst-
ur, sem við erum ekki menn til að reka sóma-
samlega í augnablikinu, en getum annazt hvort
tveggja, ef almennur skilningur á þörfinni er
fyrir hendi.
I dag eru hér tvö flugfélög starfandi. Rekst-
ur þeirra gengur að óskum og á eftir að dafna
verulega í framtíðinni. Flugið mun taka þar
við, sem aðrar samgönguleiðir þrjóta, en flug
er þjóðinni meiri nauðsyn en nokkurri ann-
arri þjóð, sem stafar meðal annars af því,
að hér er samgöngukerfið ófullkomið og óvið-
ráðanlegt, nema því aðeins að við notfærum
okkur tækni nútímans til hins ítrasta. Flugið
er og verður framtíðm í þessum efnum. Fyrir
því ber að leggja ríka álierzlu á að efla þau
félög, sem flugstarfsemi hafa með höndum.
Við þurfum að leggja langa lcið að baki til
þess að komast til næstu nágrannalanda'. Slík-
«ir samgöngur eigum við að annast sjálfir að
verulegu leyti, nákvæmlega eins og við önn-
nmst farþegaflutninga og vöruflirfninga á sjó.
Sama máli gegnir um samgöngur og flutninga
innalands. Þar getum við verið sjálfum okkur
nógir. Ber þá að hafa í huga, að við' eigum
fleira að annast cn farþegaflugið eitt. Ef til
vill er enn meiri nauðsyn á vöruflutningum
innanlands, sem skipin eru látin annast eins
og sakir standa, en nægja hvergi nærri til
slíkra flutninga, þannig að viðunandi sé. Mörg
útkjálkahéruð hafa algerlega ófullnægjandi
samgöngur, enda verður þeirra þörf aldrei
fullnægt, svo að í lagi sé, nema með flug-
tækninni. Því ber að efla flugstarfsemina og
veita nægjanlegu fjármagni í þann farveg.
Það getur reynzt þjóðinni of dýrt, að spara
a vissum sviðum. Flugið er framtíðin og því
her að fórna fjórmagni og kröftum.
Opið bréf til
Daginn eftir að Esja lagði
af stað frá Kaupmannaliöfn,
hirti „Politiken“ grein und-
ir fyrirsögninni: „Islands-
baaden nægtet Afrejse i
gaar“. í grein þessari er far-
ið þeim orðunx um farjxega,
að ekki þykir rétt að láta
hana liggja í þagnargildi.
Tilefni þessara unnnæla
mun vera liandtaka 5 íslend-
inga, sem gerðist á Esju i
Ilöfn og kunn er orðin liér á
landi. Um það skrifar „P.oli-
liken“: „Það sýndi sig sem
sé, að ástæður nokkurra far-
]xega voru þannig, að Eng-
lendingar gátu ekki án nán-
ari athugunar leyft þeim að
ferðast til íslands. Hér var
um að ræða 25 farþega, og
átti að rannsaka fortíð þeirra
út í yztu æsar (intil de
mindste Enkeltheder). Og vér
getum sagt það hreinl og
beint: þetta voru fslendingar,
sem á stríðsárunum hafa
dvalið lengri eða skemmri
tima í Þýzkalandi. Það vakti
þegar nokkra undrun á há-
tíð íslendingafélagsins i
Höfn 17. júní, að einri ræðu-
mannanna var íslendingur,
sem í byrjun þessa árs kom
liingað sem doktor frá Leip-
zig eftir 5 óra dvöl i Þýzka-
landi. Og þeir eru fleiri, sem
á ófriðarárunum hafa orðið
doktorar og kandidatar i
Þýzkalandi.“
Svo mörg eru þessi orð. E.
t. v. leyfist ihér að svara þvi
fyrst, sem mér er sjálfum
skykíast. Því að ummælin
um ræðumarininn á íslend-
ingamóti 17. júní munu eiga
við mig. Ræða sú ,sem eg'
flutti þar, birtist í næsta hefti
Fróns, svo að bæði íslenzkum
lesendum og fréttaritara
„PoIilikens“ gefst kostur á
að rannsaka, hve mjög þessi
nýbakaði doktor(!) liafi
dregið taum nazismans. En
unx dvöl mína í Þýzkalandi
er sízt ofsögurix sagt, og dokt-
orimx jafnvel ekki svo glæ-
nýr, sem „Politiken“ heldur,
því að mér áskotnaðist þessi
titill 1936 fyrir ritgerð unx
siðfræði svissneska mennta-
frönxuðarins og nxaixnvinar-
ins Pestalozzi, og tók cg þar
eindregna afstöðu gegn siða-
boðskap nazismans. Þetta
gerðist tveim árunx áður en
stjórn Dana sænxdi Herm.ann
Göring æðsta lieiðursmerki,
sem hún hafði að veita. Lík-
lega hefði fréttaritari „Poli-
tikens“ undrast ennþá meir,
ef hann hefði vitað þetta.
Þegar Esja lagði frá
bryggju í Höfn, var það ó
allra vitorði, að einhverja
rannsókn á högum farþega
átti að gei-a. Það er því ekk-
ert við því að segja, þó að
blaðið gæti þess. Hins vegar
er það rangt, að rannsókn
þessari liafi aðeins verið beint
gegn 25 Þýzkalandsförunx.
Enginn þeirra 5 manna, sem
teknir voru lxöndunx í Esju í
Höfn, hafði dvalið i Þýzka-
landi, og á leiðinni heinx voru
livorki allir yfii-heyrðir, senx
komu frá Þýzkalandi, né
lieldur þeir einir. Ekki nxunu
Iieldur yfirheyrslur þessar
hafa leitt neitt grunsamlegt
i ljós unx nokkurn farþega.
Ummæli „Politikens“ eru því
með öllu gripin úr lausu lofti.
Af því að eg geri ráð fyrir,
að fréttaritara „Politikens“
þyki leilt að hafa gert okkur
rangar getsakir, vil eg, hon-
um til leiðbeiningar, geta
þessa:
Vér íslendingar erum frem-
ur ótalhlýðnir. Vér geturn áx‘-
„Politiken"
um saman lifað í trássi við þá
skoðun og þá siði, sem al-
mennt rikjá í umhverfi voru.
Vér þykjijnxst þvi vera færir
um að halda sannfæringu
vorri, þó að vér dveljum
langdvölum erlendis og á oss
næði þrotlaus áróður og jafn-
vel skoðarakúgun. Nazisnx-
inn gat ekki svipt oss þessari
öryggistilfinningu. Ilvar, sem
við erunx i heiminum og á
hverjCi sem gengur, finnum
vér ávallt ólxrigðult traust
heinian frá Fróiii. Enginn ís-
lendingur, sem dvalið hafði í
þriðja rílciixu, óttaðist, að sér
yrði tekið ííieð ásökununx eða
tortryggni, þegar hann kænxi
heim. Vér þekkjum þetta
frjálslyndi þjóðarinnar og
erunx hreyknir af þvi. Vér
óskum ekki, að sú tortryggni
gagnvart sannfæringu
manna, sem var svo rikur
þáttur í eðli nazismans, dafni
með fslendingum. En ef þjóð-
in hefði tilhneigingu í þessa
átt, þá hlvti liún að konxa
fram nú. Viðkvæði nazisla
var þetta: Þekkrr þú gyðing?
Ert þú í vináttu við gyðing?
Hefir þú lijálpað gyðingi? Ef
svo er, ert þú loriryggilegur
og útskúfaður. Auðvitað
nxætti beila sönxu aðferð
gegn þeirn, sem dvalið hafa
i Þýzkalandi, og vér vitum
næg dæmi þess, að henni er
beitt annars staðar. En á ís-
landi á hún sér ekkert fylgi.
Nazisminn hefir ekki smitað
oss. Vér skilduixi eðli hans
nógu fljótt og nógu í-ækilega
til þess að varast hann.
Þessar línur eru ekki fyrsl
og frenxst skrifaðar til að
hera hörid fyrir höfuð mér.
Hér á íslandi nxyndi það líka
óþarfi. Enginn, senx þekkir
mig, getur grunað mig um
samúð nxeð nazismanunx. En
„Politiken“ veit fullvel, hve
gott nazisixianunx hefir ann-
ars staðar orðið til vikapilta
og flugunxanna, sem hafa
jafnvel ekki skirrazt við að
ofurselja samlanda sína rétt-
lausu ofbeldi þýzku leynilög-
reglunnar fyrir fáeinar krón-
ur. Blaðinu væri jxví nauð-
synlegt að kunna betur að
greina ixiilli þeix-ra og lxeiðar-
legra mamia.
Ef fréttaritari „Politikens“
hefm strax eftir 17. júní,—
hann lievrði ræðu mina —
látið í ljós undrun sína yfir
því, að stjórn íslendingafé-
lagsins skildi fela mér að
mæla fyrir minni íslands,
hefði eg getað heðið Ixlaðið
sjálft fyrir svarið. Nú skilja
oldvui’ breiðir álar, en jxóst-
samgöngur frekar erfiðar
ennþá. Því bið eg islenzk
lxlöð að hirta jxetla svar.
Reykjavík, 18. júlí 1945.
Matthías Jónasson.
Flnralelkafcr IC.R.
um VesffirðS.
Síðastliðna viku fór 15
nxanna fimleikaflokkur úr
Knattspyrnufélagi Reykja-
víkur í sýningarför til Vest-
fjarða undir stjórn kennara
sins, Vignis Andréssonar.
Alls voru 19 nxamxs með í
förinni, og var Ásgcir Þórar-
insson fararstjóri..
Fimleikamennirnir rónxa
injög gestrisni og alúð allra
Vestfirðinga og lxiðja» lxlaðið
að flytja jxeim hjartkærar
þakkir fyrir móttökurnar og
vona, að för jxeirra nxegi
verða til að glæða íþrötta-
áhuga á Vestfjörðunx.
Þessi ræða var ftutt á kveðjusamsæli íslend-
inga i Höfn af ólafi Gunnarssyni frá Vík. Höf-
unduinn hefir góðfúslega leyft hlaðinu að birta
ræðuna.
í kvöhl kveðja heiiiifúsir íslendingar
hræður og systur. Fyrst og fremst vini og
vandamejm í liópi tanda, en jafnframt kveðj-
um xúð bræðraþjóð vora, sem hefir veitt okk-
ur viðtöku á þjóðarheimilinu, eins við vær-
um skilgetin hörn hennar.
Þeir íslendingar, sem nú kveðja Danmörku,
liafa minnst dvalið hér síðustu 0 árin, og
sumir lengur. Það hafa verið ár striðs og
hörmunga.
Þessi ár liafa breytt liugsunarhætti og
vi'Smóti þjóðarinnar. Við, sem höfum dvalið hér
ölf stríðsárin, sáum fyrst gamanbros Danans
hreytast í áhyggju- og gremjusxúp. í honum
speglaðist vanmáttarkennd lítillar þjóðar, sem
var marin undir járnhæli stórveldis. En van-
máttarkenndin llvarf fy.rir þeim haturs og
hefndarhug, sem gagntók allan fjöldann, og
lýsti• sér í andstöðu, sem átti sinn þátt i hin-
um endanlega sigri bandamanna.
í öll þessi ár fyígdunj við harátlu bræðra-
þjóðar vorrar með velvilja og skilningi. Þegar
mest hlós i móti fyrir Donum, muii lxagur þeirra
hafa verið okkur engu síður lijartfólginn en
okkar eiginn.
Við samgleðjumst nú Dönum með endurheimt
frelsi. En því her ekki að leyna, að sú gleði
er biandin nokkrum vonhrigðum og ugg með
tilliti til franitíðarinpar. Danir hafa orðið að
þola svo mikið óréttlæti meðan á striðinu stóð,
að það er frá sálrænu sjónarmiði mjög skiljan-
legt, að, þéir taki ekki með mjúkum höndum
á bófum og landráðamönnum. En því miður
virðist þjóðarsálin hafa sýkst af hefndarhug
og óbilgirnj, og takist hinum beztu mönnunx
þjóðfélagsins ekki að lækna það mein sem fyrsf,
getur það liaft slæmar afleiðingar í framtiðinni.
Við íslendingar, sem höfunx gist hina dönsku
þjóð og xnætt velvilja og virðingu margra ágælra
Dana, sem einskis óska fremur.en einlægrar
og haldgóðrar samvinnu milli hinna 5 norrænu
ríkja, hljótum að hryggjast yfir þeim úlfaþyt,
1 sem óábyrgir einstaklingar hér i Danmörku
1 hafa komið af stað í sambandi við sjálfstæðis-
mál vort. Þessi úlfaþytur er þeim mun leiðin-
legri, sem íslendingar virðast nú liafa gleyml
eða fyrirgefið gamlar ávirðingar Dana að fulhi
og öllu. Við, sem þekkjum Dani lxezt, megum
þó ekki dæma þá of hart, en minnast þess,
að ÖII sár þurfa tíma til að gróa, og þekkingar-
leysi Dana um ísland og íslendinga stafar ekki
af skeytingarleysi einu, heldu engu síður áf
ónógri eða úreltri fræðslu.
Við íslendingar erum hörundssárir, ekki sízt
ef sjálfstæðismál vort ber á góma, en þar eð
því er nú til lykta ráðjð á farsælan hátt, ber
oss skylda til að skýra þetta viðkvæma mál
fyrir Dönum, en forðast allar deilur þvi við-
x'lkjandi. Þeim mun fyrr, sem Danir skilja
okkur í þessu máli og við .þá, þeim mun fyrr
nxegum við vænta góðrar samvinnu þjóðanna á
öllum sviðum.
Kæru landar! Eftir tæpa tvo sólarhringa
dreifist hópurinn, sem varð þéttari og .þéttari
éftir því sem útlegðarárunum fjölgaði. Við, seni'
nú höldum heim, erum í mikilli þakkarskuhl
við ykluir, sein hafið verið og verðið útverðir
íslenzkrar menningar í þeirri borg, sem um
margar aldir liefir verið hin andlega höfuð-
borg fslands. Unglingnuni, sem kemur heiman
úr fámenninu, ríluir að framtiðardraumum og
glæstum vonum, en fátækur að lífsreynslu og
fjármunum, fær ekki mælt á neinn venjuleg-
an mælikvarða þá aðstoð, sem þið látið i té.
Okkur getur, mörgum, orðið villugjarnt í ys
stórborgarinnar, og þá eruð þið oft og einatt
þau leðiarljós, sem vísa okkur á rétla leið.
Þar að auki e.ruð þið tengiliður milli bus-
anna og Dana. Margur landinn myndi vafa-
laust reka sig óþægilegar á, ef þið væruð ekki
til aðstoðar. Einmitt nú, þegar svo'mörg ár
eru liðin siðan Danir og íslendingar gátu tal-
azt við, eruð þið ómissandi ráðunautar þeim,
sem leita sér menntunar eða atvinnu hér í ná-
inni framtíð.
Við íslendiijgar, sem förum heim með Esju
á sunnudaginn, kveðjum með söknuði land-
ið, sem hefir fóstrað okkur í mörg ár. Við
minnumst með gleði ágætra, danskra vina og
hinnar brosandi dönsku náttúru, sem nú er
búin sinu fegursta skrauti. En fyrst og fremst
árnum við löndum, sem eftir verða, allra lieilla.
íslandi unnunj við öll, og fslandi viljum við
helga alla okkar krafta. Megi ættjörð vorri vel
farnast í nútíð og framtið.