Vísir - 16.01.1946, Blaðsíða 2

VI s I H
Miðvikudaginn 16. janúar 1945
Cju&mundur d-Jd)aníelí
iáon:
Islendiii
í Grand
0
rmn
Bærinn Grand' Forks
slcndur á norður’ bakka
Rauðár og er næststærsla
]>org Norður Dakota ríkis, —
næst Fargo. — Rauðavatnsá
fellur i Rauðá að sunnan, og
juvndast á ármótunum lang-
ar tveir, sem bærinn dregur
nafti af: Stóru gafflar eða
kannske öllu beldur Stóra
kvísl. Rauðá mjndar landa-
mæri milli Norður Dakota
og Minnesóta og stendur
borgin Austur Grand Forks
Minnesota megin. Tvær brýr
tengja hér borgirnar og ríkin
saman. Austur Grand-Forká
er mjög lílil borg, en liún er
fræg fyrir það, hvað margar
bjórkrár eru þar, fleiri en
i nokkurri börg annari i
Bandaríkjunum i lilutfalli
við stærð og fólksfjölda. —-
í Grand Forks er báskóli
Norður Dakota ríkis, og þar
bitti eg íslenzku stúdentana,.
Pál Beck og Ósvald Wathne,
sem báðir stunda þar nám
lun þessar mundir.
„Dalur“.
Rauðárdalurinn, sem í
mínum augum er næstum
mishæðalaus slétta án tak-
markana, er ævagamall
valnsbotn, enda er jarðvegur
þar mjög frjór. Moldin er
næstuitt svört, eins og hún
Jcvað vera í Ukrainu i Rúss-
lándi. Hér cru ræktaðar kar-
itöflur, hveiti, maís, laukur og
-sykurrófur, og er þelta eilt
helzta landbúnaðarsvæði
Pandarikjanna.
í suðurjaðri Grand Forks
á bakka Rauðár, þar sem
hún myndar eina af sínum ó-
teljandi bugðum um grjót-
lausa sléttuna, stendur Iiús
Becks-hjónanna umkringt
hávöxnum álmtrjám og ösp.
Eg koxri þar um kvöld í októ-
ber. Það var stormur af
norðri og stjörnuskin, og
það umdi í viðnum og
skrjáfaði í skælnúðu laufi.
Eg skoðaði mig ekkert um
það kvöld, heldur fylgdi vini
mínum o,g gestgjafa 'inn í
arinhlýju heimilisins, þangað
sem kona lrans beið okkar
með borð hlaðið gómsætum
réttum. — Undarleg tilfinn-
ing, djúp og hlý, greip mig,
þegar cg sté inn fyrir þrösk-
uld þessa íslenzka húss mitt
i ægivídd framandi heims-
álfu. Af hverjum vegg bló
við mér f jall eða dalur, foss
eða jökull þess lands, sem
hafði fæll mig og alið upp.
Og meira en Jjetta: Af hverj-
um vegg brosti við mér ein-
hver gamall íslenzkur gripur:
askur með útskornu loki,
kertastjaki, kola, — einnig
kunnugleg. elskúð andlit mót-
uð í málm eða leir. Seínna
komst eg að þvi, að mörg af
listaverkunum voru gerð af
húsfreyjunni sjálfri, frú
Berllm Beck. Hún málar og
mótar jöfnum höndum. —
Daginn eftir gengu hjónin
með mér um landareign sina
og sýndu mér fénað sinn og
aldingarð. Landareignin cr
iæp ekra að stæi’ð, en hún
Jiær allt niðúr að Rauðánni,
]>ar sem í framtíðinni á að
koma bryggja og bátur með
vél. Það var lygnt og svall
Guomundur ’ííaníéls;
og bjart, og loftið mettað
angan hins deyjandi gróðurs.
Lesnir voru ávextir plómu-
trjánna, jai-ðarberin tínd og
tómatarnir, maísstöngin
sfegin og korn hennar kom-
ið í hús. Dánar voru og
skrautrósir allar og hunangs-
tréð blómlaust fvrir löngu,
— Jjví nú var haust. Og lauf-
in féllu eitt og eitt, og féllu
tvö og tvö á gangstíginn og
grasið. Sum voru lxleik og
sum voru rauð og sum háru
aðra liii. En litli grísinn var
himinlifandi af J>ví, að hann
fékk það hezla, sem hann
Jjekldi. Hann fékk ósoðinn
jnais og vissi ekki, að Jiað á
að búa til úr honuni steik,
þegar hann er qrðinn stór. —
1 alifuglagirðingunni spíg-
sporuðu Jxrjátiu snjóhvítir
„ítalir“ og eg sá á peim, að
þeir ælla að verða góðir
henni húsmóður sinni og
verpári allan velur.
í háskólanum.
Þetta er ]>að sem eg vildi
segja um búskapinn liaxis
Ríkharðar Bekks og lista-
konunnar hans. — Eftir
gönguförina fór fiún að halda
skátafund, ]>ví hún er for-
ingi kvenskáta. Ilún tók líka
J'átt i fyrstu heimsstyi’jöld
vorri og hjúkraði sjúkum þá.
Nú er hún óbrevtt, eins og
eg, og hún sagði mér sögur
á kvöldin.
Klukkan ellefu næsta
morgun kom eg suður í há-
skóla og' stóð Jiar við lengi.
Eg sal i bókmenntatíma hja
dr. Beck. Hann liélt fimmtíu
minútna fyrirlestur yfir sex-
tiu stúdentum og talaði um
misinun leikrita og skáld-
sagna. Hann talaði blaðlaust
og mælti á enska tungu. Eg
dáðist að honum, Jjví hann
v.ar svo mælskur. og eg sá að
allir nemendurnir lians dáð-
ust að honum með mér og
lilu upp til hans. — Á eftir
fengum við okkur máltíð í
matsal skólans, og }>að var
kjúklingasteik. — Nei, nú
lief eg gleymt því sem inér
J ótti skrítnast: i gær horðaði
eg sætsúpu með íslenzkum
hornspæni og ]>að gerði Beck
og frú Bertlra og börnin
þeirra tvö. — Hvað er annars
langt síðan eg borðaði með
hoinspæni síðast? — Æ, eg
man það ekki lengur, — ein-
hvern tíma, Jiegar eg var
barn, hugsa eg, — einhveni
tima fyrir óralöngu, Jiegar
eg v.ar barn heima i Gutt-
Richard Beck.
ormshaga. Eg er búinn að
gleyma því núna. —
Það, sem
eg veit.
Hér kemur dálitið sem eg
veil um Richai'd Beck. Sumt
las eg í ritgerð eftir norska
skáldið Jolian Falkberget,
sumt náði eg í annars staðar
og sumt fékk eg frá fyrstu
hendi:
Dr. Beck er fæddur 9. júni
18!)7 að Svínaskálastekk i
Reyðarfirði og ólst upp í
Litlu-Breiðuvík þar i firðin-
um. Hann er sonur Kjartans
Beck, sem var óðalsbóndi i
Litlu-Breiðuvík (d. 1S)07) og
Þórunnar Yigfúsínu Beck,
sem nú er 75 ára að aldri og
hýr í Winnipeg. Þau flultds(
saman vestur uni haf, mæðg-
inin, haustið 1921, en nokkr-
um árum áður liafði sonur
heniiar Jóh.ann Þorvaldur
Beck farið vestur. Ifann er
nú framkvæmdarstjóri prent-
smiðjufélagsins Cohunhía
Press, sem gefur út viku-
hlaðið Lögberg í Winnipeg.
Námferill dr. Becks er i
fáum orðuni seni hér segir:
Eftir að harnaskólanámi
lauk, las hann undir gagn-
fræðaskólapróf hjá móður-
hróður sinum, Sigurði Á’ig-
fússyni barnakennara. Telur
Beck sig standa i ómetan-
legri þakkarskuld við liann.
Yorið 1918 lauk.hann gagn-
fræðaprófi á Akurevri með
mjög liárri einkunn. Sat
næsta vetur i 4. hekk Mennta-
skólans í Reykjavik; cn las
5. og 6. bekk utanskóla og
lauk stúdentasprqfi vorið
1920.1 Menntakólanum félck
iiann verðlaun fyrir iðni,
jsiðprýði og framfarir. — A
'skólaárum sínum vann liann
Ifyrir sér með sjómennsku.
Hann varð formaður 18 ára
gamall og var það á liverju
sumri allt til Jiess er liann
fluttist vestur um haf. —
Einkaskóli
í]i« RppIíg
Yeturinn 1920—21 liélt Dr.
Beclc cinkaskóla fyrir ung-
linga á Eskifirði. Hann var
Jiá kværitur ólöfu Daníels-
dóttur frá Ilelgustöðum í
Reyðárfirði. En |svo missti
hann liana, og ef til vill liefir
Jiað átt sinn Jiátt í vesturför
hans. — Fyrsta vcturinn, scm
Beck dvaldi í Winnipeg, var
hann íslenzkukennari Þjóð-
ræknisfélagsins, en bjó sig
jafnframt undir framhalds-
nám með lestri í heimahús-
um og tók mikinn þátt i fé-
lagsmálum íslendinga Jiar í
borg. Hann orti þá einnig
talsvert og skrifaði ýmsar
greinar í vestur-íslenzku
blöðin. Því liefir liann lialdið
á alla tíð síðan, svo Jiar er að
finna sæg af greinum eftir
hann um íslenzk efni, liók-
menntir og menningu fyrst
og fremst.
Próf og
riístörf.
Sumarið 1922 vann dr.
Beck byggingarvinnu með
það fyrir augum að afla
sér nokkurs fjár til frekari
skólagöngu. Um haustið hóf
liann svo nám við Cornell
háskólann í íjiöku (Ithaca) í
New York-ríki og lagði Jiar
sérstaklega stund á norræn
fræði og enskar bókmenntir.
— Hann lauk meistaraprófi ‘
(M. A.) vorið 1924 og fjall-1
aði meistaraprófsritgerðin!
uni Byron og álirif lians á ís-1
lenzkar bókmenntir. Hafa
nieginkaflarnir úr Jjeirri rit-
gerð birzt í Skírni undir fyr-
irsögnunum: „Grímur Thom-
sen og Byron“ og „Gísli
Brynjólfsson og Byron“. Áð-
ur höfðu ritgerðir eftir hann
um sania efni birzt í merku
handarísku fræðiriti. (Journ-
al of English and Germanic
Phetológi). Grein sú, sem dr.
Beck ritaði i Eimreiðina í
tilefni af aldarafmæli Byr-
ons, átti einnig rót sína að
rekja til meisfaraprófsrit-
gei'ðar hans um skáldið.
Dok torsprófi i heimspeki
(Ph. D.) lauk Beck við Cor-
nell-Iiáskólann vorið 1926.
Fjallaði doktorsritgesð lians
um Jiýðingar sr. Jóiis Þor-
lákssonar á „Tilraun um
manninn“ eftir Pope og
„Paradísarniissi“ eftir Jolin,
Milton. Kaflar úr Jieirri rit-
gerð lrafa verið birtir í fyrr-
nefndu amerisku fræðiriti og
í öðrum hliðstæðum bók- f
menntatímaritum vestan j
liafs. — Ritgerð lians um
„Alexander Popc og íslenzk- ,
ar bókmenntir", sem prent-
uð var í Skírni, er einnig
Jiaðan sprottin, enn fremur
liin ílarlega ritgerð um' Jón
Þorláksson og skáldskap
hans, sem ]irentúð var í
tímariti Þjóðræknisfélagsins
og nýlega var endurprentuð
í Tímarium í tilefni af 200
ára fæðingarafmæli skálds-
ins. — Á skólaárum sinum í
Cornell tók dr. Beck m’jög
mikinn Jiátt í félagslifi stúd-
enta Jiar í háskólanum. Með-
al annars var hann forseti I
allsherjarfélagsskapar Jjeirra,
sem nefndist: „Cosmopolitan
Club“. Þar kvæntist liann og |
seinni konu sinni, Krist-
björgu (Bertlui) Samson
hjúkrunarkonu frá Winni-
peg, sem er afbragðs kona og
myndarleg. Þau haf.a eignazt
tvö Ijörn, pilt og stúlku, sem
nú ern 12 og 16 ára gömul
og stunda nám í gagniræða-
skólum í Grand Forks.
Deildar-
forseti.
Eftir að Dr. Beck hafði
lokið doklorsprófi varð hann
prófessor i enskum fræðum
i St. Olaf College í North-
field í Minnesota og gegndi
]>ví starfi til vorsins 1928, en
þá varð hann forseti ensku
deildarinnar í Tliiel Coíiege
í Greenville í Pennsylvania
og kendi þar einnig samaii-
burðárbókmenntir. Ári siðar
fluttist hann lil Grand Forks
í Norður Dakota og geiöist
prófessor i Norðurlandabók-
mcnntum v,ð ríkisháskólann
þar, og er forseti þeirnr
deildar. Á stríðsáru.num hefir
hann einnig flutt fyrirlestra
um enskar bókmenntir, éirik-
um leikrit Jjýdd og frúm-
samin. v .
Eitt kvöld, er við sátuni
saman yfir rjúkandi kaffi-
bollum, tók eg að spyrja hann
um íslandsför hans í fyrra
sumar, þegar liann var full-
trúi Vestur-íslendinga við
lýðveldisstofnunina og gestur
íslenzku ríkisstjórnarinnar.
Eg spurði:
— Hvað er nú efst í liuga
þínuni frá Jieirri heimsókn?
— Mér er minnisstæðust
liin stóra stund á Þingvöll-
uni, Jiegar Jjví var lýst yfir á
Lögbergi, að lýðveldi væri
endurreist á íslandi, Jivi það
var þá sem hjartfólgnasti
draumur margra alda kyn-
slóða Jjjóðarinnar varð að
veruleika, svaraði Dr. Beck.
—• Mér var Jiað ósegjanlegt
gleðiefni að fá að taka Jiátt
í lýðveldishátíðahöldunum
með því að flvtja kveðjur
íslendinga vestan hafs á
þeim sigurbjarta sögulega
degi. Minnisstæðar verða mér
og alla daga liinar frábæru
og ástúðlegu viðtökur, sem
eg átti hvarvetna að fagna á
ferðnm mínum víðsvegar
um landið.
— Yoru ekki landar okkar
hérna megin liafsins sólgnir
í fréttir af för þinni?
Vildu fá
fréttir.
•— Það voru þeir vissulega,
enda eru Jjeim engir hlutir
hugstæðari en þeir, sem
snerta ætljörðina. Það liðu
heldur ekki nema sex dagar
frá því eg fór frá íslandi
flugleiðis, þarigað til eg flutti
fyrstu ræðu mina vestan þafs
um íslandsferðina. Það var
á íslendingadeginuni að
Gimli 7. ágúst, og mun þar
liafa verið liátt á 4. Jiúsund
manns. Eg kom Jiangað með
fangið fullt af kveðjum aust-
an um liaf, og eru það engar
ýkjur Jió sagt sé, að þeim og
frásögninni af ferð minni
hafi verið tekið iriéð niiklum
og einlægum fögnuði. Rödd
íslands á sér enn næman
hljómgrunn í hjörtum alls
þorra íslendinga vestan hafs.
— Síðan hefi eg flutt 30 ræð-
ur uni ferð mina og lýðveld-
isstofnunina meðal íslend-
inga í Ameríku, Norðmanna
og Amerikumanna, sumar á
opinberum samkomum, á
fundum ýmissa félaga og í
útvarp.
—- En hefurðu skrifað
nokkuð um lýðveldisstofnun-
ina?
— Eg lief þegar skrifað
allmildð um liana, meðal
annars ritgerðina „Lýðveldi
endurreist á íslandi“. Ilún
kom út í Tímariti Þjóðrækn-
isfélagsins. Aðra styttri grein
um sama efni birti eg í AI-
manaki O. S. Thorgeirsson.
Þá skrifaði eg grein á norsku
í tímaritið „Nordmanns-
Forbundet“, sem er málgagn
allsherjarfélagsskapar Norð-
manna hér, og var hún end-
urprentuð víða í blöðum
Norðmanna vestan hafs.
Einnig má nefna grein á
ensku, sem birtist í jólahefti
tímaritsins „The Friend“, og
gefið er út í Minneapolis. Sú
grein var endurprentuð í
mánaðarritinu „Sons of Nor-
way“, líka í Minneapolis, og
fjórðungsritinu: „ Icelandic
Canadian,“ sem út kemur i
Winniþég o,g félag yngri ís-
lendinga stendur að. — Þá
er í jirentun grein .uni is:
Framh. á 6. síðu.