Vísir - 29.08.1946, Blaðsíða 2

V I S I R
Fimmtudaginn 29. ágúst 1946
^JJeriteinn f^álióon:
Æiifiiw ciiir a apumbera
einuwn,
f-'I I i. ov
tiíÓ
Þegar bændur hafa Eokið upp-
skerunni, Eeifa horgarhúar að
síðusfu
oxunum.
Varla líður svo dagur, að
ekki sé í fréttum minnzt á
matvælaskortinn í Evrópu og
heiminum yfirleitt. Það var
því engin furða, þótt við
blaðamennirnir, sem fórum
til meginlandsins, reyndum
eftir mætti að forvitnast um
þetta efni.
Fyrsti næturstaður okkar
i Þýzkalandi var Lúbeek og
þar heimsóttum við Arna
Siemsen, sem er fulltrúi RKI
þar í borg. Hafa margir ís-
lendingar komið á lieimili
lians á árunum og ávallt ver-
ið vel tekið — ekki sízt þegar
þeir hafa átt í vandræðum
vegna striðshörmunganna.
Eg spurði Árna, hversu
mikinn matarskammt hver
einstaklingur í fjölskyldu
Iians fengi. Hann sagði mér
það: Fólk fær 1170 hitaein-
ingar, sem fást m. a. í 1750
gr. af brauði og 50 gr. af feiti
vikulega, en auk þess fær
Jiver einstaklingur 450 gr. af
kjöti á fjórum vikum og 900
gr. af fiski á sama tímabili.
„En,“ bætir Árni svo við,
„það getur enginn haldið
kröftum með þessum litla
skammti einum. Við fáum
auðvitað grænmeti, en menn
vera að afla sér meiri mat-
væla, til þess að svelta ekki.“
Þetta heyrðum við hjá
fleirum, sem við töluðum við.
Þeir, sem hafa peninga, kaupa
sér aukaskannnt við ofur-
verði á svarta marlcaðinum.
Þeir, sem hafa enga peninga,
til að kaupa sér aukaskammt,
reyna að stela handa sér og
sínum eða þeir svelta.
í matarleit.
í Lúbeck hafði mörgum
opnum svæðum verið
hreytt í matjurtagarða og
sama var sagan i mörgum
öðrum borgum, sem við kom-
um til. Enda er það svo, að
eftir þvi sem borg er stærri,
verður erfiðara að afla mat-
fanga. 1 smáborgum og þorp-
um eru erfiðleikarnir ekki
eins ægilegir og í stórborgun-
um. En fyrir utan liverja
borg og bæ mátti sjá fjölda
manns í matarleit.
Þegar vinnutíma er lokið
streymir fólkið út til bænda-
býlanna fyrir utan borgirnar
með allskonar ílát undir mat
þann, sem það ætlar sér að
ná í. Sumir fara fótgangandi
óraleiðír, aðrir eru svo
heppnir að eiga reiðhjól og
aðstaða þeirra er betri.
Börn og
gamalmenni.
Það eru gamalmenni og
börn, sem standa höllum fæti
í þessari samkeppni um mol-
ana, sem falla af borðum
bændanna, ef svo má að orði
kveða. Gamla fólkið er oft
farið af kröftum, getur ekki
lagt á sig langar ferðir til að
ná sér í aukaskammt og það
já sjaldnast peninga, til að
^kaupa fyrir þótt það komist
út fyrir borgirnar. Deyi ein-
'hverjir úr hungri (og fólk er
þegar farið að horfalla í Ham-
borg og a. 1. i fleiri borg-
um), þá verður það gamla
1 fólkið, sem fyrst fellur.
Foreldrar þeirra barna,
sem ekki er hægt að sleppa
hendinni af, slanda einnig
illa að vígi. Móðirin getur
ekki farið frá börnunum eða
haft þau með sér í matarleit.
Maðui inn verður að vinna og
hefir sjaldnast svo mikið fé
undir höndum, að hann geti
satt litlu angana. Foreldrarn-
ir miðla þeim auðvitað fyrst
og fremst, en það nægir oft
ekki til að seðja þá.
Leitað út
á akrana.
Bændur tilkvnna jafnan
yfirvöldum sínum, þegar þeir
hafa lokið uppskerunni og er
þá látið boð út ganga um það
til næstu borgar, að nú megi
borgarbúar fara að „hreinsa“
akurinn. Þeir fara þá út á
akrana í hundraðatali og
bogra við að safna þeim fáu
öxum, sem eftir hafa orðið.
Það þarf mikla neyð og bjarg-
arskort til þess að fólk leggi
þetta erfiði á sig, en það get-
ur ráðið úrslitum um það,
livort fólk getur haldið lífi
eða ekki.
Rétt fyrir utan Göttingen,
sem er sunnarlega á hernáms-
svæði Breta, sáum við ung
hjón vera að safna öxum á
þenna hátt. Tvö börn sín, 3ja
og eins árs, böfðu þau skilið
eftir við vegarbrúnina, með-
an þau voru sjálf að safna
þessum litla matarforða, sem
hægt er að fá ókeypis og þó á
löglegan bátt.
„Þau eru
aldrei mett.“
Þegar við vorum aftur á
norðurleið, fórum við i
venjulegri þýzkri lest frá
Frankfúrt til Hamm, skipti-
stöðvarinnar frægu, sem svo
oft var ráðizt á. Sú för er
efni i langa grein, en eins
atriðis má geta í þessu sam-
bandi. I klefanum hjá okkur
Islendingunum var fullorð-
inn maður, sem átti þrjú
börn, það eízta 13 ára, hið
yngsta 5 ára. Hann sagði við
okkur, að þau væru aldrei
mett og vafalaust geta fleiri
sagt hið sama um sín börn.
„Röðin er komin
að okkur“.
Þegar við vorum komnir
aftur til Hamborgar á riorð-
urleið, gaf eg mig einu sinni
á tal við brezkan blaðamann,
sem bjó í „Press Camp“ þar i
borginni og við fórum m. a.
að tala um matvælaástandið.
Brezki blaðamaðurinn sagði:
„Það er alveg rétt, að Þjóð-
verjar hafa lítið að borða, en
hafið þér nokkuru sinni hitt
Þjóðverja, sem kannast við
það, að nú fái þýzka þjóðin
aðeins að kynnast því, sem
tugir milljóna hafa áður orð-
ið að þola af hennar völdum.
Eg hefi aldrei talað við Þjóð-
verja, sem kannaðist við
þetta fyrr en honum hafði
verið sýnt fram á það með ó-
yggjandi tölum. Þegar eg
hafði lengi talað um þetta við
gamlan Þjóðverja, sagði
hann loksins: „Já, nú er röðin
komin að okkur!“ En það
má telja þá á fingrum sér,
sem kannast við þetta fyrr
en tilneyddir.“
Flcltamenn.
Þau héruð Þýzkalands, sem
næst liggja Danmörku, hafa
sloppið bezt úr hörmungum
stríðsins, en af þvi liefir aftur
leitt, að þangað liefir flótta-
mannastraumurinn verið
hvað mestur. Þar eru nú um
3 milljónir manna eða um
helmingi fleiri en fyrir stríð.
I Lúbeck einni eru til dæmis
300,000 manns, en voru fyrir
stríð 160,000.
Minni rækt.
En þetta er ekki eina or-
sökin fyrir því, hvernig kom-
ið er. Það ræður einnig miklu,
að eftir að Þjóðverjar höfðu
lagt undir sig mikil akur-
jnkjulönd, fóru þeir að slá
slöku við ræktina heima fyr-
ir, sem þeir höfu aukið á
fyrstu valdaárum nazista.
Bjartsýni þeirra um stríðs-
lokin varð til þess, að það
land minnkaði jafnt og þétt,
sem þeir höfðu undir ræktun.
Á brezka svæðinu minnk-
aði það land, sem brauðkorn
var ræktað á, um 800,000
ekrur. Það kom ekki að sök,
þegar nóg var að hafa í und-
irokuðu löndunum, en nú
bítnar það á Þjóðverjum með
enn meiri og ægilegri þunga.
Þess má líka geta, að síðan
1939 hfefir kartöfluræktin
minnkað um 3 milljóriir smá-
lesa árlega og Þjóðverjar eru
miklar kgrtöfluætur.
Næsti vetur. '
Veturinn sem léið ■ voru
enn í Þýzkalátídi talsvefðar
slenzkir stúdentar, við háskólann
Kaliforniu, standa sig mjög vel.
Frú Sigríður Benónýs komin tii Islands,
eítir 22 ára íjarveru.
rú Sigríður Benónýs, sem
hefir dvalið samfleytt
í 22 ár í Ameríku, er ný-
komin hingað til lands.
Vísir hafði tal af frúnm og
bað hana að segja lesend-
um blaðsins einhverjar
fréttir að vestan. Varð
frúin við þessari beiðni
blaðsins og hér fer á efíir
stutt viðtal við hana.
—- Eg fór héðan í septem-
ber árið 1924 og settist fyrst
að í Seattle. Dvaldi eg þar i
9 ár, en fór síðan til Berkely
í Kaliforniu og þar hefi eg
haft aðsetur síðan.
— Hvaða atvinnu stundið
þér?
— Eg hefi verið forstöðu-
kona saumastofunnar, sem
stendur í sambandi við verzl-
anir Roos Bros í Berkely, en
það er ein stærsta sauma-
stofan þar.
— Hvað segið þér um stúd-
entana og háskólann þarna?
— Háskóli Kaliforniu er í
Berkley. Á síðustu árum hafa
numið þar margir íslenzkir
stúdentar og allir gelið sér
góðan orðstí. Flestir hafa
þeir verið 30 í einu við þenn-
an liáskóla. Mér var það sér-
stakt fagnaðarefni, þegar
fyrstu stúdentarnir komu til
Berkely. Mér fannst eins og
hluti af föðurlandi mínu, ís-
landi, hefði verið fluttur
þangað. Þarna hafði eg dval-
ið í nærri tíu ár og sára sjald-
an bitt íslenzka menn eða
konur. Eftir komu stúdent-
anna breyttist þetta skjót-
lega. í Berkely fór að mynd-
ast stórt íslenzkt „heimili“.
Stúdentarnir mynduðu með
sér félagsskap og veittu mér
þá virðingu að gera mig að
heiðursmeðlim í lionum.
— Hverjir voru fyrstu
stúdentarnir, sem komu
þangað ?
birgðir matvæla, sem voru
frá öðrum þjóðum Fyr-
ir bragðið var ekki þörf á að
fara niður i algeran hungur-
skammt. En á vetri komanda
mun skammturinn verða
rninni en nokkuru sinni og
margir gera ráð fyrir, að
þýzkur almenningur verði að
draga fram lífið á fangabúða-
skammti, en hann er 800
hitaeiningar. Hvort scm svo
langt verður að gariga eða
ekki, þá er það vist, að mat-
vælaskorturinn verður aldrei
verri en á næsta vetri og i
kjölfar hans munu að líkind-
um fara drepsóttir og óeirðir,
sem muriu gera bandámönn-
um mjög óhægt um vik viÁ
éndurreisn landsins.
— Það voru þeir Haraldur
Kröeger og Jóhannes IJann-
esson frá Akureyri.
— Sagt er að stúderitarnir
séu heimagangar hjá yður ?
—- Það er nú kannske of
mikið sagt, en á stórhátíðum,
eins og páskum og jólum
hafa þeir alltaf komið heim
til mín og þar höfum við
lialdið íslenzk jól. íslending-
ar eru alltaf velkomnir inn á
mitt heimili og eg hefi haft
sérstaka ánægju af að geta
tekið á móti þeim. Eg bý rétt
í grennd við liáskólann, og
þess vegna liefir mér gefizt
betra tækifæri til að kynnast
stúdentunum.
— Finnst yður ekki
skemmtilegt að vera komin
heim aftur eftir svona langa
fjarveru?
— Jú, vissulega finnst mér
það. Og eg vildi lielzt ekki
þurfa að fara héðan aftur. Eg
ætla að setjast hér að, ef
nokkur kostur er fyrir mig,
að fá liúsnæði. Að minnsta
kosti ætla eg að dvelja hér
fram yfir jól og sjá svo hvað
setur.
— Finnst yður ekki bærinn
breyttur siðan þér fóruð héð-
an?
— Jú, vissulega er hann
mikið breyttur. Fyrst fannst
mér eins og eg kannaðist
vart við mig; en þegar eg var
búin að vera hér í nokkra
daga, þá hafði eg það ein-
hvern veginn á tilfinningunni
að eg hefði dvalið hér alla
tið, en ekki yfir 20 ár langt
fjarri föðurlandi mínu.
— Þér eigið tvö börn?
— Já, þau eru nú bæði
uppkomin og gift. Eru þau
búsett í Berkely og liafa það
ágætt. Sonur minn er tré-
smiður. Er liann kvæntur
amerískri konu og ciga þau
tvö börn. Yngra barnið fædd-
ist daginn áður en eg lagði af
stað til íslands, svo eg fékk
lækifæri til að sjá það. Dóttir
mín er gift ainerískum vél-
fræðingi.
— Hvernig eru íslenzkir
stúdentar kynntir í Berkely ?
— Þeir eru mjög vel kynnt-
ir og liafa hlotið mikið lof
fyrir framúrskarandi náms-
hæfileika og dugnað. Það
eru alls ekki ýkjur, að ís-
lenzku stúdentarnir standa
sig mjög vel. Sumir þeirra
hafa hlotið verðlaun eða aðra
«
viðurkenningu fyrir nám
sitt. Tveir íslenzkir stúdentar
starfa nú sem kennarar við
háskólann í Berkely, jafn-
franit þyí sem þeir leggja
stumká nám sitt. Eru það
þeir Bjarjii Jónsson og Jó-
bannes Hannesson. Jón Löve
1 Fríi. é 4, afðu.