Vísir - 25.10.1946, Blaðsíða 2

2
VlSIR
Föstudaginn 25. október 1946
□SKAR HALLDDRSSDN UTGERÐARMAÐUR:
in er gull fslendinga.
Hvernlg urðu sildarverksmlðjur
ríkisins til?
1 undanförnum tveim
greinum hefi eg sýnt fram á,
að framan af útgerðartíma-
bili mínu, fyrir 20 til 30 ár-
um síðan, seldist saltsíídin
ekki þegar mikið var saltað
eða verðlagi haldið háu, og
bræf3lusíldin varð útgerð-
inni svo til verðlaus.
Þetla basl og erfiðleikar
kenndu manni marcl, ásaml
verzluninni með bræðslusild-
ina i föttim til Xoregs. I>á
var það, árið 1921, að eg
stakk upp á því i blaðflgrein.
að rikið byggði tvær síldar-
verksmiðjur, bræddi síldina
fyrir útgerðarmenn á sam-
vinnugrundvelli og skilaði
útgerðarmönniim og sjó-
mönnum raunverulega réttu
yerði fyrir lýsið og mjölið —
að frádregnum bræðslu- og
söltunarkostnaði afurðanna.
Þetta var níu dálka grein
og vel rökstudd. Þar benti eg
á, að fyrir sildarlýsið og
mjölið væri lieimsmarkaður,
sem eklvi væri fyrir aðrar af-
nrðir okkar, cn menn sáu þá
yfirleitt ekki annað e.n þorsk-
inn. í þessari grein liélt eg
þvi fram, að þegar búið væri
að byggja nægar síldarverk-
smiðjur, mundu síldarafurð-
irnar verða langstærsti út-
flutningsliður okkar og virð-
ingin fyrir þorskinum
minnka, því engin þjóð ætti
jafnfeita og góða síld til
bræðslu sem við — að visu
kæmu aflatreg ár öðru hverju
og benti á að til dæmis árin
1917, 1918 og 1919 liefðu öll
verið aflaleysisár — en þrátt
fyrir þetta mundi það sýna
sig í ramtíðinni, að við aát-
um enga betri sumaratyinnu
en sildina, eftir að verk-
smiðjurnar væru byggðar.
Hvernig var svo þessari
bugmynd minni tekið?
Fyrst er þá að skýra frá
því, að blaðið, sem eg sendi
greinina fyrst, sendi liana ti!
þriggja eða fjögra alþingis-
manna, sem áttu að segja álit
sitt um hana. Engum þeirra
leizt á hugmyndina og blað-
ið vildi ekki taka greinina af
mér. Þá reyndi eg við viku-
blað liér i bænum, en það fór
á sömu leið. Því næst fór eg
til Jakobs Möllers, sem var
ritstjóri Visis. Honum þótti
greinin allt of löng fyrir blað
sitt og sagði að hann þyrfti þá
belzt að gefa út aukablað
(kálf) með hana. Okkur tal-
aðist þá svo til, að það yrðu
einhver ráð með það — og
liann tók við greininni.
Næsta dag talar Jakob við
mig og segir að þetta sé ný-
mæli, og margir lesendur
blaðsins muni ekki verða
lirifnir af slíkum rikisrekstri,
Km byggingu sildarverk-
smiðju, og spyr hvorl eg sé
því samþykkur, að greininni
fylgi nokkur orð frá ritstjóra
blaðsins, og segi eg svo vera.
I>að sem Jakob lél fylgja
greininni, hljóðaði þannig:
„Mál það, sem hér um
ræðir, er svo vaxið, að
sjálfsagt er að útgerðar-
menn leggi þar hvað mest
til málanna. En svo er um
þessa ritgerð, sem aðrar,
er blaðið birtir eflir nafn-
greinda höfunda, að Visir
gerir ekki orð höfundar að
sínum í öllum efnum. —
Ritstj.“
Greinin kom því næst í
Vísi og voru skoðanir manna
i mjög skiptar. Sá sem mér er
I minnisstæðastur, er Magnús
Kristjánsson, sem síðar varð
ráðherra. Þakkaði hann mér
greinina og sagði, að í mörg
ár hefði ekki önnur liug-
mynd hrifið hanii meira en
þessi. Eg vai'ð vinur Magnús-
!ar eftir þetta, bæði út af
■ þessu máli og útgerð hans á
línuveiðaranum Xamdal.
j Hann var j)á, ásamt mér og
öðrum, að byrja að nota
jæssa tegund skipa við veið-
ar hér við land. Mig furðaði
oft á því, livað jafngamall
I maður og Magnús var j)á orð-
,inn, gat verið þrautseigur og
(Inigmyndarikur við rekstur
jæssa skips sins.
Eg vil ekki skiljast við
j)essar linur svo, að ekki sé (
minnzt umsagnar Kristjáns
Bergssonar, sem var Fiski-1
félagsforseti þá. Hann segir,
l>á i niður.lagi Lögréttugrein- j
ar, 6/5 1921, j)essi orð um
mig:
„Færist j)á yfir hann ró
og friður og sér hann ýms-
ar sýnir, t. d. himinháar
síldarbræðslur, reknar af
ríkinu, — þvi nú er Óskar
orðinn jafnaðarmaður, —
og fram méð ströndum
sjást ekki annað en islenzk
skip, og er n'ú gott að lifa,
þvi verðið er helmingi
hærra en áður var, jafnvel
meðan Óskar keypti sjálf-
ur síld. En ekki er þrauta-
laust að koma í þetía sælu-
ástand, þvi gegnum marg-
ar þrautir liggur sá vegur,
t. d. þurfa allir, sem ná-
lægt þessu koma, að verða
gjaldþrota a. m. k. tvisvar
sinnum, til að geta auðg-
ast í þriðja skiptið og eins
verður líklega að fara fyr-
ir ríkinu“. (Leturbr. min.)
Eg hefði nú ekki verið að
prjóna Kristjáni Bergssyni
fram hér, ef hann hefði ekki
fyrir tveim árurn komið
fram á ritvöllinn i Tímanum
og Alþýðublaðinu og þótzt
þá hafa verið hlynntur þessu
máli í byrjuu. Það, sem Krist-
ján Bergsson heldur þar
fram, er misminni og mis-
skilningur á byrjun þessa
verksmiðjumáls — enda er
grein hans mest persónuleg-
ar skammir til Sveins Bene-
diktssonar, sem hafði minnzt
á jietta verksmiðjumál í
grein, er hann skrifaði um
mig í sjómannablaðið Vík-
ing.
Smám saman jókst jæssari
verksmiðj uliugmynd fylgi.
Magnús Kristjánsson komst
síðar á þing og vann heill og
óskiptnr að þvi, að. rikið
byggði verksmiðjur handa
útgerðarmönnum og sjó-
mönnum á samvinnugrund-
velli. Jón Þorláksson verk-
fræðingur ýtti mikið á eftir
jiessu máli og var fenginn til
að reikna út byggingarkostn-
að verksmiðjanna.
Að eg dvel svo lengi við
þetta mál, stafar fyrsl og
fremst af j)ví, að eg átli jiessa
hugmynd fyrstur og lét í
liana mikla vinnu á þvi tíma-
bili, sem hún álti erfiðast
uppdráttár og margir höfðu
vantrú á lienni, og eg hefi
ekki fyrr skipt mér af því.
þólt viða hafi komið fram
hlutdrægar skoðanir og á-
lyktanir og ýmsir eignað sér
það, sem cg og aðrir hafa
gert i j)essu máli en j>ar
sem eg ímynda mér að eg
eigi litið eftir að skrifa um
útgerðarmál liér á landi, þá
vildi eg nota mér þetta læki-
færi.
Fyrsta síldarverksmiðja
rikisins var tekin í notkun
árið 1930 og má segja, að
eftir það hafi síldarútgerðin
verið heilbrigður atvinnu-
vegur og nú — þegar eg les
yfir grein þá, sem eg skrifaði
fyrir 22 árum um þetta mál
verð eg að játa, að eg gæti
ekki gert það betur í dag, og
eg hef ekki orðið fyrir nein-
uni vonbrigðum.
SKÁK
Frá Xorméha skákmótiiíu f
Kauþmannahöfn.
Tefld 4. ágúst 1946.
Hvítt: Glaf Barda, Noregi.
Svart: Baldur Möller, ísland.
Ivongsindverskt.
Leirkönnnr,
3 stærðir, rósóttar.
Veiziunin IngólíuL
Hringbraut 38. Sími 3247.
1. d2—d4 Rg8—f6
2. Rgi—f3 §7—g(>
• 3.g2—g3 Bf8—g7
4. Bfl—g2 0—0
5. c2—c4 d7- (16
6. Rbl—c3 Rb8—d7
7. 0—0 e7—e5
Byrjuiiin er eðlileg fram lil
jiessa leiks, sem 1 að mæla með. varla er til
8. — c7—c6
9. Ddl—c2 Rf6—e8
10. h2—1>3 Dd8—a5
11. Bcl- 4)2 f 7—f5!
12. Hal—dl Rd7—f6
Það er sérstaklega ein-
kennandi fvrir skákstíl Bald-
urs Möller, hve fi jór liann er
og árásarkendur. Felur liann í sér hugrekki og dirfsku, sem livoru tveggja
er nauðsynlegl veganesti
jframsækmim skt ikmanni til
sigurs.
13. dlXeö (16xe5
11. a2—a l eö—e4
15. Rf3- dl Rf6—g4
16. Bb2—a3 Hf8—f7
17. 1)3—bl Da5—c7
18. Dc2—b3 Bg7 48
19. c4—c5 Re8--g7
20. Rc3—e2 21. f2 -f3 Bc8—(17
Dálítið vafasamt, en hefir
þó sína kosti.
21. — e4Xf3
22. Bg2xf3 Rg4—e5
23. Bf3—g2 IIa8—e8
24. Re2—f4 Ivg8—h8
25. Ba3—1>2 FIf7—e7
26. Rf4—li3 h7—h6
27. Rh3—f4 Kh8—h7
Betra væri gG næst R—g4. -g5 og því-
28. e3—e4 a7—a5
Mótsólcn, sem gefa gaum. verður að
29. e4xíö g6xf5
30. Bg2—h3
31. Rf4—g2
32. 1 )};.’> c2
33. Hdl--el
34. Rg2' él
35. Rd4—fö
a5xb 4
I)c7—aö
• IÍÓ7 f7
l)a5 " aO
Ré5—g6
Da6—e2
Sterkara og auðveldara til
vinnings, var H—e2 en stað-
an er mjög flókin og svart er
í tímaþröng.
36. Rf5—d6 De2—e3+
37. Ivgl—hl Ilf7xfl +
38. Bh3xfl Bf8Xd6
39. c5Xd6 Bd7—f5
40. Dc2—dl He8—d8
41. Bl>2—d t
Afleikur. Skárra var D—
d l, þó ekki sé það glæsilegt.
41. — De3—e6
42. Bd4—c5 b2—b3
43. Rel—d3 De6—d5 +
44. Khl—gl Rg7—e6
45. Bc5—a3 Re6—g5
46. Rd3—b2 Rg5—f3+
ABCDEFGH
Staðan eftir 46. leik svarts.
47. Kgl—f2
K—hl er einnig tapað, en
býður skemmtilega mögu-
leika. T. d. 47. —R—d2
48. B—g2, B—e4. 49. D—gl.
(Ef 49. D—e2 BXg2+. 50.
I)Xg2 R—e4 með ómótstæði-
legum hótunum R—lil og
II—g8 eða ef 51. H—el, þá
II-^e8, en ef 51. H—fl R—
e5!). 49. —„— Rg6—li4!! og
hvitt má ekki drepa vegna
II—g8, sem væri afgerandi.
47. —Rf3—d2
48. h2—h3 Dd5—d4+
49. Kf2—el Hd8—e8+
50 Bf2—el Rd2—f3-þ
Ilvítt gaf. Mátið á gl verð-
ur ekki varið.
Óli Valdimarsson.
lð,
AUSTIN 10.
AUSTIN 12,
einn af hvem gerð, ósk-
ast til kaups.
Hörður Ólafsson
lögfræðingur,
Austurstræti 14.
Simi 7673.
Félag íslenzkra stórkaupmanna:
Almennur félagsfundnr
verður haldinn í Kaupþingssalnum á morgun, laug-
ardaginn 26. október, og hefst kl. 1 Yl e. h.
Áríðandi að félagsmenn fjölmenni. (
Stjórnin.
Enskir barnavagnar
nýkomnir.
Ftí fn £ r
Laugaveg 1 7 B Sími 2631
REZT AÐ AUGLÝSA 1 VlSI.