Vísir - 03.10.1946, Qupperneq 4

4
Fimmtudaginn 3. október 1946
D A G B L A Ð
tJtgefandi:
BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson,
Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12.
Símar 1660 (fimm línur).
Lausasala 50 aurar.'
Félagsprentsmiðjan h.f.______
Höfuðból og hjáleiga.
Meimurinn varð hjáleigan, — liöfuðbólið
draumsins ríki, segir Stefán frá Hvítadal
1 einhverju ljóði sínu, ef rétt er munað. —
Kommúnist.arnir okkar hafa þótt halda sig
helzt til lítið við veraldlegar staðreyndir, og
Jrallað þeim í hendi sinni, svona nokkurn veg-
inn éftir því, sem þeir liaí'a tálið henta og við
eiga hverju sinni. Svo virðist sem j)cim hafi
ekki þótt þetta nægja í átökunum um flug-
vallarsamninginn, og hafa því^sett upp hjá-
leigu í háskólanum með nokkru starfsliði, og
ekki vantar húsfreyju í það „Kommakot“. Lið
þetta hefur svo efnt til bíaðíiútgáfu, sem á
að standa á haldbetri og veraldlegri grund-
velli cn Þjóðviljinn, en þar-Ieggja ýmsir lóð
sitt á metaskálar.
Þéssir menn telja, að starfsmenn Banda-
ríkjanna hali hér „exterrilorial-rétt“, með því
að þeir greiði hér ekki skatta, af þeim laun-
um, sem þeir kunna að fá greidd frá Banda-
riþjunum. Þetta er misskilningur. Islenzk
stjórnarvöld liafa æðsta vald yfir Keflavíkur-
ílugvellinum og þar gildir íslenzk lögsaga,
að vísu með þessari samningsbundnu undan-
tekningu. Þetta er því á engan hátt sambævi-
Jegt við „exterritorial-rétt“ erlendra sendi-
ráða og skerðir í cngu yfirráð íslenzkra
sljóraiarvalda yfir flugvellinum sjálfum. Hér
■er hcldur ekki um eindæmi að ræða. Island
befur sanminga við mörg ríki um framkvæmd
skattalöggjafarinnnr, og t.d. eru skattgreiðslur
erlendra manna bundnar tímatákmörkunum,
en hingað til hefur enginn haldið því fram,
að slíkir samningar séu skerðing á íslenzku
sjálfstæði, eða að hér væri um keim af ein-
hverskonar „territorial-rétti“ að ræða. Verði
]<að ekki talið, að■ þvi er varðar skattgreiðslur
«ð nokkru, er hæpið að gera það, að því er
vaffiar samninga um eftirgjöf skattgrciðslna
í)ð öliu, og er harnaiegt að lialda slíku fram.
Tilvitnanirnar í Oppcnheim yirðast frekar
irá höfuðhólinu og draumsins ríki, en sjálfri
hjáleigunni. Þær eru utangarna og snerta ekki
samninga þá, sem fyrir liggja. Hér er á engnn
hátt verið að leigja Bandaríkjunum hækistöv-
ar til fjandsamlegra athafna gagnvart öðrum
])jóðum, og ekki cr íslenzkur yfirráðaréttur
skertur að þvi er varðar flugvöllinn, sem
kmdsvæði. Þýðir ekki að hlanda saman þeirri
starfsrækslu, sem að á sér stað á Keflavíkur-
flugvellinum í þessu samhandi, og hinni, scm
á að verða, með því að enn þá gilda um
starfrækslu ])essa ákvæði herverndarsamn-
ingsins, eða jafnvel ötiu frekar cr núverandi
'ástand þar afleiðing af þeim samniúgi, sem
þrifizt hel’ur óátalið. Þótt ef til vill mcgi
segja, að fríðindi þau, scm Bandaríkin eigi
ijð njóta, geti talizt „þjóðréltarlegt ítak“ er
það út af fyrir sig hæpið, cf miðað cr við hin
skammvinnu réttindi þeirra sem og heimild
li! einhliða upjisagnar að samningstímanum
Joknum. Samkvæmt samninginum sjálfum eru
allar slíkar huglciðingar tæpast^réttlætanleg-
iir, en sjái mcnn eitthvað annað og meira hak
.við hann, hlýtur það að byggjast á hjartalagi
hvers einstaklings cða tortryggni. Við, sem
styðjum samninginn byggjum þá afstöðu á
íullu trausti lil Bandaríkjanna, og Islending-
ar eiga ekki að semja við aðra, cn þá, sem
þeir bera fullt traust til. ,
VISIR
Minningarorð.
Ingihjörg var fædd 26. jan-
úar 1927 og lézt 18 ágúst s.f.
rúmlega 19 V2 árs gömill. —
Forehlrar hennar voru Guð-
mundur Pétursson kaupmað-
ur á Isafirði og kona hans
Þorgerður Bogadóttir. Heim-
ili þcirra er nú-á Brávalla-
götu 16 hér í Reykjavík.
Hér fÖlnaði og dó fagurt
hlóm scm nýgræðingur í vor-
hreti.
Líf hennar varð stutl og
þyrnum stráð, en fagurt.
Frá bernsku þjáðist lnin
af þungbærum sjúkdómi, er
dró hana loks til dauða.
Hin stutta ævi hennar var
])ví ekki viðhurðarík á venju-
legan mælikvarða, en líf
hennar var þó innihaldsmeira
cn margra, sem lengur lifa.
Hún var fyrirmynd, ekki
aðeins allra ungmenna, held-
ur og einnig hinna eldri. Þeir
eiginleikar, sem einkenndu
hana mes’t, voru listgáfa,
geðprýði og góðvild.
Þegar hcilsa og kraftar
lcyfðu, æfði hún sig af kost-
gæfni við að mála, bæði
myndir og skraut, einnig út-
saum, og eru margir snotrir
hlutir til eftir hana af slíku,
sem geyma minningu hennar.
Þetta hafði lnin sér til dægra-
dvalar, þegar aðrir gátu not-
ið lífsins i fyllra og frjálsari
ma-li, sem kallað er. Hún var
vængstýfð og varnað flugs,
cn með lænni _ þroskuðust
aftur á móti eigiuleikar, sem
hafa eilift giltli. Áhril' þau,
cr hún hafði á alla, sem hana
])ckktu, með geðprýði sinni,
góðvild og glöðu viðmóti,
hvernig sem á stóð og allt
fram í dauðann, eru verð-
mæti, sem mölur og rvð fær
eigi gcandað. Þrautir sínar
bar hún svo vel alll til enda,
að undrtm sætti. Hún leyndi
þjáninguin sínum af fremsta
mcgni, til þess að hryggja
ekki þá, sem nærstaddir voru
og sína nánustu. Var hún
jafnan með blítt bros á vör,
clskuleg við alla og frið-
flytjandi, þegar eitthvað bar
á milli. öllum var því vcl
við hana og sakna hennar nú
sárt.
Hún var yndi og auga-
stéinn fofeldra sinna, og er
því mikíll ihdrmur að þcim
kveðinn. En eins og hún var
þeim mest til gleði í lífinu,
svo cru minningarnar um
hana það græðilyf á svöðu-
sáfið, sem mýkst er og mest-
an læningamáttinn hcfir. Það
er þeim mikil huggun i raun-
um þeirra að mega vera þess
fullviss, að allir, sem þekktu
þetta elskulega og kæra harn,
gráta nú góða stlilku.
J. B.
/1 Vlinnlncjaroi'ó
Jóhann V.
Daníefsson.
kaupmaður.
11. ágúst s. 1. audaðist.
Jóhann \r. Daníclsson lyrrv.
kaupmaður á Eyrarbakka,
79 ára. Hann fór í sumarfrí
á æskustöðvar sínar austur
í Holtum, varð þar vcikur og
var l'luttur þaðan til Eyrar-
bakka, þar sem hann hafði
lengst lifað og starfað, og
])ar andaðist hann á hcimili
tengdasonar síns, Ólafs
Ilelgasonar kaupmanns.
Hann var fæddur í Kaldár-
holti í Holtum 17. nóvember
1866. Foreldrar hans voru
Daníel Þorsteinsson bóndi
þar og kona hans Vilborg
Jónsdóttir. Bræður Jóhanns
voru Sigurður gestgjafi á
Kolviðarhól og Daníel í Gutt-
ormshaga faðir Guðmundar
rithöfundar. Iiann ólst upp
við venjuleg sveitastörf,
kvæntist 1896 Sigríði Grims-
dóttur lrá Gljúfurholti, d.
1945. Þau átfu einn son, Vil-
herg dáinn fyrir nokkrum
árum, dóttir þeirra (;ett-
leidd) er Lovísa gift Ölafi
Helgasyni, kaupmanni, ,Eyr-
arbakka. Þau liófti búskap í
Gljúfurholti, voru þar í ár,
cn síðar í Starkarhúsum i
Iiraungerðishreppi, en l'Iultu
um 1900 til Stokkseyrar. Þá
rak á Stokkseyri stóra vcrzl-
un Olafur Árnason kaúpmað-
ur, hann var fjölhæfur verzl-
unar- og umbótamaður. Hon-
um var ljóst, er hann kynnt-
ist Jshanni, að liann vaf
dugandi og áhugasamur
verzlunarmaður og sölumað-
ur svo af bar. Fyrir verzlun
Ólafs luifði Jóhann lítið úti-
hú á Eyrarbakka í nTikkur
ár, eii er Ólafur seldi 1906
húséignir sínar og verzlun
Kaupfélaginu Ingólfur, varð
bann útihússtjóri félagsins á
Eyrarbakka, þar til hann
keypli eignir félagsins þar
nokkru seinna með tilstyrk
Ólafs. Verzlunina rak liann
til 1925, er liann fluttist lil
Reykjavíkur. Var hann
lengsl af síðan sfarfsmaður
hjá Sigurði Skjaldberg,
kaupmanni.
Jóhann var vinsæll mað-
ur og með sterka athafna-
þrá, duglegur og áhugasam-
•'* F rh. á 7. sí ðu.
Eins og menn mun reka minni til, varð vart
við hreindýr á öræfunum upp af Skagafjarðar-
dölum í sumar. Þótti það talsverðum tíðindum
•sæta, þvi að þar hefir aldrei orðið vart hrein-
dýra áður, svo að sögur fari' af. Það var Björn
Egilsson frá Merkigili í Skagafirði, sem rakst
á hrerndýr þetta, og hefir hann skrifað kunn-
ingja sínum bréf um þenna fund sinn. Hefir
Bergmál fengið leyfi til að taka kafla úr hréfinu.
Seint í júlí.
Björn segir: ,,Þann 26. júlí síðastl. var eg
staddur upp við Jökulsá eystri, skammt austan
við Illviðrishnjúka. Hesturinn, sem eg reið, var
svo skapi farinn, að honum leiddist jafnan, þeg-
ar hann var tekinn frá hinum héstunum og
var þá stundum að líta í kringum sig og hneggja.
— Eg nam staðar þarna við ána og baðaði
mig í sólskininu, meðan hesturinn kroppaði. Allt
í einu leit hann snöggt upp og hljóp nokknr
skref í áttina vestur með ánni.
Á sfærð við nautkálf.
Þá hugsaði eg með mér: „Ekki þarft þú að
láta svona, Gráni minn, því að varla sérðu hina
hestana þarna.“ En þegar eg fór að horfa vestur
með ánni, sá eg skepnu nokkra á stærð við
nautkálf með geysistórum hornum. Þóttist eg
þegar vita, að þetta mundi vera hreindýr. Skepna
þessi kom röltandi vestan með án/\i, en nam
staðar og virtist ve^a að horfa á okkur Eg
hljóp —-með hreindýrshraða náttúrlega — norð-
í áttina þangað, svo sem hann mátti.
Þorgeirsboli ?
Ilýrið tók þá einnig á rás undan okkur og
hlióp — með hreindýrshraða náttúrlega — norð-
| austur yfir melhrygg, sem þarna er, og síðan
vfir svoncfnda Iílasa, en þeir eru illfærir hest-
um á þessum stað, og skildi þar með okkur, en
hreindýrið var þá í tvö til þrjú hundruð metra
fjarlægð, og var komið í hvarf eftir nokkur
augnabllk. -Þá „dátt mér í hug að athuga slóð-
ina, ef ske kynni, að þetta hefði verið dularfullt
fyrirbrigði, til dæmis Þorgeirsboli í breyttu
gerfi.
Hreindýr eða fuglar?
En slóðin var greinileg og för eftir lafklaufir
í flestum sporum. — :Þegar eg var að horfa á
slóðina, rifjaðist upp fyrir mér, að síðastliðið
hanst höfðum við Hrólfur á Stekkjarflötum séð
slóð við mæðiveikisgirðinguna í Keldudalsdragi
vestan Jökulsár, er við héldum að væri eftir
hreindýr. Ýmsir, er við sögðum frá þessu, þótti
það ótrúlegt og töldu ’líklegra, að þar hefðu
einhverjir fuglar verið, en nú var eg ekki í nein-
um vafa.
• Einstakt dýr.
Eg héjt áfram austur með ánni og kom þar á
slóðina eftir hreindýrið, þar sem það hafði far-
ið suður yfir ána aftur. — Að sjálfsögðu hefir
hér verið um að ræða einstakt dýr, sem hefir
villzt frá hjörð sinni og ekki fundið hana aftur.
Engir menn, þeir er nú lifa í Skagafjarðardöl-
um, inunu vita þess dæmi, að hreindýr hafi sézt
á Hofsafrétt.” Lengri er frásögn 'Björns ekki.
t
Hreindýrunura íjölgar.
í sumar hafa raenn, sem ferðazt hafa um
heimkynni hreindýranna í öræfum landsins,
skýrt frá því, að stofninn hali aukizt mjög mik-
ið, og cr gott til þess að vita. Það er prýði að
hneindýrunum, én enn eru þau á alltof litlu
svæðl í landinu, svo að fáir eiga þess kost að
sjá þau, þótt þá langaði til þess í sumarleyf-
é
inu. Þó hafa miklu flciri en ella ^gð hreindýr
vegna uppeldistilraunar Matthíasar Einarssonar
að Ar.narfelli í Þingvallasveit.