Vísir - 31.01.1946, Side 4

V I S I R
Fimmtudaginn 31. janúar 1946
VISIR
DAGBLAÐ
Utgefandi:
BLAÐAtíTGÁFAN YISIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 1660 (fimm línur).
Verð kr. 5,00 á mánuði.
Lausasala 40 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
HjálpaistarísemL
ing liinna sameinuðu þjóða heftir verið háð
i London síðustu vikurnar og hefur, sem
vænta má, fjallað um mörg þýðingarmestu
mál fyrir samhúð þjóðanna í framtíðinni. Er
ekki vanþörf á að sldpa svo maliiin, að at-
•stýrt verði mestu hörmungunitm, sem af ó-
íriðinum liafa leitt og leiða óhjákvæmilega,
ef ckki er að gert í tíma. Þannig er talið, að
um 40 milljónir manna séu nú á vergangi á
meginlandi Evrópu, en í Þýzkalandi einu búi
Tim 30 milljónir manna við algeran skort.
Eorráðamcnn bandamanna þar í landi hafa
jafnframt lýst yfir því, að óhjákvæmilega
muni milljónir manna bíða þar hungurdauða
nú í vetur, og menn, scm nokkurn kunnug-
leika liafa af ástandinu þar í landi, tclja að
um ,,víti á jörð“ sé þar að ræða. Eiín af full-
trúum Bandaríkjanna liefur nýlega flutt áVarp
ú j)ingi sameinuðu þjóðanna og hvatt eindreg-
jð til aukinnar hjálparstarfscmi, enda farið
fram á að þjóðirnar veittu UNRRA, hjálpar-
stofnun hinna sameinuðu Jjjóðá, frekari að-
stoð cn til þessa liefði verið látin í té. Fékk
mál hans góðar undirtektir, nleð ]jví að <">11-
um er Ijóst, að hér er um mannúðarmál að
ræ,ða, sem heimurinn getur ekki látið afskifta-
laust, nema að fullkomin vansæmd sé að.
Hér á landi liafa fáar raddir heyrzt varð-
andi þetta mál, að öðru leyti en jjví, að Lúð-
vík Guðmundsson hvatti eindregið til að gjaf-
:ir yrðu sendar til meginlandsins og þá lýsi
f'yrst og fremst, sem gæti komið æskulýðn-
um að miklum notum og jafnvel bjargáð lífi
tangsoltinna barna. Raúði Krossinn mun einn-
ig hafa í huga að bcita sér fyrir slíkri hjálp-
arstarfsemi, en lítt eða ekki hefur verið getið
um fyrirætlanir hans.. I ráði mun einnig vera,
að efnt vcrði til samskota handa nauðstöddu
fólki í Þýzkalandi, og er ekki nctna gott eitt
um alla slíka ítarfsemi að segja. Alt, sem
orðið getur til ]>ess að aflétta hörmungunum,
miðar í rétta átt, og íslenzka ])jóðin á áð
Ieggja lóð sína þar á metaskálarnar eftir ílr-
ustu gctu.
Afleiðingar ófriðarins eru tilfinnanlegástar
fyrstu árin eftir ófriðarlokin, en skorturinn,
sem fólk á við að búa, mun þó setja svip
•sinn á þanrt æskulýð, sem nú er að alast upp,
o'g mun gera það'þar til hjn uppvaxandi kyn-
slóð er liðin undir lok. Nokkra reynslu hef-
ur hcimurinn fengið í því efni í fyrri heims-
■styrjöldinni og á árunum næstu á eftir, og
Táunar merkti neyðin á méginlandinu allan
æskulýð þess um aldur og æfi. Nú er neyðin þó
miklu meiriogcrfiðará úr að bæla,vegnamiklu
stórfelldari eyðilégginga en þckkzt hal'a í
styrjöldum allt til þessa. Allir ófriðaraðilarn-
ir hafa opin augu fyrir þessum hormungum
og nauðsyn þess, að úr verði bætt. Fyrsta skil-
lyrði til ])ess, að úr ástandinu rakni og þjóð-
Irnar geti aftur lifað menningarbfi, er að
sdlar þjóðir vinni eftir getu að úrbótum, en
þar verður hjálparstofnún sameinuðu þjpð-
anna að hal'a forystuna, enda má þá vænta
nokkurs árangurs, þott öllum liörmungum
verði ekki afstýrt.
Hvað má læra af kcsmngunum?
Skoðnn kjósendanna.
Eftir bæjarstjórnarkosningarnar getur engum sjálf-
stæðiSmanni dulizt, að ekki er sigurvæníégt í Reykjavík
að vera í vinfengi við kommúnista. Sjálfstæðigflokkurnn
vann kosningarnar vegna þess, að hann var í hiklausri og
eindreginni mótstöðu við kommúnista og allar þeirra kenni-
setningar. Hef'ði liann sýnt tvískinnung cða hik í afstöðu
sinni, væri hann nú kominn í minnihluta í bænum. Iíjós-
en’dur flokksns í Reykjavík háfa sýnt skoðun sina í verki,
svo að ekki verður um villzt. Þeir vilja enga samvinnu
við kommúnista. Þeir vilja, að flokkurinn vinni á móti
þeim, en ekki með þeim, hvort sem er í bæjarstjórn cða
ríkisstjórn. Ekkert liefur sýnt betur cn þessar kosningar,
að almenningsálitið fvlgir þeim sjálfstæðismönnum að mál-
um, sem frá byrjun hiafa fordæmt samvinnuna við komm-
únista.
Sigur Sjálfstæðisflokksins í bænum er fyrst og fremst
því að þakka, að sjálfstæðismenn báru gæfu til að standa
samáii. Varla Verðúr þó sagt, að þcirrar giftu sé að léita
hjá flokksforustunni sjálfri. Sá hluti flokksins, seiii verið
hefur og er óánægður með samst-arfið við kommúnista í
ríkisstjórn, og hefur i því sambandi ýmsar ástæður til
að gagnrýna flokksforustuna, gekk til kosninganna með
flokknum ákveðinn og óskiptur. Úndir þessum kjósend-
um var sigúr flokksins kominn. Það sjá allir nú. Og þeir
létu ekki sitt cftir liggja. En óvarlegt er að trevsta því,
að engin takmörk séu fyrir Jjolinmæði þeirra, scm lcngi
ganga óánægðir til kosninga.
„Féll ea Isélt velli"
Þegar á allt er litið, kemur Alþýðuflokkúrinn öllu I)et-
nr út úr kosningunum en flestir gerðu ráð fyrir. Mótlæti
flokksins cr mest í Reykjavík. þal’ scm hann missti eitt
sæli, en hélt þó fvlgi sínu að mestu. Margir trúðu því,
að kommúnistar mundu myíjá mjög mikið úr fylgi flokks-
ins hér í bænum. En svo varð ekki. Það varð gæfa Alþýðu-
flokksins, að alda kommúnistanna er nú tekin að liníga
og fylgi þeirra að rýrna. En þrátt fyrir það mltn gengi
Alþýðuflokksins ekki vaxa í Reykjavík, meðan liann hef-
ur' núverandi forustu, seni hefur stjórnað lionum af litl-
um skörungsskáp. Alþýðuflokkurinn getur aldrei náð aft-
ur sinni fyrri aðstöðu hér í bænum, fyrr en liann hefur
manhdóm til að Tcra* í hrcinni andstöðu Við kommúnista
og þorir að taka al'stöðu til mála, án tillits til ])ess, hvað
kommúhistar gera. Fyrir flokkimwná kalla þáð aumlegt.
hlutskipti og vesæla tilverú, að halda sér uppi á því, að
ausa skömmum yfir kommúni^ta i blaði sínu, cn ríghalda
i samvinnu við þá í rikisstjórn og télja hana l'lokkslega
nauðsyn. Slíkur tvískinnungur er aldrei giftúsámlegur og
fátt er eins hættulegt og póiitískt hugleysi.
Kommúnistáflokkurinn var sá eini, sem eklci náði hlut-
fallslega sömu atkvæðatölu og við síðustu kosningar. Fyr-
ir liann er þctta hrein stöðvun. Kommúnistum er þetta
Ijóst, og aldrei þessu vant eru þeir auðmjúkir. Þcir vita
líka, að stöðvun fyrir þá nú, er' sama og alger ósigur.
A eftir stöðvuninni kemur hruiiið í flokknum. Þcirra stund
er liðin. Fólkið er að snúa við þeim bakinu. Þeir ná því
aldrei á sitt band aftur.
Líklega hefur aldrei nokkur flokkur við nokkrar kosn-
ingar mistalið svo geipilegá kjósendafylgi sitt sem’konim-
únistar gerðu nú. Forustumenn þeirra fullyrtu í fullri ein-
laegni daginn fyrir kosningarnar, að flokkur þeirra ætti
vís um 9000 atkvæði, og vel gæti svo farið, að atkyæða-
tálan kæmist hátt á 10. þúsund. Þetta var ekki sagt 1
neinu áróðursskyni, heldur í fullri alvöru. Flokkar, sem
hafa eins vcl skipulagða starfsemi og kommúnistar, fara
venjulcga mjög nærri um ]>að, hvernig stendur með kjör-
fylgið. Flokksstjórar þeirra og aðrir starfsmcnn kanna
fylíj'ii^ venjulega mjög gaumgæfilega. Hvernig gctur þá
slíkur flokkur týnt 2000,—3000 atkvæðum á kjördegi?
Það er vegna þcss, að þjöðin er* farin að sjá, hvað
fyrir þeim vakir. Hún er siiiátt og smátt að sjá, að þeir
berjast ekki fyrir íslenzkum hagsmunum. Hún er smátt og
smátt að sjá, hver hætta lýðræði hennar og persónulegu
frclsi stendur af þeim. Þeir eru skósveinar erleúdrar cin-
ræðisstefnu. Þúsundir kjósenda, sem þeir týndu á kjör-
deginum, var ]>að folk, sem ckki álti lengiir samleið með
þeim, — það fólk, sem var farið að sjá, að undir stjórn
kommúnista miindi þjóðih eiga í vændum lilutskipti Pól-
verja, Rúmcna og flciri þjóða, sem nú styhja undir oki
kommúnismans.
Kosninga- Jón Magnússon, fréttastjóri útvarps-
fréttirnar. ins, hefir átt tal við mig út af bréfi
þvi frá gi’ömum lilustanda, sem eg
hirti hór í blaðinu í fyrradag. Skýrir hann mér
svo frá þessu, að fréttastofa útvarpsins, sem sá
.um söfnun allra kosningafréttanna, hafi gert
nægilegar ráðstafanir, til þess að fá fréttir* af
tainingu atkvæða í kosningunum hér í bænum
og voru ]>essar ráðstafanir gerðar i tæka tíð,
en þær komu ekki að gagni, svo sem mönnum
inun kunnugt, þótt fréttáStofan ætti enga sök
á þvi.
*
Sökin hjá hað var yfirkjörstjórnin, sem sá um
kjörstjórn. atkvæðatalninguna, sem átti sökina
á þvi, að hlustendum bárust ekki
oftar fréttir af talningunni, en raun varð á. Rík-
isúlvarpið hafði látið ieggja sinia beint niður
í barnaskóla, þar sem talningin fór. fram. En
þegar byrjað var að telja, tók kjörstjórnin mjög
stóran burika af atkvæðaseðlum fyrir og gaf ekki
upp tölur, fyrr en talningu bunkans var lokið.
JIilli þess fékkst engin tala upp gefin. Bcr því
að sálrast um þetta við yfirkjörstjórnina, en ekki
útvárpið.
*
Upplýsing- Myndi það ekki setja skemmtilegri
bygginga. svip á Reykjavíkurborg, ef nokkr-
ar helztu byggingar, og þá þær, sem
setja helzt svip sinn á bæinn, væri lýstar upp
eflir að dimma tekur á kveldin? Þelta er venja
i ýmsum erlendum borgum og setur svip á þær.
Oftast eru það kirkjur, sem lýstar eru upp, enda
eru þær víða íburðarmeslu og skrautlegustu bygg-
ingarnar. Hér er þvi ekki þannig varið, því að
á fallegustu kirkjubygginguna í bænririi — Landa-
kotskirkjuna — vantar turnspíruna, og finnst
mér það til lýta.
*
Trúarþjóð? í öðru lagi eru íslendingar varla
sú trúarþjóð, að þeim farist að
flágga með trúarmusterum sínum. Til þess er
hvort tveggja of fátæklegt. Betur ætti við að
lýsa til dæmis upp Sjómannaskólann nýja, ekki
aðeins vegna byggingarjnnar, heldur sem tákn
þess, að fslendingar eru athafnaþjóð, og fyrst og
fremst siglingaþjóð. Þá færi og vel á því að lýsa
upp háskólabygginguna. Við viljum vera menn-
ingnrþj’óð, leljum okkur vitsmunaþjóð, enda þótt
margvisleg visindi sé að vonuiri skammt á veg
komin hér. Auk þess eru þær byggingar þannig
i sveit settar, að þær sjást viða. Þær eru lika
fallegar og veglegt tákn islenzkrar menningar
og atliafna. Ýmsar fleií'i byggingar gætu og kom-
ið til greina i þessu sambandi.
*
Tjörnin. Úr því að eg er farinn að minnast
á upplýsingu hér í bænum, þá lang-
ar mig til að koma lítillega inn á upplýsingu
Tjarnarinhar. Strindum, þegar skautasvell liefir
verið, hefir nokkur hluti Tjarnarinnar verið
upplýstur, lil hagræðis fyrir skautafólkið. Hefir
það .verið til bóta, svo langt seni það hefir náð,
en þó held eg ekki gerði mikið tiþþótt nokkr-
um sterkum ljósum væri bætt við. Ekki er kveikt
á ljósum ])essum, fyrr en flestar rafknúnar vél-
ar hafa verið stöðvaðar, og spenná er þvi nægi-
lega há.
*
Skauta- En skautahlaup er sú skeinmtun Rcyk-
íþróttin. víkingá, sem þcir fá sjaldnast að njóta.
Veðrið er stopult og umhleypinga-
samt, frostið helzt sjaldán lengi í einu, og ef
ekki er mikill srijór, meðan svéll er á Tjörn-
iiiiii’, er hætt v'ið að brátt sjáist ekki í ísinn
fyrir ryki, ef einhver andvari er. Og aldrei mun
vera erfiðara að halda svellj^við, en þegar stöð-
ugt sandfok stendur á það.
*
Skautahöllin. En við höfum það i hendi oklt-
ar, að gera Reykvíkiiigum kleift
að kömast oftar á skauta i framtíðinrii en nú.
Það er hægt irieð því að koma hér uþp riiyndar-
legri og fullkominn skautahöll. Hugmyndin er
komin fram fyrir mörgum árum, og liygg eg,
að dr. tírinnlaugur Claessen sé höfundur hennar.
Nafn hans er góð Jrygging fyrir gagnsemi máls-
ins, því að hárin leggur aðeins nafn sitt við
góð niálefni.
*
Tafir. Það er mun skemmra, siðan nokkrir
menn engu fram fyrir skjöldu og kváð-
ust rciðubúnir til ])ess að lirinda máiinu í fram-
kvæmd. En það hcfir þó ekki orðið. Þcir liafa
ekki fengið ])á lóð, sem fyrirætlanir þeirra piið-
uðyst við, og málið liggur niðri. En það má ekki
deyja. Iiin nýja bæjarsljórn, seni fer nú að halda
sinn fyrsta fund, verður að veita því þann stuðn-
ing, sem þarf til að koma þvi fram.