Vísir - 09.01.1946, Blaðsíða 4

#
4
V I S I R
Miðvikudaginn 9. janúar 1946
VÍSIR
DAGBLAÐ
tJtgefandi:
BLAÐAUTGÁFAN VlSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 1660 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
i_______
Verkfóll framtmdan.
Verkamannafélagið Dagsbrún mun hugsa sér
að taka upp samninga um kaup og kjör
félaga sinna nú upp úr næstu mánaðamótum
og fara fram á vcrulegar kjarabætur þeim til
Iianda. Lætur Þjóðviljinn í ])að skína, að
verkamenn muni halda'fram málum sínum
af kappi, en auk þess scm um heinar kaup-
hækkanir verði að ræða, muni þeir jafnframt
krefjast landsverzlunar, þannig að komið
verði í veg fyrir heildsalaálagninguna, og vör-
ur þannig lækkaðar nokkuð í verði. Á það
var bent hér í blaðinu i gær, að tæpast getur
komið til mála að Ijá máls á slíku, er stór-
þjóðirnar hafa lýst yfir því, að þær muni af-
nema ócðlileg verzlunarhöft og opinheran
verzlunarrckstur. Verði efndir á slíku, sem
ckki ber að cfa, getur smáþjóðunum allíj eklci
haldizt uppi að auka stöðugt á viðskiptahöft
hjá sér og koma á opinberum rekstri. Mönn-
um er mætavel Ijóst hér lieima fyrir, að svo
mjög kveður nú að margskonar haftafargani
:í öllu viðskiptalífi, að segja má að landsverzl-
un sé eina skrefið í haftaáttina, sem enn cr
óstigið.
Þótt heildsalaálagningin væri afnumin með
<öllu, hefði það sennilega óverulega þýðingíi
um verðlag, enda engar líkur fyrir að lands-
verzlun tækist að gera heppilegri innkaup en
heildsalarnir. Yrðu hinsvegar mistök í slikum
innkaupum, gæti hæglega svo farið, að þau
reyndust þjóðinni dýrari en svo, að undir vrði
risið. Reynsla sú, scm fékkst af landsverzl-
uninni hér á árunum hvetur sízl til Jicss, að
slíkt óheillaskref yrði tckið nú. Erlendu vör-
urnar hafa yfirleitt ekki hækkað tilfinnanlega
í verði, en dýrtíðin í landinu stafar fyrst og
íremst af hinu, live innlendi varningurinn er
dýr og þá landbúnaðarafurðir sérstaklega.
Slíkt kann ekki að stýra góðri lukku, cn fari
kaupgjald og framleiðslukostnaður síhækk-
andi, aukast ekki líkur fyrir lækkun á inn-
lenda afurðaverðinu.
Vel kann að vera, að verkamenn hcri skarð-
an hlut frá borði, mcð því að kaupgjald þeirra
svari ekki til aukinnar dýrtíðar og lífsþarfa
])eirra, en þá cru tvær leiðir til að bæta hag
þeirra. önnur sú, sem kommúnistar Iiyggjast
að fara, en hin að auka á kaupmátt kyón- j
unnar, þannig að kaup verkamanna sé raun-1
"verulega hækkað á þann hátt. Koma verður
i veg fyrir óeðlilega verðþenslu öllu öðru frck-
-ar, cn verðþenslan verður ckki lækkuð nema
])ví aðeins að innlcnda afurðaverðið lækki og
J)á framleiðslukostnaðurinn sérstaklega. Einn-
ig mætti minnast þess, að meðan byggingar-
kostnaður er svo óhóflegur sem raun er á,
gctur húsaleiga i nýjum húsum aldrei svarað
til kaupmáttar ])eirra, scm lægst hafa launin,
cn verðuf geysiþungur skattur á þeim, neyð-
:ist þeir til að taka slíkar íbúðir á leigu.
Fái kommúnistar að ráða, má gera ráð fyr-
:ir að verkföll og vinnudeilur séu framundan.
I il slíkra ráðá er oftast grij)ið í kosningum,
’il ])ess að i á; hræringar á hugi manna og
livetja þá til baráttunnar. Verkföll af hálfu
.'kommúnista koma því engum á óvart. Kaup-
Jiækkanir l'rá því sem nú er ráða enga bót á
hag verkamanna, nema skanuna stund, hækki
unnlenda afurðaverðið og aðrar nauðsynjar
nð sama skapi. Slíku böli á að afstýra og
fryggja þannig sómasamlegt framfæri.
Snmarlrí
og sagnfrælli. —
Framh. af 2. síðu.
stöðugt á, og 6. sept urðu
Bandaríkjamenn að yfirgefa
norðurbakka árinnar. Brezku
herforingjarnir tóku sér að-
albækistöð í liúsi einu nyrzt
i borginni. —
önnur
sjóorusta.
Morguninn 11. sept. var
vígstaðan enn óbreytt, en
þennan dag gerast mikil tíð-
indi. Um hádegisleytið’ ráðast
14 bandarísk berskip með 86
fallbyssum á brezka flotann,
sem taldi seytján skip með
95 fallbyssuni. Átti þetta sér
stað rétt fyrir utan mynni
Sarranacárinnar. í sama
mund gerði brezki landher-
irin grimmilegt áhlaup í þvi
skyni að komast suður yfii
ána. — Orustan á vatninu
var fádæma áköf og slóð að-
eins liálfa þriðju klukku-
stund. Þá drógu Bretar upp
hvít flögg á þeim skipum,
sem enn flutu. Og þegar
reyknum svifaði fra, kom i
ljós, að ekkert einasta mastur
var’ heilt, hvorki á skipum
Breta né Bandaríkjamanna.
— Orustan á landi var rhjög
mannskæð, einkum i liði
Breta, og þegar herforingi
þeirra sá’ að flotinn dró nið-
ur gunnfána sína, fyrirskip-
áði hann undanliald til Kan-
ada. Þá voru tvö þúsund
menn fallnir af liði lians.
Þannig lauk annari tilraun
Englrindinga til þess að ná
undir sig Ghámplaindalnum.
— óbreyttir hermenri, sem
fallið höfðu, bæði úr liði
Euglendinga og Bandarikja-
numna, voru jarðaðir á eyju
einni í valninu og þar hefir
seinna verið reisl mikið
minnismerki. Allir foringj-
arnir voru hins vegar grafnir
í Pla ttsborgark irkj ugarði.
Friður.
Með friðarsamningunum,
sem undirritaðir voru í des-
eiriber 181 1 lauk binu siðasta
stríði, sem qnskumælandi
þjóðir hafa háð livor gegn
annari og leiddi jafnframt til
enda hernaðarsögu Cliam-
j)lainvatnsins eftir að á því
böfðu risið fimm ófriðaröld-
ur, á tímabilinu 1689 til
1814, —
Eg minntist hér að ofan á
bús það, sem brezlui berl'or-
ingjárnÍL' liöfðu aðalbæki-
stöð sína í dagana 6. til 11.
september. Það stendur enn
lá sínum gamla stað í norður-
I jaðri borgarinnar og er nú í
eign rikisins og var gert að
sögulegu minjasafni árið
1936. Á kopárpiötu, sem fcst
er á útidyraburðina, stendur
]:essi áletran: Kent De LoVd
Ilouse (Hús lávarðarins af
Ivent). Á annari kopaplötu,
sem reisl cr á stöng innan
við gárðshliðið stendur:
Head Quarter of British
Officers. Batlle of Platts-
burgh 'sept. 1814. (Aðal-
stöðvar brezkra bcrforingja i
Orustunni um Platfsborg,
septembermán. 1814.
Skannnl sunnar er steinsúla
mikil, áletruð og flúruð, og
er hún reist lil minningar
um ])á, sem létu líf sitl fyrir
Bandaríkin í ])esíviri orustu
og öðrimi á svipuðiun slóð-
um. Fleii’i minjar ófriðarins
iná sjá þarna víðsvegar, þó
ekki verði lalda lirér. —
Eg dvaldi í Plattsborg dag-
ana 20. til 28. júlí og notaði
líiriann til þess að kýnr.a mér
11
sögu staðarins_og virða fyrir
mér liina sérkennilegu fegurð
landslags og gróður. Fagur
þótti mér álmviðurinn, sem
viða myndar hvelfingar yfir
strætin svo það er eins og
maður sé á gangi um gotnesk
súlnagöng. Qg ef það er
vindur, þá fyllist loftið ann-
arlegum kliði, og ])að dunar
í trjálundi og laufin falla.
Jafnvel um hásumar falla
laufin, þegar vindurinn er á
ferð. „Hvernig skyldi það þá
verða í haust?“ hugsa eg. —
Eg heimsótti einnig nokkrar
,af menriingaririiðstöðvum
þessarar litlu borgar: Bókar-
safnið, ri tst j ó rnarskrifs tof u
aðalblaðsins, Kennarabáskól-
ann o. s. frv. Sumarnámskeið
stóð vfir í kennaraskólanum
og þar v.ar eg settur i ])að em-
bætti að segja krökkunum
frá íslandi. Liklega hal'a þau
lialdið að eg skrökvaði flestu
af því sem eg sagði, að
minnsta kosti fannst þeim
]:að mjög ótrúlegt. —
Líður að lokum.
Æ, hv.aða andskoti er eg
annars orðinn hátíðlegur og
þar með leiðinlegur, mínir
elskanlegu. Þarna hefi eg set-
ið og skrifað blaðsíðu eftir
blaðsíðu um það, hvernig
Indíánár, Fransmenn, Eng-
lendingar og Ameríkumenn
hafa flogizt á í illu hér á
landi allt frá því1 að sögur
bófust. — Stundum hcf eg
staldrað við í starfinu, lagt
aftur augun. eins og Guð-
mundur i Múla segir að Helgi
á IIvoli geri, þegar liann sé
að skoða sjúklinga, og kallað
ykkur fr.am i bugskotið, þar
sem þið sitjið með Yísi í
höndunum og eruð að lesa.
„Mikið gróflega getur mað-
urinn annars verið fróður i j
historíu,“ heyri cg ykkur,
tauta í hálfum liljóðmn.|
„Það liggur við,' að liann
Guðbrandur prófessor Jóns-
son megi vara sig á bonum.“
Jú, þetta var einmitt það sem
eg beið eftir, belie, .að vera
líkt við mikla' nienn. — En
nú skal eg segja ykkur alveg
eins og er: — Þegar eg bý lil
bistoriskar greinar, þá fer cg
að því nákvæmlega eins og
mínir góðu vinir, — hinir
sagnfræðingai'nir, — eg þýði
þær upp úr eínhverjum bók-
um og smelli inn i þær einni
og einnj stórviturlegri at-
hugasemd frá cigin brjósti,
til dæmis: jamm, svona gekk
l'.að til. — Neðst set eg svo
mitt blessaða nafn:
Guðmundur Daníelsson.
(Ilreinskrifað i New Or-
leans dagana 10. -15. sept.
iff bókavöiSnr við
Landsbókasafnið.
Ásgeir Hjararson sagn-
fræðingur hefir verið skipað-
ur bókavörður við Lands-
bókasafnið í stað Hallgríms
heitins Hallgrímssonar bóka-
varðar.
Ásgeir er fæddur að Skelja-
brekku í Borgarfjarðarsýslu,
sonur Iljarlar Snorrasonar
alþingismanns og Ragnheiðar
Torfadóttur konu hans.
Ásgeir slundaðr nám í
Menntaskólanum í Reykja-
vik, en framhaldsnám við
háskólann í Osló. Las hann
sagnfræði og ensku sem aðal-
námsgreinar og lauk meist-
araprófi 1937. Síðan liefir
Ásgeir lengst af verið kennari
við Verzlunarskóla íslands.
Ásgeir vinnur að sanmingu
stórrar Mannkynssögu og cr
1. hindið af henni komið út
á vegúin Máls og riicriningar.
Ljósa- Eg var uin daginn á ferð í leigubík Var
dýrð. meðal annars ekið um Ilringbraut sunn-
an llljómskálagarðsins. Kemur par á
móti okkur bifreið með. mikil og skær ljós. Sá
ég, að ökumaður minn „blikkaði“ hana óspart,
til að fá hana til að Iækka ljósin, en það kom
fyfir ekki. Bílstjórinn, sem með mig var, sá
sig að lokum neyddan til að nema staðar, því
að hann sá ekki vitund frain fyrir sig, vegna
tjósbjarmans frá hinuni bílnum og vildi ekki
eiga á hættu að aka úl af eða jafnvcl á einlivern
mann, sem kynni að vera þarna á gangi.
*
Gamla. Það er engin ný bóla, að menn láli
sagan. sér litlu skipta, þótt þeir blindi þá,
sem á nióti koma með tjósum bíla
sinna. Það er enginn sérstakur flokkur bilstjóra
sem þetta gerir, heldur munu atlir eiga fulltrúa
í þeim hópi, annað hvort einn eða fleiri — bæði
einkabílstjórar, leigubílstjórar og vörubílstjór-
ar. En það eru kærulausir og hugsunarlausir
menn, sem þetta gera. Hvernig geta þeir vitað
þegar bíll kemur á níóti þeim og bítstjórinn i
honum er blindaður, nema áreksiur verði.milli
þerrra og manntjón liljótist af?
*
Alvarlegt Mönnum kann í fljótu bragði að
hirðuleysi. sýnast það skipta litlu, máli, þó að
bilar deyfi ekki ljós sín, þegar þeir
niætast, en það er liin mesta vitleysa. Spyrjið
einhvern bílstjóra, hvort liann tolji það ekki geta
valdið stórslysi, ef hann blindast, þótt ekki sé
nema', andartak. Þeim mun meiri ástæða er til
að undrast það, að til skuli vera menn í þeim
hópi, sem taka ekki slíkt tillit til annarra veg-
farenda. Enginn vill verða valdur að slysi og
menn niunu elcki heldur vilja lenda í stysi sjálf-
ir, örkumlast eða biða bana.
*
Bannað. Það er bannað í tögreglusamþykkt-
tnni að hafa ljós á bilum, sem geta
blindað þá, sem á móti koma. Um það'segir i
42. grein lögreglusamþykktarinnar, að „ljós á
bifreiðum, sem aka um bæinn, mega ekki vera
svo s'.erk, né þannig stillt, að þau villi veg-
fárendum sýn.“ En það vill oft brenna við, að
bílstjórar taki það ckki hátíðlega, scm um þetta
cr sagt, cnda mun ekki vera tokið svo hart
á þessum yfirsjónum, að það sé ijiönnum. veru-
lcg hvöt eða aðhald til að bæta ráð sitt. En
það ætti að vera allria hagur, að þcssi ósómi
sé gerður útlægur af gölum og vegum.
*
Verlíðin. Vetrarvertíðin er um það bil að hefj-
ast. Bálar. eru að byrja að róa, bæði
hér i Iteykjavík og annars staðar, sigla út á mið-
in og færa þaðan björg í bu, Utan af landi ber-
ast fregnir uiii, að bátar, sem stunda ætla veiðar
frá verstöðvum hér við Faxaflóa ,sé lagðir af
stað þaijgað cða um það bil að leggja af stað.
Smám saman fjölgar bátunum, sem á miðiíi
leita og aflinn vex að sama skapi, sem á land
er lagður, til neyzlu innanlands eða til útflutn-
ings í einhveri mynd — ísaður, hraðfrystur
eða jafnvel niðursoðinn. Allt gefur það þjóð-
inni arð, skapar verðmæti, sem lnin á að lifa af.
*
Góð eða lé- En spurningin, sem allt veltur á,
leg vertíð. er hvort ]>essi vertíð verður góð
cða léleg. Það er ekki sizt mikil-
vægt f.vrir vélbátaútgerðina, ])ótt það gikli auð-
vitað fyrir allan útveg olckar. En vélbátarnir
liafa ckki liaft eins góða afkomu undanfarið og
önnur slcip. Og þessi vertíð yerður þung á níeta-
skálunum. En það er margt, sem ræður því, hvort
vel fer eða ckki. Það er ekki nóg, til dæmis, að
fiskur sé í sjónum, cf ekki verivur hægt að veiða
hann til dæmis sakir ógæfta. Og margt fleira
kemur til greina, sem sjómennirnir vita svo
mik’lu betur um en við, sem i landi liggjum.
*
Góðviðri. Eg hitti í gær ganihm sjómann og
spurði hann, hvað hann liéldi um
úllilið á vertíðinni. „0, eg vcit svei mér ekki,“
sagði hann. „Það er svo skrambi margt, sem
talca verður i reikninginn. En níér liefir bara
verið meinilla við góðviðrið undanfarið. Það er
'eins og verið sé að safna itlviðrum lil vertiðar-
innar. En livað uin það — þeir róa af enn.meiri
Icrafti en áður í vctur.“ Eg trúi gamla inaýnfn-
um. Hann veit hvað liann syngur, þvi að hann
þelckir sína — þeir l'ála sér ékki allt fyrir brjósti
þrenna og draga fiskinn, þrát.t fyrir illv.iðri pg