Vísir - 01.11.1946, Blaðsíða 4

4
VlSIR
Föstudaginn t. nóvémber 1946
DAGBLAÐ
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (fimm línur).
Lausasala 50 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Öfugstreymi.
CJíðásta aldarfjórðunginn hefur mjög að því kveðið, að
** menn hyltust til kaupstaðanna í algjörri óvissu um
örlög sin, og liorfið væri frá góðum hag i sveitum. Fyrir
slikri viðleitni var greitt á ýinsan veg af §>pinberri hálfu,
•enda var engu líkara, en svo væri litið á, sem setja þyrfti
helming þjóðarinnar í opinher emhætti til þess evns að
stjórna hinum helminginum, sem enn sveiltist í erfiðinu.
Þótt haft væri á orði að hér væri um öfugstreymi að ræða,
■var ekkert gert til að beina því á aðrar hrautir, en stöðugt
hefur ásóknin farið vaxandi og aldrei verið meiri en síð-
ustu árin i vímu auðtekins stríðsgróða. Við landauðn
liggur í ýmsum héruðum landsins, og þá einkum útkjálk-
unum, en þar er svo komið að menn fást ckki til að
gegna vitavarðarstörfum, hvað þá að dunda við búhokur
á kostarýru landi.
Segja má að ekki sé það óeðlileg þróun, þótt menn
i'lytjist milli héraða, eftir því hvar lifvæníegast er, enda
skapist jafnvægi af sjálfu sér, er markaður í kaupstöðum
<>g eðlileg framleiðsla í sveitum haldist í liendur. Látum
] að liggja á milli hluta, en ljóst er að þessari þjóð, sem
Jöðrum ér hætta búin, er menn hvcrfa frá framleiðslunni
í óarðbæra og misjafnlega þarfa skrifstofumennsku á
mölinni. Þessarar viðleitni mun þó gæta, meðan að þeir
hera minna úr hýtum, sem að lramleiðslunni starfa, en
hinir, sem lifa á henni án þess að leggja verulega að
sér, nema i þeirri viðleitni að komast frá framleiðslu-
störfunum.
Laun þeirra manna, sem að framleiðslustörfunum vinna
beinlínis, eru mjög í ósamræmi við crfiði og áhættu, sem
störfunum fylgja. Þannig er ljóst að nú hera sjómenn
mun lægri hlut frá borði, en landverkamenn, eða jafn-
vel hændur, þar sem hezt lætur. Af því leiðir aftur, að
sjómenn hverfa af skipunum og þá fyrst þeim, sem
minnstan gefa afraksturinn, til landvinnunnar, sem næga
■er að hafa um land allt, þótt hún sé misjafnlega þörf og
skapi överuleg gæði þjóðinni til handa. Slíkt ósamræmi
í kjörum manna lilýtur að leiða til árclcstra og beinnar
slöðvunar atvinnugreina fyrr enn varir, en cf sú verður
raunin, að menn hverfa frá í'ramleiðslunni verður l>ung-
ur róðnrinn fyrir þjóðarhúið í heild næsta kastið.
Hag sjómanna má bæta með því að fá þeim betri tæki
í hendur, og með því ennfremur að nytja framleiðsluna
hetur en gert hefur verið, þannig að hún reynizt verð-
mætari, flutt úr landi héðan i frá, cn lúngað til. Við-
leitnin beinist nú að því, að reistar verði verksmíðjur í
íandinu í þessu augnafniði, byggðar verði skipaviðgerðar-
stöðvar og hætt önnur skilyrði, sem útveginum eru nauð-
syn og frumskilyrði til viðunandi afkomu. Stofnlána-
sjóði er ætlað að styrkja slíkar framkvæmdir, cn því að-
cins reynist það í'ært, að þjóðin öll láti honum i té það
fjármagn, sem til þess þarf að nota.
• Þólt ekki hafi byrlega hlásið fyrir útveginum í heild
síðustu árin, og aflabrestur hafi hitnað mjög þungt á
mönnum, tjóar éklci að leggja árar í bát, en hefjast
handa um að rétta við hfjil Jiessarar atvinnugreinar,
sem skapað hefur þau verðmæti aðallega, sem þjóðin
hel'ur nú handa á milli. Það verður ekki gert með því
■einu, að bæta skilyrðin við framleiðsluna, lieldur verður
■einnig að kippa því í lag; sein aflaga hefur farið á ófrið-
arái'unum og allir viðurkenna, að ckki geti þróast leng-
ur, ncma þjóðinni til stórfellds tjóns. Grundvöllurinn und-
ir öllu atvinnulífi þjóðarinnar er fúamýri og sökkvandi
len, meðan verðjicnslu er veitt svð ylir landið, sem
hingað til hefur verið gert, en löggjafinn stendur í ráð-
þrota aðgerðaleysi gcgn öllum hræringum þess iðukasts.
Þólt :iú sé þannig einskonar svefnmók á þjóðinni, er
jað aðeins logn á undan þeim stormi, sein hlýtur að
-skclla á. öfugstreymið leitar útrásar á sínum tima og
sínum stað, Jkitt þunginii' af vatnsmagninu mótist af um-
hverfinu.
Fidlutónleikar Björn§
Olafssonar.
Björn Ólafsson hélt fiðlu*
tónleika á vegum Tónlistar-
félagsins í Gamla-bió i gær
og endurtekur þá á morgun
(föstudag). Er nú orðið langt
síðan að liann liefir haldið
sjálfstæða tónleika fyrir
bæjarbúa, en sú var tíðin, að
hann og Árni Kristjánsson
héldu reglulega, vfir vetrar-
mánuðina, liina svonefndu
háskólatönleika, sem því mið-
ur hafa lagzt niður. En það
var auðfundið á tónleikum
hans i gær, að liann hefir með
fiðluleik siilum náð miklum
ítökum hjá áheyrendum, því
að viðtökurnar voru sérlega
góðar og hjartanlegar.
Að vanda yoru viðfangs-
efnin ekki valin af lakari end-
anum, en þau voru klassisk
tónverk eftir götnlu ítölsku
meistarana Vitali og Tarlini
og 19. aldar tónskáldin,
Saint-Saáns og Mendelssohn,
allt tónverk, sem eru og hafa
verið keppikefli allra góðra
fiðluleikara, svo sem Cha-
conne í g-moll, Djöflatrillu-
sónatan, Introduction et Ron-
do Capriccio og fiðlukonsert-
inn í e-moll, og eru þá verkin
talin í sömu röð og höfundar
þeirra hér að framan. Enn-
fremur lék Björn nýtt ís-
lenzkt fiðlulag eftir Ilelga
Pálsson, scni vikið verður að
hér á eflir.
Þegar maður hlustar á
fiðluleikara cða ánnan túlk-
anda tónlistarinnar, þá verð-
ur maður að gera sér ljóst,
livers tónverkin krefjast af
túlkanda sínum, svo að þeim
séu gerð full skil. Þetta verða
og túlkendurnir sjálfir eðli-
lega að gera sér ljóst, svo að
þeir reisi sér ekki hurðarás
um öxl. Þegar litið er á þau
viðfangsefni, sem Björn
liafði valið sér i þetta sinn,
þá er ekki hægt að segja ann-
að en að liann liafi ekki ráð-
ist á garðinn, þar sem liann
er lægstur, þvi að tónverkin
voru vandleikin frá tæknis-
legu sjónarmiði og jafhframt
kröfðust þau andríkis og
skilning þess manns, sem
vanur er-að anda að sér því
andrúmslofti, sem blæs á
hinum klassisku hæðum.
Mér fannst Birni takast þetla
mjög vel, þvi að hann túlk-
aði þessi ólíku lög stilhreint
og á þann hátt, að áheyrand-
inn fann að þar sveif andinn
yfir vötnúnum. Eg ælla ekki
að fara að gera neinn saman-
lnirð á Birni og liinum miklu
fiðlumeisturum, sem frægir
eru um allan lieim. Sá sam-
anburður er með öllu óþarf-
ur og á ekki við. Það nægir,
að hann spilar Idassiskar tón-
smiðar þannig, að hinir
vandlátu geta verið ánægðir
og notið þeirra að fullu.
A þessum tónleikum var,
sem fyrr segir, leikið nýtt ís-
lenzkt fiðluverk eftir Helga
Pálsson: Sex þjóðlög fyrir
fiðlu og Píanó. Þetta verk
stakk í stúf yið tónsmíðar
hinna klassisku meistara,
sem betur fer, því ckkert
hefði verið unnið við það, ef
tónsmiðin hefði bergmálað
það, sem önnur tónskáld eru
margoft búin að segja á um-
liðnum öldum. íslenzku þjóð-
lögin okkar eru til orðin á
þeim öldum er strangur
kontrapunktur var allsráð-
andj^ í tónlist í • lieiminum.
Þau eru því mörg sérlega vel
fallin til þess að farið sé um
þau höndum eftir þeim regl-
um, en það hefir og tónskáld-
ið gert við þessi lög. Það er
erfitt að kveða upp dóm um
frumlegar tónsmiðar við
fyrstu heyrn, en mér fundust
þessi lög vera frísk og vel
samin og verkuðu þau á mig
eins og hressanai gola og
liygg eg, að að þeim sé ávinn-
ingur fyrir íslenzka tónlist.
Dr. Victor von Urbantsch-
itsch annaðist undirleikinn
og er hlutverk undirleikarans
i slikum tónsmiðum mikið
og oft alveg hliðstætt fiðlu-
leikarans. Voru þeir Björn
og dr. von Urbantscliitsch
samhentir og átlu báðir jafn-
an hlut í að ná þeim góða ár-
angri, sem raun varð á.
Viðtökurnar voru sérlega
góðar og fékk fiðluleikarinn
marga blómvendi frá vinum
sinum.
Forseti íslands var við-
staddur þessa hljómleika, en
forsetinn er föðrurbróðir
Björns, sem kunnugt er.
B. A.
BERGMÁL
Breyting.
Allt er breytingum undir-
orpiö í þessum heimi, blöðin
jafnt og annaS. Þau taka breyt-
ingum frá degi til dags, ef til
vill elcki svo miklum, aö menn
veiti því óöara athygli, en þeg-
ar frá líöur má oftast sjá, að
einhver breyting hefir á oröiö.
Nú verður hér breyting á, sem
menn verða þegar varir —
bergmál tekur stakkaskiptum í
búningi og vonandi liatnar
innihaldið jafnframt.
' Svo sem fyrr.
En þaö veröur engin breyt-
ing að því leyti, að Bergmál
stendur opiö hverjum þeim,
sem hefir „upp á eitthvað að
klaga“ og er þó ekki einungis
ætlað að vera „nöldurskjóða“.
Máltækið segir, að þess skuli
getið sem gert er og má eklci
síður senda pistla, sem lofa það,
sem lofsvert er. Það er í raun-
inni ekki síður áríðandi, að
menn fái viðurkenningu fyrir
það, sem þeir gera vel, en á-
drepu fyrir það, sem miður fer.
Nöldur, en ekki ástæðulaust.
Það vill þó.svo til, að fyrsta
bréfið, sem nú veröur birt, .er
klögumál, en mörgum finnast
ástæða til að birta það. Það er
fri „J. M.“ ..og .hljóðar. svo :
„Mjólkin var heldttr seinna á
ferðinni í morgun (gærmorg-
un) í mjólkurbúðinni sem eg
verzla við — i Verkamannabú-
stöðunum — en vandi er. Fjöldi
hafði safnazt saman fyrir fram-
an dyrnar eins og alltaf upp á
síðkastið, þótt rosi væri í veðr-
inti og engin sæla að bíða.
Ekki opnað.
Þegar klukkan varð átta
bjuggust víst allir við því, aö
opng.ð múndi verða þótt mjólk-
in væri ekki komin, svo að fólk-
ið þyrfti þó ekki að standa úti
í kuldanum og kæmist i skjólið
í búðinni. Eii því var ekki að
heilsa, því að kl. mun hafa ver-
iö oröin um io mínútur yfir,
þegar viðskiptavinirnir fengu
loksins aö koma inn fyrir. Eg
hafði ekki úr á mér, svo að
nokkurum mínútum getúr
skeikað til eða írá.
Óþöri stirfni.
Mér■ skilst, að ætlunin ‘sé að
opna mjólkurbúðirnar klúkkan
átta að morgni og skil ekki i
þyi, hvort það geri svo milcið
til, þótt fólkið fái aö standa
inni í búðinni frá þeim tíma,
þótt mjólkin sé ekki kómin.
Voru margir óánægöir yfir
þessári stirfni og töluðu um aö
þola þetta ekki umkvörtunar-
laust. Eg kýs að biðja Bergmál
fyrir kvörtun mína.“
Á Víðimel.
En það má ekki skiljast svo
við þetta mál„ að ekki sé getið
mjólkurbúðarinnar á Víðimel,
þar sem fólk skipar sér ævin-
lega í raðir og öll afgreiðsla
gengur fyrir bragöiö svo vel,
að til fyrirmyndar er. Þangað
flykkjast líka margir sem ættu
í rauninni ,,sókn“ í aðrar búðir,
jafnvel þeir sem búa aðeins
steinsnar frá þeim búðum en
langan spöl frá þessari fyrir-
myndarbúð.
70 manns kl. 8.30.
Maður, sem þarna verzlar að
staðaldri, hcfir skýrt Bergmáli
frá því, að þegar hann hafi
komið þarna kl. 8,30 s. 1. súnnu-
.dag, hafi verið 70 manns á und-
an lionum. Hann var búinn að
fá afgrciðslu 40 minútum eftir
að opnað var. Börn, sem send
voru þangað, fengu að skjótast
inn i röðina næst dyrunum, til
þess að þau þyrftu ekki aö biða.
Þannig ætti þctta aö vera alls
staðar og þaÖ getur veriö svona,
ef viljinn er fyrir henid. Það á
að leggja niður herqpið: Með
frekjunni hcfst það!