Vísir - 02.11.1946, Blaðsíða 2
VlSIR
Laugardaginn 2. nóvember 1946
□SKAR HALLDDRSSDN UTGERÐARMAÐUR:
V. • ■* ÍHÍ't? í,
Síðasta grein:
er
Fyrir Iveinmr árunv skrif-
aði eg grein, er hét „Útflutn-
ingsverðmæti afurðanna á
að vera grundvöllur alls
kaupgjalds á landi og sjó við
rekstur þjóðarbúsins. Hluta-
skipti á öllum fiskiflotanum.'*
Þegar eg skrifaði þessa
grein var orðið fvrirsjáan-
legt að útgerðin mvndi lcom-
ast i sjálfheldu og stöðvast,
og til þess að fyrirbyggja það
yrði að gerbreyta haglcerfi
þjóðfélagsins og hafa vísi-
tölureikninginn aðallega eftir
útflutningsverðmæti afurð-
anna.
Eg sýndi fram á, að hluta-
skipti á fiskiflotanum, þótt
gömul væri, vrðu heilbrigð-
ustu kjörin og ekkert annað
en raunverulegt útflutnings-
verð afurðanna gæti verið
kaupgrundvöllur fyrir út-
gerðina.
Mér er ljóst að verðsveiflur
á afurðum í lok striðs geta
verið óþægilegar fyrir nokk-
urn liluta manna — en þvi
yerður að taka eins og það
er — en strax og verðlag út-
flutningsafurða fer að jafna
sig er ekki annar lieilbrigður
vísitölugrundvöllur til. Um
þetta mál ritaði Björn Ólafs-
son, fyrrv. ráðherra, og fleiri
menn í fyrra vetur í þetta
blað — og útgerðarmenn og
liraðfrystihúsaeigendur eru
samþylvkir þessu fyrirkomu-
lagi.
Fjöldi framleiðanda er
hræddur við Alþingi og gerð-
ir þess, pg vilja heldur hafa
það lokað en opið. Framsókn
og Alþýðuflokkurinn eyði-
lögðu virðingu þingsins, og
þegar þeir gáfust upp 1939,
er allt var að fara um koll hjá
þeim og þjóðstjórnin kom,
létli miklum áhyggjum af
útgerðarmönnum. Þá var
genginu breytt, og liætt var
að reka hefndarpólitík á ein-
staka menn og fiokka. Þá
urðu inenn óhultari um at-
vinnurekstur sinn. Og öll ár-
in síðan fram að þessum tíma
hefir þjóðin auðgazt, en aðal-
meinsemdina i þjóðfélaginu
er að finná hjá Alþingi sjálfu.
Þessir virðulegu menn eru
alltaf að vérzla við sjálfa sig.
— Sjónarmiðin eru misjöfn,
stéttabaráttan liörð, stjórn-
málarefjarnar flóknar og
hrekkjóttar, allir flokkar
vilja græða póiitískl og nú
eru tilkallaðir liagfræðingar.
sem eiga að leysa hnútana
með þingmönuum, sem virð-
ast ráðþrola, nema livað Ey-
steinn fann upp ráðið, er
hann í útvarpinu um daginn
sagðist ætla að hoppa upp á
„breiðu bökin‘“ andstæðing-
anna, til að bjarga sér og sín-
um. Það var einhver alþýðu-
maður1 á Eyrarbakka, sem
hvað einu sinni til einhvers
Þctta er síð-
asta grein
Óskars Hall-
dórssonar í
greinaflokk-
inum um
lcjör útgerð-
arinnar.
vesalings að sér þætti undar-
legt, „að þeir, sem aldrei
kunna ráð, ætla að bjarga
liinum.“
\'ið höfum fengið mikið
af nýjum framleiðslutækjum
eftir jiessa styrjöld, en þau
liafa verið dýr og mörgum
ofviða. Fjöldi manna heldlir,
að ef þing, ráð, nefndir,
stofnanir og sendiherrar liali
„með hlutina að gera“, þá sé
hnúturinn leystur. Nú hafa
öll þessi öfl fengið að ráða
um byggingu bátanna, sem
byggðir voru innanlands, og
Svíþjóðarbátana, en það sem
liefir skeð, er að bátarnir eru-
rándýrir og lielzl engum fært
að eiga þá til útgerðar. Þegar
sænsku skipasmiðirnir áttu
von á þessari stóru bátapönt-
un, hlupu þeir allir i einn
bóp og gerðu eitt byggingar-
tilboð, sem fór um hendur
sendiherrans i Stokkliólmi.
Þelta gerði bátana eflaust
miklu dýrari, og enginn virð-
ist bera ábyrgðina.
Ilér fórlim við heimsku-
lega að. Eg benti á það í rök-
studdri grein í Morgunblað-
inu á þessu tímabili, að fjöld-
inn alluraf útgerðannönnuin
væri sjálfur vel fær um kaup
á bátum sínum. Þcir mundu
þrýsta niður verði á véluin
og byggingarkostnaði, og
bátana gætu þeir þá haft eftir
sínu höfði og hefðu þá við
engan að kvarta. Ennfremur
varaði eg við að byggja rán-
dýra báta hér iimanlands.
Iðnaðarmenn urðu æfir yfir
þessu — en ætli þá langi mik-
ið til að gera bátana út og
standa undir rekstri þeirra?
Að útgerðin er nú óviðráð-
anleg er elclíi eingöngu að
kenna þessum dýru bátum,
lieldur er allur tilkostnaður í
landi yfirspenntur, kaupgjald
og slæm vinnubrögð eru
dauðarothögg á þorskútgerð-
ina. Mcgnið af henni á ekkert
annað eftir en fjárþröng og
gjaldþrot. Vinnuafköstin á
sjónum og við línuna í landi
liafa aldrei verið betri né
meiri en nú — en aðlceypta
vinnan í landi, bílarnir, við-
gerðirnar og viðhald bátanna
er útgerðinni óviðráðanlegt,
og þótt allar aðrar þjóðir
geti aflað fisks, selt hann í
klnglandi og grætt stórfé, með
þvj markaðsverði, sem nú er,
þá stórtöpum við, og ekkert
viðlit að sigla hátafiski leng-
ur. Ekkert af þessu lagast
fyrr cn ’búið er að samrima
lilkostnaðinn i íandi. Það er
komin liolskefla vfir okkur
með þorskinn. Við ráðuni
ekki við neitt, þótt sæmilega
gott verð yrði á þoTski upp
iir sjó, sem engin trvgging
er fvrir ennþá.
Hraðfrystihúsin. — Ætli
það liafi cklci verið byggð
frystihús fvrir um 50 millj.
króna. — Á meðan Englend-
ingar keyptu allan liraðfrysta
fiskinn í stríðinu var afkoma
þessara húsa sæmileg, en i
fvrra hættu þeir kaupunum
og gekk þá í mesta basli að
koma honuni út. Ríkisstjórn-
in og Sölumiðstöð hraðfrysti-
húsanna lögðu í það mikla
vinnu og sendinefndir fóru
viða um lönd til að selja og
leita markaða fyrir lirað-
frysta fiskinn — og reyndi
þá fyrst á þolrifin um sölu
þessa fisks á frjálsum mark-
aði, en hún gekk treglega. Eg
var þá erlendis sjálfur og
liitti menn frá þessum aðil-
um og fjölda útlendra nianiia,
er liafa áhuga á viðskiptum
með frosinn fisk, og vil eg
segja það, að mér þótti eklci
álitlegt með frýstihúsin okk-
ar, enda hafði eg aldrei gert
mér miklar vonir um frosna
fiskinn.
Þegar eg kom lieim i marz
gerði eg það að tillögu minni
við Finnboga Guðmundsson,
útgerðarmann, sem er sam-
eignarmaður minn og nokk-
urra annarra manna í lirað-
frystihúsi í Sandgerði, að við
stöðvuðum frystingu á fiski
þá strax, því eg efaðist um að
við gætum selt það, sem fyr-
ir væri, livað þá heldur 300
smálestir, sem áætlað var að
eftir væri að frysta i liúsinu
til vertíðarloka og kosta
mundi um 600.000 krónur að
framleiða. Svarið, sem eg
fekk hjá Finnboga og fleiri,
var liáð um svartsýni mína,
cn eina bótin var að eg er
ekki umtalssár né umtals-
hræddur. En það sem siðar
skeði var, eins og kunnugt er,
að félagi Stalin bjargaði
þessu við, með þvi að lcaupa
þessar afurðir og flciri, og
hafi íiokkur seiulinefnd ís-
lendinga átt gott skilið, var
það nefndin, sem samdi við
Rússana síðastliðið ár. En
mér kæmi ekki á óvart —
hefði þessi Rússlandssala
eklci orðið — að við Finnbogi
ætlum bæði fiskinn og fisk-
vixlana í Landsbankanum.
Stjórn Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna liefir tvo
úrvalsmenn við sölu á lirað-
frystum fiski ei-lendis, annan
í Ainei-iku, hinn i Evrópu, og
vil eg fullyrða, að eg hefi
aldrei, fyrr né siðar, þekkt
neiiia sölunefnd islenzkra af-
urða, sem hefir látið jafn-
mikla vinnu og fyrirliöfn í
fisksölu og þessi nefnd.
Norðmenn áttu síðaslliðið
ár i talsvert miklum erfið-
leikum með sölu á sinum
hraðfrysta fiski og seldu fvr-
ir lægra verð en við okkar
fisk.
Að þvi er eg bezt þekki, þá
mununi við eiga erfitt með
sölu á nokkuru verulegu
magni af freðfiski til Amer-
íku og það mun taka langan
tíma að afla markaða þar.
Sama er að segja um flest
Evróulöndin, að undanteknu
Rússlandi með tilheyrandi
löndum. Það þekki eg ekki.
Norðmenn, Svíar og Danir
eru allir að auka sína lirað-
frystingu, og þegar eg var i
Danmörlcu í sumar var einn
frystiliúseigandi þar að
brevta fjórum liúsum sínum
í hraðfrystihús fyrir fisk, en
annar var að byggja stórt
hraðfrystihús í Skagen. Eftir
því sem eg fekk upplýst, er
bygging frystihúsa þar lielm-
ingi lægri að verði en hér á
landi, vinnulaun stúlkna voru
rúmur þriðjungur af því, sem
borgað er hér og fiskurinn,
sem keyptur var þennan dag
á Skagen, var 10 aurum ó-
dýrari kílóið en liann fæst til
frystingar liér. — Nú er vit-
að að Englendingar taka ekki
nema litinn hluta af norsk-
um og dönskum bátfiski, svo
þessar þjóðir verða að leita
nýrra markaða fyrir fisk
sinn.
Þess vegna vil eg halda þvi
fram, að það séu svo til óvið-
ráðanlegir erfiðleikar fyrir
þorskútgerð liér eins og
stendur, en aftur á móli þarf
ekkert að gera til að örva
þátttöku í síldveiðunum. —
Þar er bjart framundan. —
Hvað á þá að gera til að örva
þorskútgerðina — án þess að
útgerðarmenn geri kröfur til
ríkisstyrks og þviliks? Vil eg
þar taka undir tillögu for-
manns Landssambands út-
vegsmanna, Finnboga Guð-
mundssonar, að afhenda út-
gerðarmönnum sjálfuni —
ekki nokkurn liluta gjald-
eyrisins — heldur allan þann
gjaldeyri, sem kemur inn
fyrir þorskafurðirnar. Út-
gerðarmönnum veilir ekki af.
Sama vil eg að gert sé fyrir
bændur, að þcir fái sinn
gjaldeyri sjálfir. — Eg vil
lofa ríkisstofnunununi að
liafa sildargjaldeyrinn —
með lionum sé fest gengi
bankanna. Menn lialda kann-
ske að þetta sé grunnt hugsað
og óframkvæmanlegt, en
þegar á reynir i framkvæmd-
inni, verður þetta til að örc-a
alla þorskútgerð. Fátækir útr
gerðarmenn, sem ekki gætu
hreyft sig eða fengju það
ekki fyrir bönkunum, mundu
þá margir finna leiðir til að
fieyta útgerð sinni áfram.
.lafhfrafnt þy'vftu útgerðar-
nicnn að fá frjálsán innflutn-
ing landbúnaðarafurða, til
|iess að sú drepandi dýrtið,
sem nú er. fyrir, minnkaði.
Það er varla að menn séu
matvinnungar með þvi verði,
sem nú er á landbúnaðarvör-
um. Með þessu yrði talsverð
frjáls verzlun til i landinu og
ekki drepinn kjarkur og dug-
ur úr þúsundum ungra
manna, er vilja bjarga sér
sjálfir og ekki eiga neina leið
með gjaldeyri fyrir nám,
verzlun eða liugmyndir sín-
ar og þurfa kannske að eiga
lífsgæfu sina undir mörgum
smásálum nefnda eða rikis-
stjórna.
Auðvitað ættu útgerðar-
menn að sjá sér fyrir öllum
þurftum útvegsins og sjálfra
sín af þessum gjaldeyri.
Fyrir 10 árum skrifaði cin-
liver maður smágrein i Visi
undir dulnefni og sagði eitt-
livað á þessa leið: Eg er lcaup-
maður og fæ mín gjaldeyris-
lej’fi lijá nefndinni eftir lög-
boðnum leiðum. Þessi levfi
eru lítil, en Iiann bætir við:
Eg skal fara i útgerð og fram-
jleiðsluna, ef eg fæ að nota
talsvert af minum eigin
'gjaldeyri. Eg man ekki eftir
^að liafa séð aðra jafnskyn-
! samlega grein og þessa í 10
1 ár, og' það er efni liennar,
' sem verið er að ræða um, og
' getur ráðið þvi, livort lifandi
er i landinu eða ekki.
Nú eru umbrotatímár, allt
er komið úr eðlilegum skorð-
um og kaupgjald víða orðið
5 til 10-falt við það, sem var
fyrir þessa styrjöld. Eg skal
geta þess, að margir fast-
launaðir menn greiða nú eius
mikið i útsvar og skatta yfir
árið og öll árslaun þeirra
voru fyrir styrjöldiiia og allt-
af er grunnkaupið sihækk-
andi og allir gera kröfur, og
hafa gert lcröfur, nema út-
gerðarmenn. Nú vil eg að
þeir geri kröfur og lcrefji
ekki ríkisstyrks til þorksins,
lieldur lieimti sinn eigin
gjaldeyri og frjálsa verzlun
með liann og vörukaup fyrir
sig, og það frá þeiin löndum,
sem útvegi þeirra og afurða-
sölu er hentast. Þetta geta
orðið hörð átök, en þeir eiga
sjálfir þá menn, sem geta
borið þessar kröfur fram til
sigurs. Þeir mega ekki láta
blekkja sig á neimi liátt. Þeir
inega ekki afhenda þessi mál
i hendur þingmanna. — Þeir
eru margir bundnir við sína
eigin verzlun. Þeir mega ekki
Frh. á 7. síðu.
Nýtt, óupptekið
borðstofusett,
ljós eik, til sölu á kostn-
aðarverði vegna húsnæð-
isléýsis. Tilboð, merkt:
„Éjárakauþ“, séhdist Vísi.