Vísir - 09.10.1946, Blaðsíða 2

2
V I S I R
Miðvikudaginn 9. október 1946
fjguAsse issBílate* ffunnesskni*
pFÓr&ssÓB\
Kinn af brautrv'ðjendun-
uin í endurreisnarstarfi is-
lenzku þjóðarinnar er til
moldar borinn í dag. Er það
Guðmundur prófessor Iíann-
esson, sem andaðist hér i
bænum aðfaranótt 1. októ-
ber s. 1., áttræður að aldri.
Fæddur var prófessor Guð-
mundur 9. september 1866
að Guðlaugsstöðum í Blöndu-
dal og clst hann upp í for-
eldraliúsum, þar til hann
rcðist til mennta, en stúd-
entspróf tók hann árið 1887.
Innritaðist liann því næst i
læknisfræðideild Kaup-
mannaliafnarháskóla og lauk
þaðan prófi árið 1894.
Á námsárunum komu
strax í ljós framúrskarandi
liæfileikar prófessors Guð-
mundar og mátti hann heita
jafnvígur á allt. Auk skyldu-
námsgreina las hann fagrar
bókmenntir gaumgæfilega,
og kynnti sér ýms efni önn-
ur, sem gripu hug hans, en í
þvi efni fór liann að dæmi
hinna fornu Rómverja, sem
töldu að ekkert mannlegt
væri sér óviðkomandi. Að
námi loknu var Guðmundur
settur læknir i Hróarstungu-
héraði, því næst í Skagafirði,
en árið 1896 var hann skip-
aður læknir i Eyjafirði og
liafði aðsetur á Akureyri.
Fóru strax miklar sögur af
framúrskarandi læknisliæfi-
leikum próf. Guðmundar,
þannig að ýmsuin þótti þjóð-
sagnakennt, og var honum
skipað á bekk með þeim Guð-
mundi Magnússyni prófessor
og Guðmundi Björnssyni
landlækni, en alíir voru þeir
ættaðir úr Húnavatnssýslu
og allir sköruðu þeir fram úr
í sinni grein.
Er Guðmundur Hannes-
son hóf störf, sem ungur
kandidat, var öðru vísi um að
lilast í landi hér, en nú gerist
og menningin í flestum bún-
aðarháttum á slíku stigi, að
ekki mátti það lægra vera.
Yið slík skilyrði var erfitt að
fást, en hinn ungi læknir
reyndist fullliugi, sem ekki
lét sér allt fyrir brjósti
brenna, ef ráða þurfti fram
úr vandkvæðum. Þegar til
Akureyrar kom hófst hann
lianda um ýmsar umbætur,
og fékk því til vegar komið,
að þar var reist myndarlegt
sjúkrahús að þeirra tima
vísu og bötnuðu þá öll
starfsskilyrði. Stjórnaði próf.
Guðmundur sjúkrahúsinu
nieð slikum glæsibrag og
fórust læknisstörfin jafn-
fram svo vel úr liendi, að
menn leituðu til hans hvaða-
næfa að og fengu bót meina
sinna, ekki sízt vegna liand-
læknisaðgerða. Jafnframt
læknisstarfinu lét próf. Guð-
mundur bæjarmálefni sig
miklu skipta, og mun Akur-
eyri búa lengi að brautryðj-
andastarfi lians, enda var sá
bær að ýmsu fyrirmynd á
þeirri tið og stóð Reykjavík
framar um margvíslegan
þrifnað. Jafnframt lét próf.
Guðmundur til sín taka
landsmál og gerðist algjör
skilnaðarmaður. Samdi hann
bækílnga um það efni, sem
komu róti á hugi manna og
mótaði beinlínis stefnuna að
verulegu leyti, enda lögðust
ýmsir aðrir góðir menn á
sömu sveif. Veitingu fékk
próf. Guðmundur fyrir
Reykjavíkurlæknisliéraði ár-
ið 1907 og fluttist liann þá
hingað suður. Kynni Guð-
mundar af hibýlaháttúm
manna leiddi til þess, að
liann tók að kynna sér þessi
mál sérstaklega, með tilliti
lil þess, hvað lienta myndi is-
lenzku veðurfari. Honum
var ljóst að gömlu moldar-
kofarnir voru á engan liátt
viðunandi vistarverur, en
timburhúsin meingölluð, dýr
í viðlialdi og lítt varanleg og
taldi Jiann að steinbyggingar
myndu verða framtíðarlausn-
in, þótt á þeim væru ýmsir
vanlrantar, sem ráða þurfti
bót á. Byggði hann liús sitt
nr. 12 við Hverfisgötu að
nokkru leyti í tilraunaskyni,
með því að hann sameinaði
timburhús og steinliús, en
notaði gjall til einangrunar
og hlýinda. Mun þetta hafa
verið eitthvert vandaðasta
liús hér á landi er það var
byggt og sómir sér vel enn í
dag, þótt á því liafi verið
gerðar miklar breytingar.
Er háskólinn var stofnað-
ur árið 1911 var Guðmundur
Hannesson talinn sjálfsagður
prófessor við læknadeild
bans, og gegndi hann því
starfi frá stofnun háskólans
allt fram til ársins 1936, en
þá lét liann af störfum fyrir
aldurs sakir. Þólti hann alla
tið einhver merkasti fræðari
i sinni grein og vann þar, sem
annarstaðar brautryðjanda-
starf. Skal ekki út í það farið
að rekja fræðibækur hans,
með því að það verður gert
hér á eftir, en aulc ritgerða
um læknisfræðileg efni og
kennslubóka lét hann sig
ýms önnur fræði miklu
sldpla, en þó einlcum skipu-
lag bæja og bvggingarlist.
Ritstjórn Iðnsögu Islands
hafði próf. Guðmundur með
höndum og slcrifaði sjálfur
mikinn hluta verksins, er
varðaði liúsagerð á íslandi.
Telja sérfræðingar að próf.
Guðmundur hafi kynnt sér
svo vel skipulag bæja og
Jjyggingafræði, að liann Jiafi
verið fyllilega lilutgengur á
við sérfræðinga á því sviði,
en um þau mál hefir Jiann
ritað meir en nokkur annar.
Guðmundur próf. var ást-
sæll kennari og ágætur vís-
indamaður. Háslcóli Islands
lieiðraði liann árið 1941 með
þvi að gera liann Dr. med.
lionoris causa, og heiðurs-
forseli var Jiann í Lælcnafé-
lagi íslands.
Margvísleg opinber störf
og félagsstörf liafði próf.
Guðmundur með Iiöndum.
Auk venjulegra lcennslu-
starfa var hann rektor liá-
slcólans 1915—1916 og 1925,
í ritstjórn Læknabaðsins frá
1915—21, settur landlælcnir
1921—1922 og formaður
Lælcnafélags íslands og
Læknafélags Reykjavikur
um allmörg ár. Þá starfaði
Jiann í Bólcmenntafélaginu
og erlendum visindafélögum
og var þar heiðursfélagi
vegna vel unnins starfs.
Þingmaður IJúnvetninga var
próf. Guðmundur 1914—
1916, slcipaður í milliþinga-
nefnd um sparnað í ríkis-
rekstri árið 1921, og sæti átti
liann í skipulagsnefnd bæja
og kaupstaða um fjölda ára
slceið.
Prófessor Guðmundur
Ilannesson var liinn rnesti
aflcastamaður og féll eJcki
verk úr hendi. Ilann var yfir-
lætislaus maður, einn liinn
bezti „af gamla skólanum*1,
frjálslyndur og viðsýnn, í
bezta lagi, allt til æviloka.
Hann lcrufði livert mál til
mergjar, og þættist hann bet-
ur vita var hann elckert feim-
inn við að skipta um skoðun
eða viðurlcenna það opinber-
lega. IJann lcaus það ávallt,
sem Jiann vissi sannast og
réttast, nieð því að fyrir hon-
um valcti, að bera eklci annað
á borð fyrir þjóð sína. Fjöldi
ritgerða um margvislegustu
efni liggja eftir próf. Guð-
mund, en þær er að finna í
ýmsum tímaritum eða dag-
blöðunum, en eru almenn-
ingi svo kunnar að ekki
slculu þær raktar liér.
Margur hefði óskað að
próf. Guðmundur hefði ritað I
ævisögu sína, sem einn helzti
brautryðjandi læknastéttar,
en til þess var hann ekki fá-
anlegur. Hann sagðist ekki
hafa svo öruggt minni, að
elcki lcynnu missagnir að
slæðast inn, en lcaus þá frek-
ar þann lcoslinn að láta ævi
sína liggja í þagnargildi, að
þessu leyti. Er að þessu skaði,
en liinsvegar sýnir það liversu
grandvar maður próf. Guð-
mundur Hannesson var.
Er líða tók að lolcunum
lcenndi próf. Guðmundur
lieilsubrests, sem stöðugt á-
gerðist. Átti hann erfitt um
gang og áreynslu vegna
hjartabilunar, og siðasta dag-
inn, sem liann lifði lagði
liann um of að sér, en fékk
flutning heim. Um nóttina
andaðist liann og var þá lok-
ið góðu og Iöngu lífi einhvers
íriestá og mætasta athafna-
manns þessarar þjóðar, sem
vann óeigingjárnt starf fýrst
og fremst, en liirti aldrei um
launin. Starfið og þjóðin var
honum alll. Það vissu þeir,
sem þelcktu liann bezt og
raunar allir aðrir. .
Próf. Guðmundur var
kvæntur Karolínu ísleifs-
dóttur, prests að Stað í Stein-
grímsfirði. Eru börn þeirra
þjóðkunn, svo sem Ilannes
læknir, Svavar bankastjóri,
Anna gift Jcni skrifstofu-
sljóra Sigurðssyni frá Kald-
aðarnesi, Arnljótur bæjar-
stjóri á Alcranesi, en Leifur
sonur þeirra fórst i flugslysi
i Kaupmannahöfn, er hann
var i þann veginn að ljúka
námi á sjóliðsforingjaslcól-
anum.
M.
til sölu.
Ottoman eða svefnsófi
2 armstólar, stand-
Iampi o. fl.
Freyjugötu 10, uppi, eftir
kl. 6.
Iskkai stólkui
óskast í létta verksmiðju-
vinnu. — Hátt kaup eða
ákvæðisvinna.
Uppl. milli lcl 5 og 7 í
dag Vitastíg 3.
DUNLOP
vörur fyrirliggjaudi.
LOFTMÆLAR
LOFTDÆLUR.
GÚMMÍBÆTUÖtSSAR.
íL
■>íta- oc' matncngaruoruuerzian
Fri&ik Beríelsen.
Hafnarhvoh. . Sími 2872.