Vísir - 12.01.1946, Page 4
4
VI S'I'R
Laugardaginn 12. janúar 1946
vism
DAGBLAÐ
Utgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 1660 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan li.f.
Á ^essuin heíðursdegi tón-
skáldsins munu streyma til
hans lieitar samúðaröldur frá
hugum allra þeirra manna,
sem glaðzt hafa við songlög-
in hans á liðnum árum, og
þcir menn eru margir hjá
þjóðinni. Og ekki munu
menn síður renna hlýlega lil
hans lmganum fyi'ir það, að
einmitl <4 þessum tímamot-
um i ævi hans á hann við
böl lieilsuleysis að húa, svo
t að liann vart má tungu eða
eykjavík hefur vaxið svo ört að hclzt liefur | hönd liræra. Það er ]iví eklci
bænum verið líkt við gullgi’afaraborgir, óviðeigandi .að lieimfæra nú
sem þotið hafa upp á svipslundu i kriugum hPlí a tónskáldið eítiríarandi
fjoðlmur ur
Fiamkvæmdii bæjarins.
65 ára á morcfiin
Sicji'a ídl ^Jdaídaic
einkum
undir
uaar:
hinu
finska kvæðinu
fagra lagi Sihcli-
„Því er söngurinn þpgnaður.
IÍann num í ómandi öldum
aldrei leika sem lóulcvak,
eða líkt og lækjarniður."
En þótt liin þýða r.aust
tónskáldsins sé ldjóðnuð, þá
numu samt lögin, scm hann
hefir gert, liera vott Iivcr
liann var og halda áfram að
Icika við eyrum sem lóu-
kvak.
nýfundnar námur. Af þesSu leiddi
í byrjun, meðan fólksfæðin hvatti á engan
hátt til eða gat staðið undir meiri liáttar
framkvæmdmu, að fyrst og fremst var séð
fyrir brýnustu nauðsynjum íolksins að því
er laut að heilbrigðisháttum, en síðar komu
þægindin á eftir, sem hver Reykvíkingur á
nú við að búa. Af lieilbrigðisástæðum voru
skolpræsi lögð og vatnsveita til bæjarins, en
í þægindaskyni var gasstöðin byggð, raf-
magnsstöðvar, hitavcita, götur malbikaðar
og fl. o. fl. Skiptir cngu máli í þvi sambandi
jiótt fyrirtæki þessi hafi sum orðið ágóða-
vænleg fýrir bæjarfélagið, með því að Jiæg- ,, ,
mdin eru som fynr ibuana, en ohætt mun að - >Reykjavík 13. jan. 188R
1 ullyrða að ekkert bæjaríélag á landinu búi j Vaktarahænum lierna i
svo vcl að borgurum sínum í þessu efni og Grjótaþorpi. Faðir .Sigvalda
Reykjávík. Er í rauninni undrunarefni, hversu var Stefán múrari, dugnað-
mikið hefur vcrið unnið hér að framförum aj’niáður í sinni slétt, og ei
og umbotum, en til þess að sanníærast um Sesselja sigvaldadóltir ljós-
þetta.þurfa mcnn ekki annað en að líta til móðir, er enn á hfi. Synir
erlendra bæja af svipaðri stærð, sem eiga sér þeirra hafa allir orðið þekkt-
þó lengri sögu, cn standa Reykjavík langt að ir mcnn, Guðmundur var
baki í.flestum efnum. ' ' þjóðkunuur iþróttamaður,
• XI, , ,.v .v, , n , , Snæbiorn togaraskipsljori og
Nu cr konnð að þattaskilum i framkvæmd- Eggerj. sö„gvari. Sigvaldi
um bæjarins og mun viðleitnin bginast óhjá- Var settur til mennta, varð
kvæmilega að því næstu árin, að auka á og slúdent 1902, lauk prófi i
tryggja atvinnulífið með marg.víslegum fram- læknisfræði 19þS. Á þessum
kvæmdum til lands og sjávar. Reykjavíkur- orum var hann tarnm uð iasl
hofn og vms emstok íynrtæki hæjanns liaía hans< sein siðar ]iafa orðið
skaparð hér óhemju atvinnu, en betur má cf vinsæl, e'ru frá þessum ár-
duga skal. Ymsir þæítir ]iess atvinnulífs, sem um, ein.s og: Á Sprengisandi,
hér þróast, eru langt á eftir thnanum í að- ' anda liðna tíð og
slöðu og tækni Vinnan verður af þessum i-^X'sporin í'íónÍLt'laaAi
sokum í senn lakari og dyrari. Eigi að Iiglda jiann j barnaskólanum hjá
hér uppi eðlilegum iðnaði, verður að skapá Jór.asi Helgasvni, og lærði
iðnaðarmönnum aðstöðuna, en krefjast þá hann hjá honuni að syngja
jafnframt af þeim að þeir séu starfi sínu c‘*ir hötuin, og siðar varð
,..IV •, Rrvnjólfur Þorláksson dom-
Aaxmr. Eigi að margtalda ílotann her í liofn- , • •, , ■, ■ , .v
kirkjuorganleikari tu þess að
inni, þarf að umbæ-ta böfnina sjálfa, en auk opna enn betur fegurðar-
þcss þarf að koma hér upp fullnægjandi skipa- heim tónlistarinnar fyrir
viðgerðarstöðvum og síðar skipasmíðastöð, honum og þegar Sigfús Lin-
v. , ^ , arsson var konnnn hemi íra
vcrði það talið hagkvæmt, enda sym reynsl- úllötidum, þá tókst með Sig-
nn af skipaviðgerðunum að slíkt sé fram- valda og Sigfúsi vinátt.a, svo
kvæmanlegl allra orsaka vegna. Jafnframt að þeir voru öllum stundum
Jiessu verður að sjá iðnaðinum fyrir nægu og saman. Sigvalda þótli mjkið
• , - ,. . ' , , ..v *• , koma lil raddselnmgar Sig-
odyru raímagm og lcitasl við að gera hann fúsar á þjóðiögunum okkar
;samkeppnisfæran mcð þvi móti. og varð fyrir margvíslegum
Jafnframt verður stuðlað að þVí, að al- áhrifum frá honum. Sigvakli
mennmgi gcfist kostur á að búa frckar að hcfir aldrei notið eiginlegrar
sínu en í'æri liefur verið á, með því að út- hlsagr.ai- í tónlisl, að heilið
, , - , geti, en það sem hann kann,
hluta londum til grænmetisræktunar og reynt fléfh; hai\„ nuinið af síálfum
að nýta heita vatnið bctur cn gert liefur ver-| sér. Hann þólti leika lislavel
ið til þessa. Þá þarf að tryggja heilsusam- á harmoníum i þá daga og
lega framlciðsluhætti á mjólk og mjólkur- var hatití orðiíiji kurihur fyrir
afurðum, en mjög skortir á að slíkt sé við- l)n lisl, sinf’ iöngu óöur en
unandi nu, svo sem raunm symr a hverju an, skál(1
að því cr hcilsufar varðar. Að loknu emþtettisprófi í
Allt eru þetta verkefni, scm vinna verður lækiiisfræði fór harin til
að, og er þó hvergi nærri upp talið það, sem framlialdsnáms í sjúkrahús-
gera þarf. Leiðir af líkum, að vaxandi bær !nn' JS". knn)
cr ekki dæmdur til kyrrstoðu. Buið er að eyrarhéraði 1910 eflir að
-*egg.Ía grunninn að auknu athafnalifi, en held- Iiafa þjqnað stuttari tinia
ur ekki meir. Sá grunnur ætti að rcynast svo anr.arsstaðar. Hann fékk
tryggur, að enginn þyrfti að kvíða atvinnu-
leysi á komandi árum, verði haldið á mál-
onó
arhéraði og 1929 Var hann
skipaður héraðslæknir i
Keflavllcurhéi aði, og liafði
aðsctur i Grindavík. Árið
1911 fékk liann lausn frá
embætti og nú á hann lieiina
hér í bænum.
Árið 1916 kom fyrsta söng-
lagahefti Sigvalda út, sjö
sönglög, tileinkuð konu hans.
Sigurður Þórðarson frá
Laugabóli, þá fvrir skömmu
koniinn heim frá úllöndum,
hal'ði varið sumarhýfu sinni,
]'ótt félítil) yæri, lil að kosta
útgáfuna. Ekki veit eg. hvort
hann hefir nokkru sinni á
ævi sinni varið fé sínu betur,
en ekki þykir mér það ólík-
legt, að liann hafi aldrei séð
minna eftir nokkfuni pen-
inguni en þessuni, ]iótt liann
Iiafi orðið að taka nærri sér
að inna þá af liendi. Meira
umuh með viðsýni óg fyrirhyggju.
lausn vegna Variheilsu 1922
og dvaldi þá í Reykjavík í
riokkur ár. Árið 1926 varð
bdriri héraðslæknýr i Flateyj-
cn helmingur laganria urðu
landfleyg á svipstundu og
höfundurinn þjóðlumnur.
Árið 1917 komu út þrjú
sönglög eftir hann og árið
1918 sjö sönglög. Þessi fyrstu
sönglög Sigvakla lögðu
grundvöllinn að tónskálda-
frægð lians og hefir liann
með þeim reisl sér óhrot-
gjarnan minnisvarða. Meðal
þeirra eru Ileimir, Sofðu,
sofðu, góði, Þú eina hjartans
yndið mitt, Eg reið um sum-
araftan einn o. fl. alkunn
lög. Síðan liefir hann gefið
út fjölda sönglaga, ajls um
70 að lölu, sum í hcftum, en
önnur sérprenluð, Eniifrem-
ur Iiafa birzt eftir liann í
hlöðum og timaritum um 30
lög. Mörg þessara laga haf;*
ralað leiðina lil almcnnings,
cn einna fyrst kemur niapui
i liug lagið „ísland ögrum
skorið“, er maður minnist
sönglaga hans, en það lag er
nú ávallt sungiðýí hátíðis-
stundum þjóðarmnar. í
handriti eru enn um 100 lög,
en útgáfa þeirra mun vera í
undirbúriingi.
Sigvaldi er söngvaskáld.
Að örfáum undantekningum
liefir liann eingöngu samið
sönglÖg fyrir eina rödd eða
margar raddir. Honum er sú
gáfa meðfædd að geta spunn-
ið lifandi laglínu. Flest eru
lögin þýð og blið, cn stund-
um nær hann niiklum
drama.tiskum áhrifum, þegar
textinu krefst þess, eins og i
Ilcimi og Betlikerlingunni
og i „Dansinmn í Hruna“.
Still Sigvalda er alþýðlégur
og uiidir greiriilegum róman-
tískuin. áhrifum. Harin er
vaxinn upp við þá tónlistar-
stefnu og undári rólum lienn-
ar eru runnar margar glitr-
aridi söngperlur í bókmennl-
um tónlistarinnar. Sönglög
hans eru alþýðleg og n.jóta
vinsælda hjá jijóðinni. Þau
snerta slreng í liörpu þ.jóðar-
irinar. Ep því ber ekki að
leyna, að mörg laganna bera
það með sér. livað búning-
inn snertir, að höfundurinn
hefir ekki notið rækilegrar
menntunar í tónsmíði. En
þrátt fyrir það, eru þáu vin-
sæl, af því að í þeim er líf
og fegurð. Bak við er per-
sónuleiki. Margar«tónsmíðar
eru gerðar með miklum hag-
leik, en lifa þó stutt. Þær
eru gjörðar af kunnáttu-
niönnum, en ekki skáldum. í
þes^um tónsmíðum brennur
enginn eldur. Það mætti því
likja niörgum tónlagas'mið-
uni, sem njikið kuijna og
Framh. á 6. síðu.
Eldur í í fyrradag var mér sagt, að Vatna-
Vatnajökli. jökull væri byrjaður að gjósa — eða
líklega öllu héldiir, að eldurinn
nndir jöklinum hefði nú enn einu sinni brotizt
upp úr íshellunni. Það hefir engin staðfesting
fengizt á þessu, en þó gæti það haft við ryk að
styðjast, að ekki sé allt nieð kyrrum kjörum þar,
þótt ekki værl beinlínis uin gos að ræða, vcgna
þess að á cin, sem upplök sin á í jöklinum, liefir
verið i stöðugum vexti síðan um áramót og er
nú orðin beljandi stórfljót, stórhættuleg öll-
um, sem um sandana fara. En annað, sem sann-
að gæli etdsumbrot, hefir ekki komið fram.
Mikil Mönnum þykja það alltaf mikil tið-
tíðiiRÍi. indi,. þegar fregnir berast um, að elds-
umbrota hafi orðið vart uppi i óbyggð-
um. Þá þarf verulegar rosnfréttir til þess að
menu gleymi eldsumbrotunum eða hætti að
bollaleggja um þau. Þetta er að vissu leyti eðli-
legt, þvi að eldgos hafa valdið slíkum hörmung-
um meðal þjóðarinnar, að annað eins hefir vart
yfir hana gengið. Þegar gos eru nefnd, er oltast
einnig minnzt á allskonar þrengingar, crfið-
lcika og hörmungar, sem hafa allajafna farið ,í
kjöífar þeirra. Þess: vegna er það ofur eðlilegt,
að fi’étlir um eldgos þyki mikil tiðindi hér á
landi.
Lýðveldis- íig hefi fengið bréf frá „S“ um
kvikmyndin. íýðveldishátíðarkvikmyndina, cr
mjög hefir verið rædd manna á
meðál upp á síðkastið. „S“ segir: „Lýðveldis-
hátíðarkvikmynd Kjartans ó. Bjarnasönar, ekla
Ijósmyndara, cr eitt af mnræðuefnum hæjarbúa
þessa dagana, eins og að líkindum lælur. Ilún er
búin að fá sinn dóm, hún er v'égin og léttva'g
fundin, engum lil sóma, néma síðiir sé. Lýð-
veldishátíðarnefndin hefir sætt ámæli fyrir að
hafa ekki leitað út fyrir landsteinana til að fá
faglærða erlenda kvikmyndatökumenn, lil að
taka' kvikmynd af hátíðahöldunum.
ófáaú- Xú hefir einn af meðlimum nefndar-
legir. innar stigið fram, að gefnu tilefni, og
beðið Víkverja að geta þess í dálkum
sínum „til að fyrirbyggja misskilning", að néfrid-
in liafi leitað bæði til Englands og Bandaríkj-
anna í þessu skyni, en án árangur. Með öðrum
orðimi: Ilún gaf ekki K. Ó. B. einkarétt á kvik-
myndatölui og annari myndatöku, fyrr en fok-
ið var í öll skjól. Þéssi meðlinuir hátíðarnefnd-
arinnar lét þess einnig getið, að ijósmynda-
deild Bandaríkjahersins á íslandi hafi látið taka
kvikmyndir á breiðfilmu af hátiðahöídunum.
Rikriu var gefið eintak af kvikmynd þessari, en
húri þótti ekki nógu góð til þess að hún yrði
sýnd, opinberléga.
*
Einkennileg Þessi síðari fullyrðing nefíidar-
fullyrðing. mannsins er harla einkennileg. Það
þarf varla vitnanna við, að stjórn
Randaríkjahersins á íslandi liefði ekki farið
að gera sig að alhlægi og óvirða.liið imga is-
lenzka lýðvéld með því að gefa ríkisstjörn ]iess
kvikmynd af lýðveldishátíðinni, er væri álíka
hroðvirknislega gerð og hátíðarkvikmynd hátið-
arnefndarinnar sjálfrar. Það vill svo til, að sá er
þessar linur skrifar, hefir haft tækifæri til að
sjá kafla úr kvikmynd þeirri, er ljósmyndar
deild set.uliðsins lét taka af hátíðáhöldunum.
*
Áskorun. Var kafli þessi ólíkt betijr gerður en
nokkuð úr kvikmynd Kjartans, seiit
hátíðarnefnd hefir þó lagl blessun sína yfir.
Skora eg hérmeð eindregið á bina háttvirtu
þióðhátíðarnefnd, að gefa almenningi kost á að
s.iá kvikmynd þá, sem ríkinu var gefiji, svo að
almenningur geti dæmt uni það með eigin aug-
uni, hvort réttmætt sé, að kvikmynd þessari sé
stungið undir stól og gefandinn löðrungaður á
prcnti í £okkabót.“
* - v.
Hljónilistin. Einn þeirra, senj sáu myndina í
boði nefndarinnar hefir bent mér
á eitt atriði, sem ekki hefir vcrið minnzt á til
þessa. Það er hljómlistin. Lög eru ekki leikin til
enda heldur er leitazt við að skipta um lag, þeg-
ar skipt er um svið. Keriiur þetta þá út eins
og ræðurnar — ]iegar ræðumenn fá einu sinni
ekki að segja selningu til enda. íín það mun nú
vcra alveg „úr móð“ hjá kvikiúyndaframleið-
endum að skipta mn lag í hverE.sJcipjþ sem
skipt er um svið, þyíiað erfitt er áð.cltast við
það jafnan.