Vísir - 17.04.1946, Qupperneq 2

2
V I S I R
Miðvikudaginn 17. apríl 1946
Um nýfa vísltölii.
— Þjóðkunnir menn'
láta í Ijés álit sitt.
Vísir hefir beðið nokkra þjóðkunna menn að svara
eftirfarandi spurningum:
1. Eruð þér þeirrar skoðunar, að byggja beri kaup-
gjalds- og verðlagsvísitölu að verulegu leyti á
útflutnirignum og afkomu atvinnuveganna?
2. Hvað álítið þér um tillögur þær, sem Björn Ól-
afsson hefir nýlega sett fram um nýja vísitölu?
3. Teljið þér aðra leið heppiiegri til þess að draga
úr verðþenslunni og halda atvinnuvegunum gang-
andi?
Ólafur
ISjfÖB'ii SS&BB o
docent:
Samkvíemt beiðni levfi eg
anér að svara spurningum
Jjeim, er hin heiðraða rit-
stjórn liefir beint til mín, á
cftirfarandi hátt:
Að miriu áliti
er fvrst og
byggð á
1. spurning.
gæti vísitala,
i'remst væri byggð á verð-
afiæti útflutningsins,
lcomið í stað verðlagsvísitöl-
nnnar, þar eð slílc visitala
yrði fundin á annan hátt og
liefði öðru hlutverki að
jíegna en verðlágsvísitalan.
Á hinn bóginn tel eg nauð-
jsyn bera til .þess, að núver-
sindi „vísitölufyrirkomulagi"
i kaupgreiðstum. seni orsak-
íir, að kaupgjald og verðlag
íiækkar á víxi, verði breytt,
þannig að svikamylla sú,
sem enn er hér í gangi, megí
slöðvast.
2. spurning. Yisitala sú,
sém Björn Ölafsson leggur
til að yrði lögð til grundvall-
ar kaupgreiðslum, myndi
liafa þann kost, að með þvi
anóti mætti stöðva svika-
jnyllu Jiá. sem nefnd hefir
verið.
Hinsvegar hefði kaup-
gjaldsvísitala, sem hyggð
væri þannig fyrst og fremst
íi verðmæti útflutnings, þann
galla, að hætt er við að liún
jnyndi valda mjög miklum
sveiflum á heildarupphæð
þjóðartéknanna. Eg hygg að
Jiað sé vel í lagt, ef áætlað er,
að Vi liluti þjóðarinnar hafi
lifsframfæri sitt af fram-
leiðslu til útflut.nings, og
inun því ekki fara fjarri, að
verðmæti útflutningsins nemi
álíka miklum hluta þjóðar-
teknanna. I>etta er sá hluti
framjeiðslu Jjjóðarbúsins,
sem mestar verðsveiflur má
húast við að verði á, l>ar eð
verðið er háð duttlungum
slikt er varla framkvæman-
legt.
I>ær leiðii-, sem að mirium
dómi koiiia helzt til álita í
Jiessu efni, eru eftirfai'andi:
1.) Stöðva verður svika-
myllu J)á, sem eg hefi áður
minnzt á, er veldur verðlags-
og kauphækkunum á víxl. í
Jivi efni koma vitanlega
ýmsar leiðir til greina, sem
hér verða ekki raktar nánar,
enda yrði í Jxví sambandi að
taka til greina, hvaða lausnir
liinar áhrifamestu stéttir
Jxjóðfélagsins gætu sætt sig
jvið. Ilvort stefna beri að
____________________________! verulegrí lækkun hins inn-
lenda verðlags frá l)ví sem
heimsmarkaSarins. Ef meiri ni^ er> álit eg hinsvegah vafa-
háttar.verðfall vrði nú á út- ^ samt, J)ótt verðfall og sölu-
flutningsvörunum, myndi af jtregða útflutningsafurða geti
sliku fyrirkomulagi leiða! oert ráðstafanir í J)á átt ó-
Oshar
Miu lldórssott.
útgerðarmaður:
Undanfarin stríðsár hefir
J)jóðin lifað á velborgaði’i
setuliðsvinnu og háu verði
á sjávarafurðum, ásamf
góðu samkomulagi við
bandamenn.
stórfellda tekjulækkun ekki
aðeins hjá þeim cr stunduðu
útflutningsstörf, heldur einn-
ig lijá öllum öðrum stéttum
J)jóðfélagsins. Er hætt við að
slikur samdráttur kaupget-
unnar myndi valda alvar-
legri atvinnukreppu. Ef vcrð-
mæti útflutningsins liinsveg-
ar liækkaði til muna, liefði
Jiað í för með sér samsvar-
andi tekjuliækkun lijá nær
öllum stéttum J)jóðfélagsins,
og mundi slikt skapa liættu
á verðbólgu. Þótt tekið væri
einnig tillit til verðlags á inn-
fluttum vörum, svo sem
Björn Ólafsson gerir ráð fyr-
ekki ir, myndi J)að ekki vera
trvgging gegn þeim varhuga-
verðu afleiðingum, sem eg
hefi nú lýst.
3. spurning. Að mínu áliti
er dýrtiðarvandamálið svo-
kallaða einkum fólgið í mis-
rærni J)ví, sem er milli J)ess,
sem eg myndi kalla vtri og
hjákvæmilegar siðar.
2. ) Gengislækkun kæmi
hér einnig til greiria. Eg vil
þó taka frain, að eg tel slíka
ráðstöfun aðeins koma til
mála sem lið í heildarráð-
stöfunum til J)ess að koma
viðskiptakerfinu á lieilbrigð-
an grundvöll, þannig að jafn-
framt væri tryggt, að gepgis-
lækkun liefði ekki verulegar
verðlækkanir i för með sér.
Án slíkra ráðstafana myndi
gengislækkun aðeins verða
til J)ess að auka ganghraða
visitölusvikamyllunnar og
leiða til aukins öngþveitis.
3. ) Gera verður ráðstafan-
ir til þess, að framkvæmdir
J)ær, sem fyrirhugaðar eru á
næstunni af ríki, bæjarfélög-
um og einstaklingum, verði
takmarkaðar Jxannig, að Jiær
verði í samræmi við það
vinnuafl, sem Jijóðin hefir
yfir að ráða og möguleikana
á þvi að afla erlendra nauð-
synja til framkvæmdanna.
innri kaupmáttur krónunn-
ar, eða nánar til tekið í J)ví, (Hinar miklu framkvæmdir,
að kaupmáttur krónunnar út sem nú erri fyrirhugaðar af
á við, J). e. a. s. eftir það að
herini hefir verið víxlað í er-
lendan gjáldeyri með nriver-
andi gengisskráningu, er
miklu meiri en kapmáttur
liénriar á innlendum mark-
aði. Af þessu leiðir, að allir
sækjast eftir Jiví að kaupa
sem mest erlendis frá, þann-
ig að óeðlileg cftirspurn
skapast eftir erlendum gjald-
evri, sem liefir í för með sér
sóun hans, Jxannig að hætta
verður á áð'erlendu innstæð-
urnar gangi til Jiurrðar á til-
tölulega skömmum tima.
Sömuleiðis hefir J)etta í för
með sér liætíú á l)ví, að út-
flutningsatvinnuvegirnir
verði smám saman ósam-
keppnisfærir, en sú hlið
málsins virðist vera almenn-
ingi ljós og verður því ekki
nánar rakin hér. Það er
fræðilegur möguleiki að
stemma sligu við hinni óeðli-
legu eftirspurn éílir erlerid-
um gjaldeyri með nógu öfl-
ugum gjaldeyrishömlum, en
reynsla síðustu áranna fyrir
stríð ætti þó að hafa sýnt, að
öllum Jjessum aðilum, eru
öllum þessunx aðilunx, eru
sjálfsagt allar æskilegar í
sjálfu sér. En Rómaboi’g var
elvki byggð á einum degi, og
tryggja verður að nauðsyn-
legustu framkvæmdirnar
vei’ði látnar sitja fyrír. Ef
algert skipulagsleysi er látið
í’ikja í þessum efnum hljóta
afleiðingarnar að verða liin-
ar varhugaverðustu. Ivapp-
hlaupið unx vinnuaflið og
fjárnxagnið eykur verð-
Jiensluna. Byrjað verður á
framkvæmdum, sem e. t. v.
vei’ðixr svo að liælta við í
miðjum klíðum, þannig að
fjármagni og vinnuafli er
sóað. Þá er og liætta á því,
að fjárfestingar, senx eru
getu þjóðfélagsins ofviða
muni draga vinnuafl frá
landbúnaðinum í svo stórum
stil, að skortur verði nauð-
synjavara, svo að þjóðar-
lieilsunni stafi liætta af. Um
þetta ætti i i’auninni ekki að
vei’a ágreiningur, er hins-
vegar vei-ða óhjákvæmilega
skiptar skoðanir um það, á
Nú er viðhorfið Jxannig, að
setuliðsvinnari er að fjara út
og Jiað má- búast við, að af-
urðirnar falli í verði og eru
nokkurar þeirra Jxegar falln-
ar og við verðum ekki sanx-
keppnisfærir við aðrar Jxjóð-
ir nxeð útflutningsvörur oklc-
ar, J)að, senx skeð liefir, er
Jxetta, að mikil setuliðsvinna,
mildar framkvæmdir ein-
staklinga og rikis ásamt
fimmföldu fiskverði, miðað
við 1939, hefir getað fleytt
öllu áfx’am ennjxá og hefir
Jxetta orsakað, að við höfum
getað greitt 4 til 5 falt kaup
á nxóts við það, sem var
fyrir stríð. Þetta hefir að
mestu komið af sjálfu sér,
vegna þess að afurðaverðið
hefir skapað þetta ástand -
og þarf engum að blandast
hugur um, að Jætta hefir
gert Jxjóðina ríka og eru það
ekki annað enn fjármálaflón,
sem lxalda öðru franx. Hvað
annað er Jijóðinni lxa'gstæð-
ara en hátt verð á útfluttuln
sjávai’afui’ðum? En á það
minnist eg lítilsháttar síðar.
Það sem menn aðallega
lxræðast, eru aðgerðir Alþing-
is, kapphlaup vökumanna
J)jóðarinnar, alþingismann-
anna, að hjóða í kjósendui’na
og moka i þá fg, hæði í J)arft
og óþarft, og auk þess hina
aumu forystu stéttafélag-
anna.
Nú er dx’epandi dýrtíð í
landinu og getunx. við engunx
unx kennt nema sjálfum
okkur. Hún er heinxatilbxiin
að mestu leyti, og J)að af
Alþingi sjálfu með lögfestu
yfirspenntu verði á landbún-
aðarafurðunx og efast eg tmx
að léngi vei'ði hægt að fá
menn til að leggja í útgerð
og sjómenn til að róa upp á
þær spýtur, að allt þeiri’a
strit fari í að halda uppi af-
urðunx landbúnaðarins og
auka dýrtíðina í landinu.
Ef eg man rétt úr áramóta-
grein Hallgríms Benedikts-
sonar alþm. í Morgunblaðinu
1939, J)á voru allar innfluttar
matvörur, hverju nafni sem
nefnast, það ár að meðaltali
livern liátt skuli taknxai’ka
fjárfestingarnar, en J)ví efni
verða liér cigi gerð nánari
skil.
Reykjavík, 7. april 1946.
Ólafur Björnsson.
90 krónur á mann, en eftir
áramótagrein Helga Bergs-
sonar hagfræðings 1945 í
sama blaði, voru allar inn-
fluttar matvörur það ár 240
krónur á mann að meðaltali.
Ekki er hægt að segja að
aðkeypta útlenda matvaran
sé drepandi póstur i dýrtíð-
inni, en Jiað er öðru máli
að gegna með innlendxi vör-
urnai’.
Fyrir svo senx 5—6 árum
liefði J)að ekki J)ótt ósniðug-
ur leikari eða leikritaliöfund-
ui’, sem hefði sett í „senu“
verð J)að, sem nú er á land-
biinaðai’afurðunx og J)á dýr-
tíð, sem J)að hefir skapað.
Þótt menn geti keypt sér
gnægð af ódýrunx landbún-
aðarafurðum ei’lendis, fá
menn það ekki. I kartöflu-
leysinu á Siglufirði í sumar
keypti eg 400 kíló af kart-
heimili mínu og xitgerð. Þeg-
ar Jxessar kartöflur konxu
varð eg að greiða ríkissjóði
360 krónur í verðjöfnunar-
gjald, sem var lagt á til þess
að þær yrðu nú ekki ódýrai’i
en það lögboðna verð, sem
var á íslenzkum kartöflum
þá, og þegar átti að fara að ,
boi’ða Jiessar „ódýru“
kartöflur kostaði eitt hangi-
kjötslæri 95 krónur með hinu
lögboðna verðlagi á landbxin-
aðarafurðum. Nii er svipað
verð á þrenx hangikjötslær-
unx og samanlagði’i allri ei’-
leridri nxatvöru, er einn mað-
um neytir á árí samkvæmt
hagskýrslrinum.
Það Jxarf engan speking
eða lærðan hagfræðing til að
sjá, að við erum að komast
á villgötur í kaupgjalds-
málununx og innlendu af-
urðaverði.
Eins og áður liefir vérið
tekið franx i þessari grein,
er Iiver síðastur, að núvei’-
andi kaupgjald geti gengið
við framleiðsluiia, eins og
afurðaverðið er í dag, og
strax er Jxað lækkar er oss
dauðinn vís, jní við höfxtnx
kaupgjaldsgrundvöll, sem er
vægast sagt brjálæði Jxegar
aðstæður breytast.
Eg geri ráð fyrir að vísi-
tala hagstofunnar sé rétt
i’eiknuð, en grundvöllurinn
undir lienni, grunnkaupið,
er víða 2 til 3 falt nxóts við ■
það, sent það var fyrir stríð,
en hvergi virðist það tekið
til greina við vísitöluútreikn-
ing hagstofunnar, og er J)að
augljóst mál flestum mönn-
um, að framleiðslan þolir Jxað
ekki nxeð lækkuðu afui’ða-
verði.
Frlx. á 7. si'ðu.
Nýkomnii
amerískir og svissneskir
SILKISOKKAR.
/
VerzL Regio,
Laugaveg 11.
f.X UO'fM • (:>!•, (Ilui