Vísir - 04.10.1946, Blaðsíða 2

V I S I R
Föstudaginn 4. október 1946
íslendingar veröa að íaka réttmætt tillit til
réttmætra ðska ogþarfa armara þjóða.
Hér á eftir fer fyrri hluti nefndarálits meirí hluta utan-
ríkismálanefndar, en þar eiga sæti þeir Bjarni Benediktsson
borgarstjóri, Stefán Jóli. Stefánsson form. Alþýðuflokksins,
Gunnar Thoroddsen prófessor og Jóhann Þ. Jósefsson form.
Nýbyg’gingarráðs. Allir þessir menn hafa gegnt fjölmörgum
trúnaðai'störfum fyrir þjóð sína um langt skeið, eru sér-
fræðingar í lögum eða eiga að baki sér langa reynslu í með-
ferð utanrikismála. 1 fyrri hluta nefndarálitsins ræða þeir
málið almenn, en í siðari hlutanum cr rætt um einstakar
greinar samningsfrumvarpsins.
Tækni nútímans hefur ger-
breytt aðstöðu Islands. Áður
var Island úr alíaraieið. Nú
er það þýðingarmikill áfangi
í. samgöngukerfi beimsins.
Áhrif þessa komu m.arg-
víslega fram í síðusíu heims-
styrjöld og leiddu meðal ann-
íU’s til herverndarsáttmálans
frá 1941. \Taíalaust hefðu
flestir eða allir Islendingar
kosið, að ástaiid heimsins og
aðstaða Islands liefði verið
slík, að á þvílíkum samningi
liefði eigi verið þörf. En svo
sem öll atvik voru er það
áreiðanlega sannmæli, sem i
í þeim sáttmála segir af hálfu
íslendinga, að hann var gerð-
ur í „samræmi við hagsmuni
íslands,,. Hefir reynslan óvé-
fengjanlega sýnt, að svo var.
Aðferðin við }>á samnings-
gerð var þó slík, að þáverandi
f o rsæ tisráðherra, Herma n n
Jónasson, gerði samninginn
án vitundar utanríkismála-
nefndar og alþingismanna, en
einungis með samþykki ríkis-
stjórnarinnar og þeirra
manna, er sérstaklega voru
kallaðir til. Samningurinn
var þá fyrst lagður fyrir AI-
þingi, er her Bandaríkjanna
var kominn hingað, og aldrei
var hann rædduf í utanrikis-
málanefnd.
Þrátt fyrir Jiað J>ólt sátt-
málinn frá 1941 væri vel at-
hugaður af þeim, sem um
hann fjölluðu, miðað við að-
stæður allar, hefur raunin
orðið sú, að tvenns lconar
skilningi liefur verið haldið
fram um }>að, hvenær herinn
sluili fara af landi ln’ott. öðr-
um af hálfu Islendinga, hin-
um af Bandaríkjunum. Þessu
tjáir eklci að neita né heldur
því, áð fyrir allra hluta sakir
er það æskilegast, að vinsam-
leg lausn þeirrar deilu náist.
Verður að teljast ólíkt
skynsamlegra og betur í sam-
ræmi við hagsmuni Islands,
að leiða þann ágreining til
lykta með friðsamlegu sam-
komulagi lieldur en að liefja
kærur á hendur Bandaríkj-
unum, sem sennilega mundu
leiða til þess, að Island dræg-
ist enn frekar en orðið er inn
í deilur stórveldanna.
En þeim mun mikilsverð-
ara er .það fyrir Island að
ljúka þessu máli sem fyrst,
þar sem Bandaríkin fyrir
réttu ári fóru þess á leit að
fá hér langæar herstöðvár.
Þó að Islendingar synjuðu
þeirri málaleitun eindregið,
er þess eigi að dyljast, að
mörg ríki voldugri en Islaixl
liafa orðið að þola slíkar bú-
sifjar af sterkari nágranna,
og var því mikils um vert,
að sem fyrst fengist úr því
skorið, að slíkar ráðagerðir
væru úr sögunni og ákveðin
tímamörk sett fyrir dvöl er-
lends berliðs í landinu/
Samliliða því, sem sjálfsagt
er að vísa á bug kröfum um
erlendar bersföðvar og alla
stæði landsins og fullveldi, er
Iiitt einsætt, að Islendingar
verða sem aðrar þjóðir að
taka sanngjarnt tillit til rétt-
mætra óska og þarfa ann-
arra, svo sem löngu er viðuf-
kennt í skiptum allr.a siðaðra
þjóða.
Nú stendur svo á, að Island
er mikilsverður áfangi á flug-
leiðinni yfir norðanvert At-
lantshaf. Ber öllum saman
um, að hagkvæmast sé .að
láta ýmsar tegundir flug-
flutninga fara yfir Island.
Hitt er og óumdeilanlegt, að
öryggi allra flugferða á }>css-
um leiðum verður miklum
mun meira, ef fullkominn
flugvöllur er á Islandi, svo
að þar megi lenda í neyðar-
tilfellum.
Er því sízt of djúpt tekið
í árinni, þótt sagt sé, að þ/ið
sé velsæmisskylda af Islend-
ingum að sjá um, að hér á
landi sé til a. m. k. einn full-
kominn flugvöllur. A striðs-
árunum voru gerðir bér á
landi tveir allstórir flugvellir,
annar i Beykjavík, binn á
Revkjanesi nærri Keflavík.
Er bann miklu stærri en
Reykjavíkurflugvöllurjnn og
raunar fleiri en einn vóllur í
einu flugvallahverfi.
Islendingar hafa nú þegar
að nokkru tekið við rekstri
Reykjavíkurflugvallarins, en
}>ví fer fjarri, að hann sé
svo fullkominn sem skyldi.
Eftir þeim litln gögnum, sem
fyrir liggja í þeim efnum,
þarlnast völlurinn enn mik-
illar stækkunar, ef liann á að
verða talinn sæmilegur At-
lantshafsflugvöllur., Mun
stæklvim bans kosta milljóna-
tugi, gera nauðsvnleg niður-
rif 30 íbúðarhúsa auk æði
margra annaira bygginga, og
þó aldrei fá því áorkað, að
völlurinn verði svo góður
sem skyldi. Segir í skýrslú
flugmálaráðherra um þetta
efni, að fullnaðáruppdrættm
liggi enn ekki fyrir og engin
áætlun um það, liverju }>urfi
til að kosta til þess að gera
Reykjavíkurflugvöllinn full-
kominn á alþjóðavísu, og seg-
ir síðan orðrétt: „en víst er,
að slikar stórfelldar endur-
bætur á Reykjavíkurflugvell-
inum verða aðeins gerðar, ef
alþjóðafé kemur til að veru-
legu leyti.“ En þá er þess að
gæta, að enginn alþjóðasjóð-
ur er fyrir hendi, sem veiti
slíka styrki, heldur liiuni
verða undir högg að sækja
bjá stjórnum einstalcra ríkja
um fjárframlög í þessu skyni,
enda muni þær þá geta sett
þau skilyrði, er þeim sýndist.
Hitt ógnar þó áreiðanlega
mörgum Islendingum, ef eini
flugvöllur landsins, sá sem
þá íhlutun, er skert geti sjálf-
starfræktur væri fyrir stórar
flugvélar, ætti að vera inni
í miðri höfuðborg landsins.
Sýnist mönnum hættunni þar
með ærið gálauslega boðið
heim.
Reynsla Islendinga «af
rekstri flugvalla er enn harla
lítil. I fjárlögum þessa árs eru
600000 kr. ætlaðar til flug-
vallagefðar, rekstur^ flug-
valla bg lendingarbóta. Það,
sem af er þe’ssu ári, hefur nú
þegar verið ávísað á Reykja-
víkurflugvöllinn einan 2450-
000 lu*., og er það raunar
ekki allt greitt enn.
En í næsta árs fjárlögum
liefur flugmálastjóri óskað,
að til rekstrar Reykjavíkur-
vallarins yrði veittar 3150000
króna, og áætlar hann ein-
ungis 600000 króna tekjur
til ,að vega þar á móti, og er
i þeirri upphæð ekkert áætlað
til nvrra tækja, stækkana o.
þ. h.
I skýrslu sinni gerir flug-
málaráðherra að yísu lítið úr
kostnaði við rekstur Kefla-
víkurvallarins, ef hann verði
eingöngu eða aðallega rekinn
sem neyðarhöfn í sambandi
við Reykjavíkurflugvöllinn
sem aðalvöll. En hvort tveggja
er, að ekki er æskilegt, að
Reykjavíkur-völlurinn verði
aðalflugvöliur landsins og að
ráðherrann gerir ráð fyrir,
að ef veruleg starfsræksla
verði á Keflavíkurvellinum,
þurfi til hennar „alþjóðlegt
rekstrartillag“, sem þá þyrfti
að semja við einstakar er-
lendar þjóðir um, eins og áð-
ur greinir.
öll atvilc í sambandi við
stjórn þessara mála eru yfir-
leitt slík, að augljóst er, að
Islendingar eiga mikið eftir
að læra um þau, og er það
eigi annað en eðlí málsins
samkvæmt.
Að svo vöxnu máli fer því
þess vegna fjarri, að Islend-
ingar séu þess viðbúnir að
taka einir við rekstri Kefla-
vílcur-vallarins og halda lion-
um við með sæmilegum
bætti.
Stjórn Bandaríkjanna lield-
ur því hins vegar fram, að
vegna skyldu sinnar til ber-
stjórnar og eftirlits í Þýzka-
landi sé sér mikil nauðsyn
að halda afnotum Keflavíle-
ur-vallarins, sem gerður var
fyrir le Bandaríkjanna. Iief-
ur Bandaríkjastjórn einmitt
fært fram þessa nauðsyn sína
fyrir því, að hún hefir enn
eigi flutt allan liðsafla sinu
burt af landi héðan. Stjórn
Stóra-Bretlands hefir, einnig
látið ilppi við íslenzku ríkis-
stjórnina, að hún teldÞ’þcssa
nauðsyn Bandaríkjanna vera
mikla. Munu þeir og vera fá-
ir, sem treysta sér með öllu
til að neita þessari nauðsyn
og synja þess algerlega, að
við henni verði orðið.
Mundi vegur Islands og á-
Frþ. á 7. síðu.
Slwabúiin
GARÐUR
Garðastræti 2. — Sími 7299.
Skrásetf
U. S. A.,
Canada,
Bretlandi,
Danmörku,
Belghi,
Svíþjóð,
Frakklandi.
Heildsölubirgðir:
Stimpilhringir
tryggja yður
Minni olíunoikun,
meiri afköst.
Þótt vélin sé gömul, verður hún sem ný, og
skilar yður mestu hugsanlegum afköstum, ef þér
notið CORÐS-stimpilhringi.
Útsala á Akureyri:
B. S. A -VERKSTÆÐIÐ H.F.
^enóen í^jamgiSon do. L.j^.
Hafnarstræti 15.
Einkaumboðsmenn á Islandi fyrir
Cords-stimpilhringi.