Vísir - 02.11.1946, Page 4

4
VlSIR
Laugardaginn 2. nóvembcr 1946
VÍSIR
DAGBLAÐ
Ltgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VlSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (fimm línur).
Lausasala' 50 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Bét í bölL
Tyokkur liuggun getur það verið okkur, að vísitalan í
í Kína mun nema um 300 þúsund stigum, en hér
eru stigin þó ekki nema rösklega 300. Við eigum þá enn
nokkuð eftir til að setja heimsmet, og ekki eru eggin hér
eins dýr og þar og ei heldur smjörbitinn. Eggin kosta
þó' liér mun meira hvert og eitt en appelsínur eða epli,
þeg.ar þau fást, en flesta mánuði ársins eru þetta for-
hoðnir ávextir. Smjörið, sem fæst á svarta markaðinum,
mun vera heldur ódýrara en í Kína, og mun hafa liækk-
að i réttu hlutfalli við húsaleiguna, þegar öll kurl korra
til grafar.
Þegar alls þessa er gætt, þuríum við ekki að kvarta,
eðá flýja J.and af ójta við ástandið. Hver veit, nema að
Við getum keppt við Kína á Asíumarkaðinum ? Ekki mundi
kommúnistum finnast það frágangssök. Þeir vilja, hvort
eð er innlima okkur í rússneska hagkerfið, eins og einn
ræðumaður orðaði það við fyrstu umræðu fjárlaganna.
Nökkrir menn á flugvelliniun í Keflavík eni að dómi
kommúnistanna Þrándur í Götu þessarar innlimunar, svo
að það cr ekki að undra, þó.tt kommúnistarnir berðust
fyrir sjáll'stæðinu, —- „innan hins rússneska hagkcrfis".
Það er að sjálfsögðu aðeins smekksatriði, hvort rússneska
hagkerfið hentar okkur eða ekki, og hví skyldu eitt hundr-
að þúsund hræður ekki fagna innlimuninni, þegar öll
Eystrasaltsríkin gera það?
Hversvegna hefur ríkisstjórnin ekki sent verzlunar-
erindreka til Kína? Þar getum við keppt, jafnvel á innan-
landsmarkaðinum. Hver veit nema að ráðherrar komm-
únista hafi beitt þar neitunarvaldi sínu, eins og þeir vildu
beita á þingi sameinuðu þjóðanna, en neituðu svo að senda
jíanað fulltrúa fyrir flokk sinn, er lil kastanna kom.
Bót er þó í höli, að j)á húum við að kommúnistunum öll-
um hér heima fyrir. Cr þeim hópi má enginn maðtu
missa sig í baráttunni gegn verðþenslunni.
Myndim ríkisstjémar.
Forseti hefur óskað eftir, að tólf manna nefnd þing-
flokkanna skilaði af sér störfum fyrir föstudaginn 8. j). m.,
«1 þá mun nefndin hafa setið á rökstólum í mánuð eða
um það bil. Þingið er að vonum aðgerðalítið á meðan, —
liclzt eru bornar fram viðaukatillögur við vega- og hrúa-
lög og að öðru leyli Iirosað sitt á hvað i baráttunni við
stjórnarmyndun.
Fullyrða má, að eniiþá munu flokkarnir engu nær um
stjórnarmyndun en þeir voru í upphafi málsins, og senni-
legt er talið, að sumir flokkanna geti enga afstöðu tekið,
fyrr en flokksþingum er lokið, sem halda á i þessum
mánuði. Flokksjúngin ráða yfir þingflokkunum, — skipa
þeim heinlínis fyrir verkum, — en livar er þá komið á-
kvæðum stjórnarskrárinnar um að J)ingmenn skuli ekki
öðru háðir en eigin sannfæringu ?
Starfsemi ftokkanna virðist vera orðin of J)ung í vöf-
um, en um leið of dýr þjóðinni. Setið er vikum saman í
aðgerðaleysi yfir engu innan Júngsalanna, með því að
- flokkana skortir fyrirmæli flokksþinganna. Herkænskan
og óttinn valda J)ví, að ekkert er gert, — en samanlagt
mun J)etta kallast stjórnspeki í innsta hringnum, — J)ótt
óvenjuleg sé. Einn flokkurinn er hortugur og neitar þátt-
töku í stjórn, annar neitar J)átttöku, nema að hinn sé með,
og sá J)riðji neitar allri Jiátttöku fyrr en j)jóðin hefur við-
urkennt, að hann og hann einn hafi haft rétt l'yrir sér.
Svo er látið líklega á alla cnda og kanta, J)rátt fyrir
Jietta, 1 öryggis sltyni, ef svo skvldi vilja til, að þjóðinni
gæfist færi á að kveða upp sinn dóm um frammistöðuna.
Meðan þessu fer fram eykst verðþenslan, — skipin
liggja bundin í höfn og atvinnulíf allt er drepið í dróma.
Iðnfyrirtækin berjast gegn verðlagsákvæðunum og lióta
íramleiðslustöðvun, almenningur kvartar og kveinar yfir
aukinni dýrtíð, — allir vilja í rauninni eitt og hið sama,
jen á forystuna brestur vegna óttans innan Júngsalanna.
ára í dag.
í dag er elzta kvikmynda-
liús íslands, .Gamla Bíó 40
ára. Annan dag nóvember-
mánaðar 1906 tók J)að til
starfa og hefir síðan haldið
við kvikmyndasýningum i
smærri og stærri stíl.
Kvikmyndirnar voru nær
óþekkt fyrirhrigði 1906. Að-
eins.ellefu árum áður voru
Jjær sýndar i fvrsta sinn, en
Jiað var árið 1895, í París og
Berlín. En árið 1906 voru að-
'eins Jjrjú kvikmyndahús rek-
in i Kaupmannahöfn, og J)á
var Reykjavik smábær á
móti Jiví, sem hún er nú.
Sá er stofnsetti Gamla Bíó
var danskur stórkaupmaður,
Warburg að nafni, og fékk
liann lmsnæði undir sýning-
arnar í húsinu nr. 8 við Að-
alstræti, „Fjalakettinum“.
Þar voru svo sýningar hafð-
ar um langan tíma og ekki
við góð skilyrði, bæði var
sýningarklefinn mjög ófull-
kominn og pins voru sætin
fyrir gestina fyrst aðeins
lausir bekkir. Salurinn rúm-
aði um 300 manns, og var
farið út og inn um sömu dyr,
svo að geta má nærri, hvort
ekki hefir stundum verið
þröngt i dyrunum J)ar. For-
stjóri kvikmyndaliússins
var í byrjun dansluir mað-
ur, Albert Lind að nafni, og
réði hann sér til aðstoðar P.
Petersen, sem siðar varð eig-
andi kvikmvndahússins og
átti það um langan tíma. Þá
voru aðeins sýndar J)öglu
myridirnar, og voru þær á
flesta lund ófullkomnar, á
móti þeim myndurn, sem nú
eru sýndar. Þó höfðu þess-
ar fvrstu myndir engu minni
áhrif en þ(ær, sem nú eru
sýndar.
Árið 191 lézt Warburg, eig-
andi kvikmyndahússins, og
keypli J)á Petersen af dánar-
búinu sýningarvélarnar, en
hann hafði J)á veitt fyrirtæk-
inu forstöðu um langa hríð.
'Átti hann svo Gamla Bió til
ársins 1940, er liann seldi
J)að hlutafélagi einu hér i
bænum.
Arið 1927 var byggingu
liúss J)ess, sem Gamla Bíó
hefir nú bækistöðvar sínar i,
lokið, og' hafði ekkert verið
til sparað, að gera J)að
sem fullkomnast að öllu
leyti. Síðan liefir J)ctta liús
ekki einvörðungu verið við-
unnanlegasta kvikmyndahús
bæjarins,, heldur og líka lief-
ir flestöll tónlistarstarfsemi
farið þar fram. Erlendir og
innlendir söngvarar og tón-
listarmenn liafa látið þar til
sín heyra og mörg önnur
starfsemi hefir farið þar
fram.
Hvar var
London: Churchill hefir
stefnt Louis liöfundi bókar-
innar „Dinner in Wliite
House“ fyrir meiðandi um-
mæli á sjö stöðum.
Sá fátíði atburður skeði á
alþingi i fyrradag er taka
skyldi til umræðu tillögu
Jónasar Jonssonar um bú-
s.tað fyrir rektor Menntaskól-
ans í Reykjavík, að fluttn-
ingsmaðurinn fannst ekki til
að fylgja tillögu sinni úr
hlaði. Var um stundarkorn
beðið með slit fundarins og
á meðan leit gerð að Jónasi,
en hann fannst hvergi. Marg-
ar getur voru leiddar uni
fjarveru hans í)g hugðu
margir hann vera austur i
Reykjakoti að rannsaka húsa-
kynni rektors J)ar.
O qi •• ff1
diortum
12 ðHBHIlð-
hraðað.
Forseti íslands kvaddi for-
mann Sjálfstæðisflokksins,
Ólaf Thors forsætisráðherra,
til fundar við sig föstudag-
inn 1 nóv. árdegis, til við-
ræðna um störf tólf manna
nefndarinnar.
Að Ioknum viðræðununi
fól forseti forsætisráðherra,
að flytja tólf manna nefnd-
inni bau boð, að hann teldi
æskilegt að nefndin reyndi
að ljúka störfum íyrir föstu-
dag 8. nóv. (Fréttatilkynning
frá skrifstofu forseta.)
BERGI
Stofnlánasjóðurinn.
,,Bæjarbúi“ liefir sent eftir-
farandi pistil: ,.í heiöruSu blaöi
vöar „Visi“ birtiö þér nýlega
áskorun til almennings um aö
kaupa vaxtabréf stofnlánadeild-
ar sjávarútvegsins. Mæliö J)ér
meö J)essti meö ýmsum oröum
og rökum, sem, út af fyrir sig,
má til sanns vegar færa, svo
sent nauösynina á ttppbyggingu
atvinnulífisns í landinu o. fl.
Þér takið það réttilega fram,
að hinn nýi skipafloti sé a'ðeins
annaö sporiö af tveim, sem til
þurfi, aö markmiö náist. Hitt
sporiö, sem stiga J)arf næst, út-
skýriö þér vel og gr.einilega, í
hverju sé fólgiö. Mttnu fáir
veröa tii aö. neita J)ví, aö allt
þaö, setn þér takiö })ar fram,
væri æskilegt, aö kæmist í
kring. Og þér bendið á ráö til
þess: almenn framlög þjóðar-
ínnar, og.skal fúslega játaö, aö
J)aö muni vera eini vegurinn,
þótt sá ætti og aö vera til, aö
taka erlent lán?
Þér takið fram ýmsa kosti
þessarra vaxtabréfa, eins og þau
veröi úr garöi gerö, J)ar á meöal
aö J)au séu trj'ggö meö ríkis-
ábyrgö. En þess er látið ógetiö,
hvernig sú rikisábyrgö er vax-
in. Og af J)ví aö eg er aöal-
kjarna málsins — uppbyggingu
atvinnuveganna — nijög
hlynntur, þá vil eg benda á,
hvaö mér virðist ltér vera áfátt,
eöa vanta skýringu á. Og Jtaö
er Jtetta: Ætlar ríkiö að ábyrgj-
ast auratölu eöa auragildi?
Hér mun verða flísin,
sem við rís. Og þaö er hér, sem
sporiri munu hræöa. Ríkiö hefir
■fyrr leitað til Jtegna sinna um
lán, siöast 1941 (bréfin dags.
í júlí), og þeir sýnt þegnskap
í bezta lagi og orðiö vel við, Jiar
á meöal höf. lina þessarra, eftir
ýtrustu getu. En síðan hefir
sama riki látið stjórnarflokk-
um og stéttafélögum haldast
uppi eins konar teningskast um
gjaldmiðil landsins. Afleiöing-
in: aö nú þegar ríkiö er aö
endurgreiða Jtessar skuldir sín-
ar, fá bréfaeigendur aö vísu
sömu krónutölu, en aöeins i/io,
til 3/10 af verðgildi hinna lán-
uöu peninga, eftir mismunandi
skoötmtim á raunyerulegu verð-
falli gjaldmiðilsins, eða kaup-
mætti. Má vera, aö ríkiö greiöi
ýísitölu-uppbót á bréf Jtessi og
vexti af þeim? eins og t. d.
Iáunafólki sínu. En vísitalan cr
minnst uni helming of lág, miö-
aö við veröfalliö.
Hættan,
sem eg vildi vara viö, er í Jtess-
ari fyrri reynslu falin. Og þaö
því fremur, sem orðrómur géng-
ur ttm það, aö stjórnmálaflokk-
arnir ætli nú enn aö gripa til
nýrrar verðfellingar gjaldmiö-
ilsins. Er því hætt við, aö þeir,
sem áöur hafa brennt sig, verði
ófúsir á að leggja fram nýjar
upphæöir, sent fyrirsjáanlégt
sé, að g.erðar verði aö engu, eöa
sama sem, eins og hinar fyrri.
Og er þá illa farið, ef viöreisn
sjávarútvegsins strandar á J)ví.
Eina ráöið
við þessu viröist J)aö, aö rikiö
ábyrgist eigi aöeins auratöluna,
lieldur lika verö- eöa notagildi
auranna, svo að kaupendur
bréfanna geti treyst })ví, að þeir
fái aftur aura sína órýröa aö
notagildi. En með })ví aö búast
má við, aö rnenn treysti ekki
vel íslenzkum gjaldmiöli, fyrir
undanfarna reynslu, væri þá
ekki reynandi aö bjóöa brétin
út í erlendunt gj'aldeyri, t. d.
amerískum dollurum eöa ensk-
um ptmdttm?
Þesstt síöasta er hér slegiö
fram, sem behdingu, eins og'
raunar öllum framanrituöum at-
lmgasemdtim, og er gert aöeins
af álmga fyrir málefninu."