Vísir - 31.08.1946, Side 2

V I S I R
Laugardaginn 31. ágúst 1946
Prof. Guðbrandur Jón§son:
SPrgmiém &gp néu ára
umhuffsunariresiur.
Danskur maður, herra
Ebbe Walther verkfræðing-
ur, er sjálfur segist hafa not-
ið hér á landi gestrisni og
velvilja í árs tíma, hefir
geðjazt heldur illa að smá-
grein, sem eg átti í Vísi um
(iaginn um handrita- og forn-
gripamálið. Það hryggir mig
auðvitað mjög, en eg vildi
]jó geta þess, að eg skrifaði
ekki þær línur til þess að
geðjast Dönum, heldur til að
halda fram rétli landa minna,
fæddra og ófæddra, og sjálfs
mín í þessu máli, en auð-
vitað má hann hafa sína
skoðun á því og setja hana
fram. Honum geðjast betur
að skrifum þeirra, sem lalað
iiafa um málið með meiri
voðfeldni en eg, sem segi um-
búðalaust frá málavöxtum
eins og þeir eru, en eg verð
þó að hi-yggja hann með því,
að mennirnir með geðugu
skrifin líta alveg eins á mál-
ið og eg, þó að þeir sykri
ummæli sín meira en eg geri,
og eg get líka fullvissað hann
um, að skoðun mín á málinu
er skoðun alls ])orra lands-
manna. Herra Walther telur
að eg ætli að æsa íslendinga
til Danahaturs, ef Danir
mundu íbuga afhendingu
iiandi’itanna lengur en mér
þóknast. Hann veit bersýni-
lega ekki hvað langan um-
inigsunartíma Danir hafa
haft í þessu máli, en það eru
hvorki meira né minna en
39 ár, því fslendingar kröfð-
ust fyrst skila 1907. Með
langrækni mætti þó segja
að þeir hefðu haft umhugs-
unartíma í meira en 100 ár,
því að Steingrímur biskup
varð fyrstur til að krefjast
skila á íslenzkum skjölum.
Síðan 1907 hafa Islcndingar
alltaf jafnt og þétt gert þess-
ar kröfur og íslenzkar og
danskar nefndir hafa þrá-
faldlega fjallað um málið
Ixæði sér og saman, en Danir
jafnan vei’ið þverúðugir og
engan vilja liaft til þess að
gera rétt. Það sem g'ert var
voru þeir neyddir til að gera.
Málið er ckki óviðbúið að
skella á Dönum núna, þeir
ixafa lxaft það til yfirvegun-
ar í 39 ár, sem sýnisl vera
nóg til að átta sig á því, en
Ebbe Walther „býst ekki við
að Danirnir liafi lokið yfir-
vegunum sínum viðvíkjandi
þvi hvort (við Danir) eig-
um að afhenda handritin."
Hvað þurfa Danir langan
tíma til þess, og er ekki von,
að okkur Islenginum þyki
nóg komið, þegar 39 ár eru
liðin. Skyldi ekki vera svo,
að þeir kæmust aldrei að
neinni niðurstöðu um það,
hvað lengi sem þeir liugsuðu
málið. Það vékur að minnsta
kosti óhugnanlegan grun um
að Danir ætli til hins síð-
asta að beita okkur Islend-
inga ranglæti og yfii’gangi,
— að renna áfram eftir sömu
teinum og foi’feður þeirra.
Eg og menn á mínum aldri
erum aldir upp við yfirgang
Stói’-Dana og hroka hér á
landi og munum það, ef á
þarf að halda, að við höfum
ekki fengið neitt af rétti vor-
um með góðu af Dönum. Það
var heldur ekki af því, að
Danir hefðu hergt á skiln-
ingstrénu góðs og ills-, að
þeir gengust undir sam-
bandsiögin 1918, heldur var
það í eiginhagsmunaskyni
gert, vegna þess að réttmæt-
ar kröfur þeirra til Norðui’-
Slésvíkur hefðu ekki náð
fram að ganga, ef þeir hefou
ekki komið því skipulagi á
lslandsmálin, senx við mætt-
um við una. Eftir það sljákk-
aði í Dönum og bæði eg og
aðrir vorum farnir að trúa á
hugarfai’sbi’eytingu hjá þeim
og hugðum gott til. Eg hef
alltaf tekið svari Dana og
þær greinai’, sem eg hef
skrifað utanlands og innan
til varnar þeim eru óteljandi,
og síðast aflaði eg mér tölu-
verðrar óvildar landa minna
með því að vei’a mótfallinn
lokaskilnaðinum, ]iegar hann
var gerður, en tók mér það
létt, því eg þóttist gera það
eitt, sem rétt væri — eg
trúði nefnilega þá á hugar-
farsbreytingu Dana og sér-
staklega trúði eg því, að ó-
réttur sá og yfirgangur, sem
Þjóðverjar beittu þá í ófriðn-
um hefði kennt þeim að
þræða brautir réttlætisins.
Tíminn eftir ófriðinn, sjndi
þó tafarlaust að Stór-Daninn
var uppi í Dönum enn gagn-
vart okkur, — Það er það,
sem herra Walther kallar
„óvild, sem Islendingar mæta
af hálfu ýmissa Dana.“ Við
sýndum þó Dönum samúð
og velvild í orði og verki,
en þeir sýndu okkur í stað-
in úlfúð og illgirni, byrjandi
á manndrápum. Eftir þetta
hefi eg enn tekið málstað
Dana, ef rriél’ þóttu þeir
ranglæti beittir. Það er ekki
lengra síðan en nokkrir mán-
uðir, að mér þótti gengið á
rétt nokkurra Dana hér og
að eg reyndi að verja ]>á með
nokkrum orðurn í Vísi. Þetta
mun eg framvegis gcra, nær
sem mér þykir tilefni til,
hvernig sem Danir kunna að
hegða sér við okkur. Um
handrita-forngripamálið hefi
eg síðan 1924 ritað nær ó-
teljandi greinar í innlend og
erlend blöð — með annars
fjölda af greinum í Vísi —
og átt fjölmörg viðtöl við
danska blaðamenn um það,
og alltaf hefir krafa mín ver-
ið sú sama og hún er enn í
dag, sú sama og krafa allra
Islendinga hefir verið og er
enn. Eg mun Iialda þeirri
kröfu fram, meðan eg
skrimti og lengur, ef kost-
ur er, unz henni verður
framgengt. Hið siðferðilega
og lagalega réttmæti kröfu
vorrar er margsannað, bæði
af mér og ótal öðrum Islend-
ingum.
Fyndist herra Walther það
elcki „smekklaust“, eins og
hann orðar það, ef Danir
kæmu nú hér til þess annars
vegar að neita að afhenda
okkur það, sem er óvéfengj-
anleg eign okkar, og færu
þó jafnframt fram á það, að
við færum að semja við þá
um fiskveiðahlunnindi til
handa Færeyingum, mál sem
er spánýtt af nálinni, en
ætluðu svo að springa, ef
nefnt væri að bíða, ekki 39
ár, lieldur í hálfan mánuð,
til þess að sjá hver væri rétt-
ur aðili málsins. Veit lierra
Walther ekki, að þetta er
einhliða hagsmunamál Dana,
eða Færeyinga, sem Islend-
ingar eru mjög vinveittir, og
að afhending sliks réttar
væri okkur í óhag og mundi
geta dregið þann dilk á eftir
sér, að þjóðir sem hafa hér
samningsbundin beztu kjör
gætu siglt í kjörfar slíks
samnings með sömu kröfur.
Hann veit ekki að afliending
réttinda til landhelginnar
jafnast alveg á við afhend-
ingu réttinda til lands. Finnst
lierra Walther það ekki eðli-
legt, að við viljum engin
handsöl eiga við þjóð, sem
vill beita okkur ranglæti og
yfirgangi? Það finnst mér
ekki.
En eg mundi kalla það
purkunarlaust , — aðrir
mundu sennilega kalla það
ósvífið, — ef danska sendi-
nefndin kæmi hingað og
segði, að hún hefði ekkert
umboð til þess, eftir 39 ár,
að scmja um handrita- og
forngripamálið, sem er eina
áhugamál okkur, en ætlaðist
hins vegar til að við færum
að semja við hana um rétt-
indi hér til handa Dönum
og þegnum þeirra, réttindi,
sem okkur stafaði stór liætta
af. Ef svo skyldi vera, á eg
engin orð yfir þetta, og þá
er ekki annað að segja við
„Farið þið heim, piltar, og
komið ekki aftur fyrr en þið
liafið umboð upp á vasann.“
flerra Walther talar um
sameiginlegan ríkisborgara-
rétt. Hann hefir aldrei verið
til. En samkvæmt 6. gr. sam-
bandslaganna áttu „Danskir
ríkisborgarar að njóta að
öllu leyti sama réttar á Is-
landi og íslenzkir ríkisborg-
arar, fæddir þar, og gagn-
kvæmt.“ Þetta ákvæði óttuð-
ust flestir 1918 og hefði þessi
grein hæglega getað orðið
sambandslögunum að falli
liér á landi. Við óttumst enn
í dag alla þá leppmennsku,
sem þróazt gæti i skjóli slíks
ákvæðis, og því mun allur
þorri Islendinga óska, að það
verði ekki tekið upp aftur.
Að minnsta kosti er okkur
farið að þykja nóg um þann
fjölda Dana, sem nú veltist
inn yfir Island.
Eg vona, alveg eins og
herra Walther, að þetta fari
allt vel, og að Danir sýni
hugarfarsbreytingu sína með
því að skila okkur því, sem
við eigum. Þá mun aldrei
verða óvild hér í garð Dana,
að óbreyttri aðstöðu, og Is-
lendingar munu alltaf vera
reiðubúnir til að gera Dön-
um það til vildar, sem þeir
meiga sjálfum sér að baga-
lausu.
Herra Walther kveðst ætla
að mæla með því, að Islend-
ingar njóti gestrisni og vel-
vilja í Danmörku. Hann segir
vitanlega vel um það, en nyt-
semi þess loforðs fer að sjálf-
sögðu nokkuð eftir því, hver
áhrifamaður hann er heima-
fyrir.
Allir Islendingar treysta
fyllilega samningamönnum
sínum til að standa óbifan-
legir á rétti Islands í hand-
rita- og forngripamálinu og
vísa öllum öðrum samning-
um á hug, ef Danir skyldu
bregðast skyldum sínum. Það
hefur nú verið skrifað um
handrita- og forngripamálið
úr öllum áttum til þess eins
að sýna, að samninganefnd-
in, íslenzka, liefur alla þjóð-
ina á bak við sig, þegar hún
stendur fast á 'rétti vorum.
Það er gömul reynsla Islend-
inga af Stór-Dönum, að við
þá hefur aldrei þýtt að tala,
nema skvlli í tönnum. Þess.
vegna hefi eg talað alveg af-
dráttarlaust um málið, svo
að enginn efi væri. Nú er
bezt að bíða kyrrir um stund
og sjá hverju fram vindur.
En fegnastur yrði eg allra
manna, ef allt skyldi falla í
ljúfa löð.
Guðbr. Jónsson.
Sfarfskona
§endi§veíiar
U.S. í Varsjá
liandtekiie.
Pólska lögreglan hefir
látið taka konu nokkra fasta,
sem starfað hefir í sendiráði
Bandaríkjanna í Varsjá.
Bandaríkin liafa mótmælt
handtökunni vegna þess að
konan er bandarískur ríkis-
borgari. Ennfremur mót-
rnælir Bandaríkjastjórn
þvi, að fulltrúar úr sendi-
ráðinu liafa ekki fengið að
tala við liana eftir handtök-
una. Aðferðir lögreglunnar
í Póllandi eru orðnar mjög
áþekkar þeim, er notaðar
eru í Sovétríkjunum. Ekki
hefir ennþá verið skýrt frá
því hverjar sakir eru bornar
á konuna.
Unga fiólkiS
ætti að gerast styrktarfé-
lagar barnaspítalasjóðs
Hringsins. Skráning í ,
kaffitjaldinu allan sunnu-
daginn og mánudagskvöld.
Skrifitofa
liæðslnÍHlltma Eeykjavíkm ei
ílutt í Hainaistiæti 20 (Hótel
Hekln). Inngangm íiá Haínai-
stiæti eingöngu. — Sínti 5378.
HoFgarstjÓFÍim.
StúSka — Innheimta
Rösk . og áreiSanleg stúlka óskast til að inn-
heimta mánaðarreikninga frá 1. sept., eða síðar.
Þarf að vera vel kunnug í bænum.
Uppl. á skrifstofu blaðsins.