Vísir - 14.09.1946, Blaðsíða 2

V 1 S I h
Laugardaginn 14. september 1946
J^extuqUr.
Sigyrðor Nordel
i«
Sigurður prpfeösor Nordal
héfir frá því fyrst er hann
kom fram á sjónarsviðið í
opinberu líl'i þjóðariririar,
vakið óskipta athygli hennar
allrar. Strax í skóla skaraði
hann fram úr við nám, en
siðar í Kaupmannahöfn var
hann talinn eirihver gáfaðasli
Islendingur, sem þar dvaldi,
og naut hlikils álits prófes-
sora háskólans vegna fram-
úrskarandi námshæfileika
og frjórra gáfna að öðru
leyli. Að þessu leyti hefir
prófessorinn verið" samur
við sig lífið allt, en ferill hans
hefir stöðugt leilt til aukinn-
ar fremdar innanlands, sem
utan. Nýtur hann nú fullrar
viðurkenningar, scm mestur
vísindamaður í norrænum
f ræðum, af þeim, sem nú eru
nppi og hefir verið sýndur
margvislegur sómi af erlend-
um menntastofnunum fyrir
það starf sitt.'
Sigurður prófessor Nor-
dal er fæddur að Eyjólfsstöð-
um i Vatnsdal og ólst hann
upp í Húnavatnssýslu, þar
til er leið hans lá til mennta.
Varð hann stúdenl 1906 en
sigldi þá til Kaupmannahafn-
ar og innritaðist í háskólann
þar. Lagði hann stund a nor-
ræn fræði og útskrifaðist
sem mag. art. árið 1912. A
næslu árum samdi hann
doktorsritgerð um sögu Ólaí's
helga, sem hann varði við
Kaupmannahafnarháskóla
árið 1914 og hlaut fyrir mjög
lofsamlega dóma. Naut liann
styrks úr sjóði Árna Magnús-
sonar á árunum 1913--1916
og úr sjóði Hannesar Árna-
sonar 1915—18. A þessum
árum lagði hann leið sína til
Berlínar og Oxford og fram-
aðist þannig með tveim
mestu menningarþj óðum
heims, og við frægustu há-
skóla þeirra. Var hann þvi
að öllu vel undir búinn er
hann tók við prófessorsem-
bætti við háskóla íslands ár-
ið 1918, í íslenzkri málfræði
og bókmenntum. Kjör pró-
fessoranna voru lengi fram
eftir árum svo aum, að lengi
mun þess minnst, en það
mun hafa leitt til að prófessor
Nordal lét scr til hugar koma
að leita héðan af landi, þann-
ig að hann byggi við betri
kjör í daglegu lífi og vísinda-
iðkunum. Léði hann máls á
að gerast prófessor við Osló-
ar-háskóla, en afsalaði sér
J)eirri stöðu, er hann fékk
viðunandi kjarabætur hér
hcima, þótt kjörin væru
hvergi nærri jafngóð á ýmsan
hátt, sem hin er hann hafn-
aði.
Mun þetta m. a. hafa opn-
að augu manna fyrir óviðun-
andi aðbúnaði prófessor-
anna, og leiddi það til nokk-
urra kjarabóta síðar. Sem
belur fór tryggði Alþingi ís-
lenzkri vísindastarfsemi
krafla prófessors Nordals,
enda hefir starf hans við há-
skólann mótað starf íslenzkra
visindamanna i norrænum
fræðum, ekki einvörðungu i
núlíð, heldur og í framtíð,
enda mun enginn prófessor
hafa mótað nemendur sína
og skoðanir þeirra frekar en
hann, — sem glöggt má greina
á starfi þeirra síðar i lifinu.
I fríum hefir prófessor "Nor-
dal gegnt stöðum við erlenda
háskóla og notið þar mikillar
hylli. Þótt aðalstarf prófcs-
sors Nordal hafi legið innan
háskólans hefir hann gefið
|út ýms rit, svo sem Orkney-
ingasögu 1913—16, 'skrá um
rit háskólakcnnara, Islenzk
menning, sem mun vera
jmjög viðamikið verk, en taf-
I ist hefir í útgáfunni, Áfanga,
sem í eru ýmsar ritgerðir og
merkilegar og loks trúarlíf
síra Jóns Magnússonar o. fl.
Séð hefir prófessorinn um út-
gáfu islenzkra fornrita og
verið útgáfustjóri þéirra, rit-
stjóri ritsafnanna Monu-
menta Ty])ographica Is-.
landica og Studia Islandica,
en verið auk þess i ritstjórn
crlendra fræðirita um nor-
ræn efni.
Þá hefir prófcssor Nordal
innt mikið slarf aí' hendi inn-
an nokkurra vísindafélaga,
svo sem hins islenzka bók-
menntafclags og margra fé-
laga erlendra, setio i stjörn
fornritadeildar hins kgl.
norræna fornfræðafélags og
stofnunar Arna Magnússon-
ar, verið formaður mennta-
málaráðs um nokkurt skcið.
Hefir hann verið sæmdur
margvíslcgum heiðursmerkj-
um og nafnbótum, og er
heiðursfélagi i mörgurii vis-
indafélögum á Norðurlönd-
unum öllum, ennfremur í
Bretlandi og Vesturheimi og J
heiðraður hcfir hann verið
með heiðurslitlum af ýmsum |
háskólum, en allt þetta værii
of langt upp að lelja vegna I
takmarkaðs rúms. |
Nordal prófessor gaf f
nokkru eftir að hann fluttisti
að námi lokriu hingað tii
lands úl sagnasafnið „Forri-
ar áslir". Mun það safn hafa
að gcyma sumar fcgurslu |
smásögur, sem hér haí'a verið
samdar, cn bælt hcfir hann
nokkru við í safninu Áfang-
ar. Fyrr á árum höfðu birztj
eftir hann nokkur Ijóð í
tímaritum islenzkum, sem
vöktu óblandna aðdáun og
muriu hafa haft rík áhrif á
Ijóðskáld okkar, scm nú eru
við lýðí, eða nýlega horfin af
sjónarsviðinu. Þar kvað við
nýjan tón og scrkennilegan.
Hafa þessi ljóð sum birzt í
úrvalssöfnum islenzkrar
ljóðagerðar og sóma sér
prýðilega, þótLþaú séu ekki
mikil að vöxtunum. Nú í
f yrra sýndi Leikfélag
Reykjavikur leikrit eftir ó-
nafngreindan höfund og
nefndist það „Uppstigning".
Menn áttu ekki á þvi von, að
það væri eftir prófessor Nor-
dal, en reyndist svo að vera.
Leikritið hlaut miklu be'tri
dóma, en önnur íslenzk leik-
rit við frumsýningu. Var
þetta athyglisvert að því
leyti, að hefðu menn vitað
fyrirfram að leikritið væri
eftir Nordal prófessor, hefði
ef til vill mátt vænta, að leik-
dómararnir hefðu hlífst við
að horfast í augu við
„autoritet" islenzkra bók-
mennta og valið honum
keðjurnar frekar en raun
varð á. Móttökurnar, sem ó-
þekkti höfundurinn hlaut,
hefði nægt hverju stórskáldi,
— jafnvel þótt sumir teldu
leikritið helzt til nýstárlegt
og ofsýnt i lokin, er örlaga-
þræðir voru orðnir haldreipi.
Hvað sem þessu líður má
fullyrða, að Nordal prófessor
skipar bekk i góðskáldahóp,
en lærdómur hans í mennt-
inni og listinni, tryggir að
hann lætur ekki annað en
gott frá scr fara, jafnvel þótt
hann kjósi að halda þar ó-
troðnar brautir.
Prófessor Nordal hefir
haldið mjög hlifiskildi yfir
íslenzkum skáldum og rit-
höfundum, sem hann hefir
talið þess maklega. Hefir
prófessorinn litið á verk
þeirra frá sjónarhól fagur-
fræðingsins, en á engan hátt
hirt um skoðanir þeirra eða
lífsstefnu. Mun þó hugur
hans sizt hneigjast til íhalds-
semi í þessum efnum, sem
ekki er heldur von. Til
skammst tíma var bók-
menntaakur okkar óplægður
eins og íslenzkur úthagi, ef
miðað var við erlenda upp-
skeru að magni og gæðum.
A síðari árum hefir sótt í
annað og betra horf, — ef
til vill ekki sízt fyrir afskipti
prófessors Nordals, sem
hvatt hefir þessa menn til
starfa í ræðu og riti eða jafn-
vel gengið á hólm fyrir þá,
ef með hefir þurft.
Nordal prófessor er vafa-
laust frægastur íslenzkra vis-
indamanna og er vel að þeim
heiðri kominn, með löngu og
merkilegu starfi. Hann hefir
fengið lausn frá störfum við
háskólann, til þess að geta
gefið sig enn frckar að vís-
indaiðkunum og rilstörfum.
Vinnudagur han's er langirr
og engin vinnuhlé, ef þvi er
að skipta. Islenzka þjóðin
þakkar honum unnin störf
og árnar honum þeirra heilla,
að hann mcgi á ókomnum
árum auðga hana af fögrum
vcrkum. og bjargföstum á
sviði lista og vísinda og að
frjósemi gáfna hans fái að
njóta sín sem bezt.
Prófessor Sigurður Nor-
dal er kvæntur Ólöfu, dóttur
Jóns Jenssonar, menntaðri
- Drykkjuskapur
Framh. af 1. síðu.
menn geti áttað sig betur á,
hvernig þessum málum er nú
farið.
ölvunarkærur árið 1945
voru samtals 1934, þar af
voru 1673 menn sektaðir, en
mál 257 manna var fellt nið-
ur. Á árinu 1941, eða í upp-
hafi hernámsins, og þegar
mest var takmörkun á vín-
sölunni, voru ölvunarkær-
urnar 2160. þar af voru 1898
menn sektaðir, en mál 218
manna voru felld niður,
nokkrir fengu áminningu.
ölvunarkærur með meiru
voru á árinu 1945 438, en
179 á árinu 1941. ölvun við
bifreiðaakstur 69 árið 1945,
en 41 árið 1941. Olöglegur
innflutningur áí'engis 7 kær-
ur 1945, en 39 kærur 1941.
Olögleg áfengissala á árimi
1945 3 kærur, en 14 kærur
1941. Afengisbruggun enginn
1945, en 6 1941. 149 þjófn-
aðarkærur 1945, en 172 1941.
9 kærur fyrir svik 1945, en
50 1941. Skjalafals 1945 2
kærur, en 3 1941. Ofbeldi og
árásir 1945 38 kærur, en 45
kærur árið 1941. Bifreiða-
lagabrot .316 á árinu 1945,
155 1941. Lögreglusamþykkt-
arbrot 1945 voru 402, en 1941
750.
Hér hafa aðeins verið tekin
algengustu brotin og af sam-
anburðinum verður i'ljótt
ráðið, að ])að er alls ekki
rétt að aí'brot og drykkju-
skapur hafi færzt í vöxt á
seinustu árum. Sérstaklega
skal á það bent, að á árinu
1941 var mjög takmörkuð
sala á áfengi í landinu vegr.a
hermannanna, en þó eru ölv-
unarkærur á því ári fleiri
en á árinu 1945, þegar allar
flóðgáttir áfengis hafa verið
opnaðar. Það virðist stað-
reynd, að auðvcldari aðgang-
ur að víninu fyrir fólkið
skapar meiri hófsemi. Menn
geta alltaf í'engið sér vín þeg-
ar þeir vilja og hættir því
siður við að drekka sig útúr,
heldur en þegar vín er veitt
óspart við nokkur tækifæri,
samanber aí'mælisveizlurrar
1941.
Það er komið mál til að
stemma stigu við því, að
klifað sé sífelt á því, að
drykkjuskapur íslenzku þjóð-
arinnar sé í örum vexti, með-
an fyrir liggja staðreyndir
um hið r.ignstæða. Þegar
heyrast raddir um það, að
erlendar ])jóðir séu farnar að
fá það álit á Islendingum,
að þeir séu drykkjumenn
langt úr hófi fram.
g.
ágóðinn af útí-
skemmtun Hringsins,
Ágóðinn af útiskemmtun
kvenfélagsins „Hringsins",
sem haldin var í Hljómskála-
garðinum 1. og 2. þ. m., varð
að frádregnum öllum kostn-
aði um 48 þús. kr.
Barnaspitalasjóður Hrings-
ins er nú orðinn um 1 mill-
jón og 200 þús. kr. og má bú-
ast við, að ekki verði þess
langt að biða, að fram-
kvæmdir verði hafnar um
byggingu barnaspítalans.
Allmikið fé vantar samt enn
til þess að því máli sé vel
borgið, og 'mun því Hringur-
inn enn um hríð halda áfram
að vinna að eflingu barna-
spítalasjóðsins.
ketfina
Yjáia Ei
Lo
NÝJA BÍÓ sýnir nú um
helgina mynd, sem heitir
„I glyshúsum Glaumborgar".
Efni myndarinnar gerist
nokkru fyrir síðustu aldamót
í borginni San Francisco,
sem þá var alkunn sem
glaum- og glæpaborg. Sally
Warren, sem er aðalpersóna
sögunnar og er leikin af
hinni kunnu söng- og leik-
konu, Susanna Foster, er
saklaus stúlka í Nýja Eng-
landi, og þangað fær hún
frcgn um, að bróðir bennar
hafi verið myrtur í San
Fiansisco. Fer hún þangað
og lendir í margvíslegum
ævintýrum.
Uiamc
íló
og gáfaðri konu, sem einnig
er þjóðkunn fyrir störf sín í
íslenzka útvarpinu, en þar
hefir hún flutt og vakið at-
hygli á verkum ýmsra góð-
skálda og greitt þeim braut-
ina.
M.
TJARNARBÍÓ sýnir um
helgina myndina „Einn gegn
öllum", sem gerð er eflir
skáldsögu Ernest Heming-
ways „To Tave and Have
Not", en saga þessi hefir ver-
ið þýdd á íslenzku, eins og
kunnugt er. Hún gerist á
frönsku eynni Martinique i
Vestur-Indium vorið 1940,
eftir ósigur Frakklands, og
lýsir átökum milli embættis-
manna Vichy-st j órnarinnar
og frjálsra Frakka. Aðal-
hlulverkin leika Humhrey
Bogart, Walter Brennan og
ung leikkona, Lauren Bacall,
sem gat sér mikið orð fyrir
leik sinn í þessari mynd. Hún
hefir siðan leikið aðalhlut-
verk í fleiri myndum og er
nú Gift Bogart. Myndin er
gerð af Warner Bros, leik-
stjóri Howard Hawks.
Nýir kanpendur
fá blaðið ókeypis til mánaða-
móta. Gerist áskrifendnr strax,
hringiS í sima 1660 og pantið
Maðitf.