Vísir - 05.11.1946, Qupperneq 7

Þriðjudaginn 5. nóvember 1946
7
VlSIR
Sveinbjörn Egilson,
FYRV. RITSTJÓRI.
Þegai' athuguð er lega ís-
lands á iinettinum, liggur
beint við að ætla, að hér
hafi alla tíð búið þjóð far-
manna og fiskimanna. En
saga þjóðarinnar kennir
okkur þó allt annað. Þegar
landið byggðist og um nokkr-
ar fyrstu aldir íslandsbyggð-
ar var farmennska hér mikií
og íslenzk skip með islenzk-
um áhöfnum fórn víða um
lönd. Yfir þeim mönnum
sem farmennskuna stunduðu
hvíldi oft ljómi ævintýranna,
svo sem glöggt kemur fram
í því sem ritað hefir verið
um þá tíma fyrr og síðar. Á
niðurlægingartímabili þjóð-
arinnar varð hér mikil breyt-
ing á til hins verra. Lands-
menn áttu þá engin skip, er
fær væru til siglinga landa í
milli en aðrar þjóðir önnuð-
ust þá allar siglingar að og
frá landinu. En þelta átti fyr-
ir sér að breytast er aftur tók
að rofa til í lifi þjóðarinnar
og losna tók um hlekkina,
sem lagðir höfðu verið á
hana af erlendu valdi. Lengi
vel urðu þó fáir íslendingar
til þess að leggja fyrir sig
farmennsku, enda voru skip-
in fá og smá og möguleik-
arnir engir eða litlir til þess
að læra í Iandinu þau fræði
sem sjómanninum eru nauð-
synleg.
Þegar enn var eftir hálfur
annar áratugur af nítjándu
öldinni stóð ungur stúdent
upp af skólabelck Prestaskól-
ans í Reykjavík, þar sem
hann hafði þá fyrir skönnnu
liafið nám að loknu stúdents-
prófi og snéri sér að þvi
starfi, sem telja verður all-
frábrugðið hinu trúarlega
stai’fi, sein hann hafði hafið
undirbúning að. Hann ákvað
að gerast sjómaður. Þessi
maður var Sveinbjörn Egil-
son. Áður en þetta skeði haf ði
Sveinbjörn verið nokkuð i
siglingum liér við larid á er-
leriduin skipum, seíli fluttu
vörur til verzlunar föður
lians og því kynnst sjónum
nokkuð. Sumarið, sem liann
útskrifaðist úr Latinuskólan-
um gafst honum tækifæri til
að sigla með einum af þess-
um skipum til Bretlands en
næsta sumar hófst far-
mennska lians fyrir alvöru.
Uni ineira en tvo tugi ára
sigldi Sveinbjörn öll lieiins-
ins liöf, skoðaði framandi
lönd og kynntist ókunnum
þjóðum. Munu þeir vera fáir
íslendingarnir, fyrr eða sið-
ar, sem Iiafa ferðast jafn
mikið um heiminn og hann
gerði á þessum árum. Mcð
nokkurra ára bili kom hann
þó jafnan heiin til Islands
aftur en alltaf lá leiðin aftur
út i hið ókunna. Loks sann-
aðist þó á honum, að „römm
er sú taug, sem rekka dregur
föður túna til.“ Eftir tutlúgu
ára vollc á heimsliöfunum
kom Sveinbjörn heim til ís-
lands og ákvað nú að setjast
þar að og vinna þar ævistarf
sitt. því hann var enn á bezta
aldri.
Fyrstu árin eftir að liann
kom lieim gegndi hann ýms-
um störfum, meðal aimars
stundaði liann kennslu og
var um tima heimiliskennari
á Möðruvöllum lijá Sfefáni
skólameistara Stelánssyni.
Einnig var hann til ajm uin
tíma og var þá Iniseifui í
Ólafsvik. Á árunum 1,1^7 til
1914 var hann verkstjóri lijá
Milljónafélagiiiu i, Viðey.:.En
árið 1914 réðist liann til
starfs á skrifstofu Fiskifélags
íslands og var jafnframt rit-
stjóri tímarits féíagsins
„Æigis“, eftir Matthias Þórð-
arson. Nú kom að góðu lialdi
hin mikla reynsla, sem Svein-
björn liafði fcngið á ferðum
sinum á skipum ýmissa
jijóða til fjarlægra landa.
Hann var óspar á það, að
miðla af nægtarbrunni þekk-
ingar sinnar ýmsu því er við-
kemur sjómennsku og sigl-
ingum. Öll þau ár, sem hann
var ritstjóri Egis þreyttist
liann aldrei á þvi, að skrifa
•
livatningargreinar til sjó-
manna um ýms þau mál,
sem þá varðaði mest svo sem
öryggismálin, en þau voru
honum jafnan efst í liuga.
Sifellt var Iiann að fræða
menn um allt það sem við-
kom sjómennsku, siglingum
og útgcrð og þó að uppá-
stungum hans og vísbend-
ingum væri ekki alltaf tekið
með þeim skilningi sem bar,
er ekki að efa, að þctta óeig-
ingjarna starf lians liafði
mikla þýðingu fyrir íslenzka
útgerð og siglingar, sem ein-
mitt á þeim árum voru á
bernskuskeiði og áttu þar af
leiðandi í ýnisuni byrjunar-
örðugleikum. Fræðsla sjó-
manna var þá ekki eins mik-
il og nú og þær leiðbeiningar
og sú fræðsla, sem Svein-
bjqrn gat látið i té, með rit-
störfum sínum, kom því að
góðu lialdi.
En Sveinbjörn lél sér ekki
nægja að rita í Ægi, heldur
tók hann saman og gaf út
Handbók fyrir íslenzka sjó-
menn og Vasabók sjómanna
og hvað hann lét sér annt um
að fræða sjómenn má meðal
annars sjá af því, að árið
1906 kom út eftir hann lítið
kver, sem nefnist Leiðarvísir
í sjómennsku, en það hafði
hann að mestu skrifað á ferð-
um sinum síðustu árin sem
liann var í siglingum með
það fyrir augum, að það yrði
síðar gefið út á íslandi til
leiðbeiningar fyrir islenzka
sjóménn. I ölluiíi þessum
bókitm eru yinsar gagnlegar
leiðbeiningar til sjómanna
um ýmislegt það, er starfi
þeirra viðkemur og nauðsyn
bcr til fyrir þá að vita og
þekkja. Ritstörfum Svein-
bjarnar var þó ekki þar með
lokið. Endurminningarnar
frá farmennsku árunum leit-
uðu á og þar kom að, að liann
ákvað að færa þær i letur og
komu þær út i tveim bindum
sem nefndust Ferðaminning-
ar. Siðar skrifaði hann aðra
bók er nefnist Sjóferðasögur
og segir þar frá ýmsu er á
daga lians dreif í siglingun-
um.
Þegar eg kynntist Svein-
birni skorti liann þrjá í átt-
rætt. Var mér það þegar frá
upphafi undrunarefni hversu
liann, þrátt fyrir háan aldur,
fylgdist vcl með öllu þvi sem
gerðist, einkum þvi sem varð-
aði sjávarútveg og siglingar.
Átli eg m eð honum fjöl-
margar skemmtilegar stund-
ir á þessum árum, þar sem
Iiann, auk þess að ræða um
hin ýmsu vandamál útvegs-
ins, sagði mér ýmsar
skemmtilegar endurminning-
ar frá farmannsárum sinum
eða frá bcrnskuskeiði sjávar-
útvegsins liér á landi. Var
hann vel minnungur og
mundi jafnvel smáatriði svo
undrum sætti en auk þess
hafði liann sérslaka frásagn-
argáfu þannig, að óblandin
ánægja var að lilusta á hann
segja frá. Mun eg lengi
minnast mcð þakklæti hinna
skemm t i legu samverustunda
minna með liinum aldraða
en þó siunga farmanni og
svo veit eg að er um alla þá
mörgu, sem veitlist sú ánægja
að kynnast honum fyrr cða
siðar.
Sveinbjörn Egilson var
fæddur í Hafnarfirði 21. ág-
úst 1863. Var hann sonur
hjónanna Þorsteins Egilsson-
ar kaupmanns þar og konu
lians Arndísar Ásgeirsdóttur.
En faðir Þorsteins og afi
Sveinbjarnar var svo sem
kunnugt er Sveinbjörn
Egilsson, fyrsti rektor latinu-
skólans, eftir að hann var
fluttur liingað til Reykjavik-
ur. Sveinbjöril stundaði nám
i Latinuskólanum og lauk
c<z. Sunou9kÁ> — TARZAN
stúdentsprófi árið 1884 og
setlist sama árið i prestaskól-
ann. En árið eftir hætti bann
því námi óg gerðist sjómað-
ur. Sex árum síðar lauk liann
svo skipstjóraprófi í Dan-
mörku og fór síðan í sigling-
ar víða um heim. Eftir tvo
tugi ára kom liann alkominn
Iieim og stundaði ýmsa at-
vinnu á sjó og landi." Árið
1914 réðist hann til Fiskifé-
lags Islands sem skrifstofu-
stjóri og gegndi þvi starfi til
ársins 1934. Sama ár lók
hann við ritstjórn „Ægis“ og
hafði það slarf á hendi fram
til ársins 1937. Erindrcki
Fiskifélagsins í Sunnlend-
ingafjórðungi var liann 1934
til 1943. Fyrir hin margvís-
legu slörf i þágu Fiskifélags-
ins og sjómannastéttarinnar
var hann á Fiskiþingi 1942
kjörinn heiðursfélagi Fiski-
félags Islands. Auk þeirra
starfa sem hann hafði á
Iiendi fyrir Fiskifélagið
gegndi hann ýmsum öðrum
trúnaðarstörfum. Þannig
var hann skipaskoðunar- og
virðingarmaður Sjóvátrygg-
ingarfélags íslands um 20
ára skeið og prófdómari við
Stýrimannaskólann um mörg
ár en auk þess liélt hann þar
fyrirlestra um sjómennsku.
Árið 1908 kvæntist hann
eftirlifandi konu sinni, Elínu
Vigfúsdóttur frá Kálfárvöll-
um i Staðarsveit. Varð þeim
lijónum finnn barna auðið
og eru það allt synir, en þeir
eru: Þorsteinn, verzlunar-
maður, Egill vátryggingar-
maður, Vigfús verzlunar-
maður, Gunnar verzlunar-
niaður og Sveinbjörn verzl-
unarmaður.
Sveinbjörn andaðist að
lieimili sinu hér i Reykjavík
föstudaginn 25. okt. s. 1. og
hafði þá verið rúmfastur um
liríð. Verður hann jarðsettur
i dag við hlið afa sins Svein-
bjarnar rektors.
D. Ó.
Beztn úrin
frá
BARTELS, Veltusnndi.
m
Vigtennur gorillaapans voru nú farn-
ar að n:\lgast háls Tarzans iskyggilega
mikið, og apinn hélt Tarzan svo föst-
um með hrvggspennutökum, að hann
liafði litið svigrúm ....
.... sér til varnar. En skyndilega
greiðir hann apanum svo mikið liögg
i höfuðið, að apinn fellur við og lin-
ar tökin á Tarzan. Og á meðan ap-
inn er að jafna sig ....
.... rifur Tarzan sig lausan og stekk-
ur aftur á bak. Apinn nær sér fljótt
cftir óvænt höggið og leggur, öskrandi
af heift, til atlögu við Tarzan að nýju.
En Tarzan er reiðubúinn að taka
á móti andstæðingi sinum, og ekki er
óliklegt, að liann beiti nú apann ein-
hverjum brögðum, því aldrei er hann
ráðalaus.