Vísir - 23.10.1946, Blaðsíða 2

2
ViSIR
Miðvikudaginn 23. október 1946
□SKAR HALLDDRSSDN UTGERÐARMAÐUR:
Það þorðu helzt engir menn, sem áttu
peninga, að umgangast okkur.
Öskar Halldórsson útgerðarmaður heíir lofað að
skrifa nokkrar greinar fyrir blaðið um útgerð og
síld fyrr og nú, og sjónarmið hans á jjeim mál-
um í dag. Eins og kunnugt er heíir Óskar verið
starfsamur og hugxnyndarákur og mjög viðriðinn
sild og útgerð í 30 ár. Hann hefir fryst og saltað
fieiri tunnur c'ldar en nokkur núlifandi maður
hér á landi.
Það er talsverður munur
á að vera síldarsaltari og
síldarútvegsmaður ,nú í dag,
eða fyrir 30 árum, þegar eg
byrjaði fyrst að fást við síld.
Það, sem mér er minnis-
stæðast frá þessu langa
starfstímabili, er munurinn
á því, sem þá var og nú er,
en þó mun eg lengst minn-
ast áranna 1919 1920. Ár-ið
,1919 var eg í félagi við ann-
an mann hér í bænum um
síldarsöltun. Þá var allt dýrt
og tölnrnar háar eftir fyrri
heimsstvrjöldina. Við sölt-
uðum síldina aðallega á
Ingólfsfirði, tunnutalan var
ú sjöunda þúsund og var
liæsta söltun á landinu það
ár. — Síldin seldist ckki. -
Það var farið með hana til
Kaupmannahafnar en í
staðinn fyrir að ienda á
/diskum með nýjum kartöfl-
,mn og smjöri hjá Dönum og
Svíum, varð hún ónýt vorið
1920 og orðin cins og súpa
í tunnunum. Var hún að
lokum plægð niður sem á-
burður í hvítkálsakrana á
Amager. Það töpuðnst stór-
ar fúlgur af íé. Eg var korn-
ungur og eignalaus, en félagi
minn var þá riknr maður.
Hélt hann við skuldinni á
jnig með því að endurnýja
dómskuldina og gerði eg
loksins upp við liann fvrir
2—3 áium með smámunum
af skuldarupphæðinni og
fékk þá nafn mitt aftur. Eg
var húinn að vera gjald-
þrota yfir 20 ár og líða mik-
ið fyrir það. Iícm eg kannske
nánar að því rnáli síðar. ()g
mestalla míra æfi eftir þetta
hefi eg þurft að hafa rekstur
minn i hlutafélögum og hef-
ir það oft gengið skrikkjótt.
sem eðlilegt er, sérstaklegu
á meðan ekki var hægt að
selja síl<lina i bræðslu og
allir voru hræddir við síld.
Árið 1920 var ógurlega
erfitt ár og kannske alversta
árið í síldarverzlun. Þá var
ekki hægt að selja eina ein-
ustu tunnu fyrir framleiðslu-
kostnaði og mikill hluti
saltsildarinnar varð alveg
verðiaus, en nokkur hluti
hennar fluttur út, því síld-
in skilaði ekki einu sinni
flutningskostnaðinum, sem
var 6—7 krónnr á tunnu.
Þetta kenndi mér talsvert.
og muna margir aðrir en
síldarsaltendur og útvegs-
menn hvernig sjávarafurðir
landsmanna féllu í verði á
skömmum tima, og þótt
verðlagið væri hátt á lýsi og
þorski til 1920, var það allt
kolfallið 1921, og þegar eg
stofnaði hlutafélagið „Hrogn
og lýsi“ 1921, keypti eg
meiri hlutann af togavalifr-
inni hér i Reykjavík fyrir
8 12 krónur latið og þeir
útvegsmenn, sem áttu kál-
garða og flög, notuðu þorsk-
lifrina það árið i áhurð á
garðalia sína.
Þrátt fyrir þetta gafst eg
ekki upp við síldina en
það sýndi sig næstu árin.á
eftir, að þegar vel aflaðist
og mikið var saltað, scldist
síldin ekki og varð eg þá
og aðrir saltendur fyrir stór-
tjóni og gjaldþrotum. Það
var ekki dýrt kílóið í okkur,
þessum síldarbröskurum þá.
Það þorðu helzt engir menn,
sem áttu peninga, að um-
gangast okkur. Það voru
helzt leikritahöfundar, sem
þótti matur í okkur til að
setja okkur á „senuna", og
láta leika okkur og síldar-
atvinnuvcginn þar, og þang-
að kom maður oft í þá daga.
Eg man eftir einum höf-
undinum, sem var húinn að
skálda leikrit í fjórum þátt-
um um okkur. Fyrsti þátt-
urinn var í hanka í Reykja-
vík og var heðið um síklar-
láu, sem fekkst ekki. Annar
þáttur var á Siglufirði og
hét: „Tómar tunnur, vantar
salt“. Þriðji þáttur var í
Kaupmánnahöfn við sölu á
síldinni, sem seldist ekki
og fjórið þátturinn var hjá
Jóliannesi bæjarfögeta í
Reykjavílc, en hann var
skiplaráðandi og liét sá
þáttur „Síldargjaldþrotið“.
Þetta var sórgarleikrit, eins
og menn sjá af uppbyggingu
þess.
Þetta var nú saltsíldin. en
livernig var með bræðslu-
síldina?
Fræðsla um
eskimóa.
Xæslu nágrannar vorir,
sem hyggja Grænland og
Xorðurísliafsevjar Ameríku,
allt vestur í Beringssund, eru
lúnir svokölluðu Eskimóar.
Ýmisleg kynjafræði hefir
verið breidd út um þá meðal
hinna svokölluðu menntuðu
þjóða, og af ýmsum talin
vísindi.
Hafa sumir talið þá sér-
stakan fiuinstæðan kyn-
flokk, hvers litur litlum
skólahörnum islenzkum er
sagður móleitur og hár dökkt
og gróft; vöxtur lágur og
andlit breitt og kringluleitt
með frumstæðu vfirhragði.
Aðrir vilja kenna þá sér-
staka Indíánakynkvísl; og
enn aðrir, að þeir séu Asiu-
fólk komið að vestan.
Meðal margra islenzkra
nianna, þeirra, er aldrei hafa
séð Eskimóa, gengur sá
skoðun að Eskimóar og
Skrælingjar þeir, er forfeður
vorir hittu á Hellulandi og
Marklandi, og höfðu áhöld
einungis ár beini og steini,
séu sama fólk.
Þó mætti mismunur liins
nefnda litarháttar, mólitar-
ins, sem sagður er vera á
Eskimóum, og lúns svarta
kolalitar, sem forfeður vorir
Hæsta fjárlagafrumvarp sem
lagt hefur verið fyrir Alþingi
Tekjur áætlaðar kr. 136.284.679,00, en úigjöld kr.
146.026.809,00. Tekjuhalli nemur kr. 9.172.130,00.
Hér fer á eftir vitdráttur
úr fjárlagafrumvarpinu fyrir
1917, sem nýlega var átbýtt
á Alþingi.
Tekjur.
Tekju-, eignar- og stríðs-
gróðaskattur 38,000,000,
tollar 57,500,000, fasteigna-
og hifreiðaskattur, leslar-
gjöld 2,200,000, aukatekjur,
stimpil-, vita-, leyfishréfa-
gjöld, tekjur af rekstri ríkis-
stofnana 30,386,572.
Alls eru tekjur af rekstri
rikisstofnana áætlaðar 34,-
186,572, en frá því drfegst
reksturshali póstsjóðs og
Landssímans sem nemur
saman lagðar 4,100,000 en
sundurliðaðar tekjur ein-
stakra ríkisstofnana er
hér segir:
Áfengisverzlunin 24,085,-
000, Tóhakseinkasalan 8,560,-
000, Ríkisátvarpið 1,551,072,
Ri kisp r en ts m i ð j an 287,000,
l.andssmiðjan 3,500, Lands-
síminn, halli, 3,300,000. Póst-
sjóður, halli, 800,000.
Þá eru tekjur af verðhréf-
uin, bankainnsiæðum, hluta-
fjáreign o. fl. 588,107. Óviss-
ar tekjur 100,000.
sögðu á Skrælingjum, noklcra
tvihygli vekja, minsta kosti
þeirra, er elcki gera ráð fyrir
forfeðrum vorum öllu lit-
hlindari oss örfum þeirra.
XTýlega vill svo til, að tima-
rit isjenzkra samvinnu-
maiina, „Sámvinnan“, i 1.
liefli 1916, hyggst, að þvi er
séð verður, að hjálpa upp á
sakirnar við að eyða allri
efunargirni manna um upp-
riina Eskimóa. Þvi í efni þvi,
er hán viðar að sér um heima
ög geima á blaðsíðu 2, stend-
ur þessi klausa:
„Um það hefur oft verið
deilt, livort Skrælingjar, sem
forfeður vorir kölluðu svo,
séu af Indíánaættum eða sér-
stalcur Jijóðflokkur, er hefði
komið yfir Beringssund og
numið land i Alaska og slæðst
austur eftir allt til Græn-
lands.
Vísindamenn ( ? R.V.S.) —-
J). á m. Helge Larsen danslc-
ur fomfræðingur grófu
eftir fornminjum í Norður-
Alaska á striðsárimum. Hafa
þeir fundið óyggjandi (?
R.V.S.) sannanir fyrir því, að
Sknelingjar eða Eskim., eru
Asíufólk. Og talið er að forn-
minjarnar stafi frá ea. 500 f.
Frli. ú 7. síðu.
Gjöld.
Vextir af lánum rikissjóðs
1.169,193. Kostnaður við
æðstu stjórn landsins 362,-
603. Koslnaður við alþingi
1,515,576. Rík i ss t j ór n i n
2,528,892, Sendiráð, Hagstof-
an, ræðismenn o. fl. 1,598,692
Þetta samanlat kr. 4,127,-
181.
Kirkjumál og kennslumál.
Til kirkjumála er veitt
3,161,760, lil kennslumála
23,382,358, þar af til Háskól-
ans 1,604,598, lil Menntaskól-
ans i Reykjavík 844,130, lil
Menntaskólans á Akureyri
773,220, til bánaðarfræðslu
664,356, til alþýðufrseðslu
4,370,397, til húsmæðra-
fræðsíu 1,559,299, til iþrótta-
mála 859,726.
Til bókmennta, lista
og vísinda.
Til opinherra safna, hóka-
átgáfu og listastarfsemi
2,070,413, þar af til Lands-
hókasafnsins 358,950, til
bókasafna út á landi 205,080,
til ýmissar hókaátgáfu 198-,
360, lil skálda, listamanna og
rithöfunda 435,000, til leik-
starfsemi 73,150, til tónlistar
135,653.
Til ýmissa rannsókna i
opinbera J)águ o. fl. 3,353,181.
Atvinnumál.
Til landbúnaðarmála 15,-
652,695, til sj ávarútvegsmála
965,500, til iðnaðarmála 660,-
860, til raforkumála 3,062,-
000.
Til félagsmála 21,868,690.
Eftirlaun og styrktarfé,
samlcvæmt eftirlaunalögum
4,500,181.
Óviss átgjöld 500,000.
Löggæzla.
Dómgæzla og lögreglu-
stjórn 8,378,731, opinhert
eftirlit 1,141,833, kostnaður
við innheimtu tolla og skatta
3,875,309, sameiginlegur
kostnaður við embættis-
rekstur 825,000.
Heilbrigðismál og
læknaskipun:
Landlæknir 65,120, héraðs-
læknar 1,464,210, Landspít-
alinn (rekstrarlialli) 1,421,-
890, Ljóðmæðraskólinn,
seni (halli) 72,230, Geðveiðrahæl-
ið Kleppi (halli) 086,000,
Vífilsstaðir (lialli) 982,500,
Kristnes (lialli) 325,200,
Iloldsveikraspítalinn (halli)
165,500, Fávitahælið Klepp-
járnsrevkjum (lialli) 28,100,
Upptökuheimilið Elliða-
livammi (lialli) 32,350,
Drykkjumanrtaheimilið
(halli) 13,550.
Styrkur til berklasjúlclingá,
til örkumla manna og sjúkra-
liúsa út á landi og annar
kostnaður við heilbrigðismái
og læknaskipun 11,820,819.
Samgöngumál.
Vegamál 19,261,920, þar af
lil nýrra akvega 5,000,000,
viðliald og endurbætur 9,000,-
000. — Samgöngur á sjó
3,010,000, þar af lil vitamála
4,259,700. — Flugmál 1,259,-
700.
098 kr. lán
óskast til skamms tima
gegn góðri rentu. Tilhoð
sendist blaðinu, merkt:
„Trygging“, fyrir mánu-
dag næstkomandi.
Drengir!
.,VASEK“
er nýjasta nýtt.
Lítið í gluggana í
KDlKlUmiT