Vísir - 08.11.1946, Blaðsíða 4

'4
VISIR
Föstudaginn 8. nóvembcr 1946
DAGBLAÐ
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (fimm línur).
Lausasala 50 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Meðan Róm brennur.
fijagan liermir að Neró keisari h.afi leikið á fiðlu nleðan
Rómaborg stóð í björtu báli. Petta er sígilt dæmi um
sinnuleysi valdhafans um velferð þjóðarinnar.
Stjórnmálaflokk.arnir eru valdhafarnir í voru landi,
Aegna þcss að þeir fara með uinboð fólksins á Alþingi.
1 máriuð hafa flokkarnir verið að búa sig undir að tala
.saman um myndun ríkissfjórnar. Ekkert liefir gerzt á
þeim tíma og ekkert héfir verið gert. Þeir hafa ekki enn
komizt að efninu. Þeir standa enn í sörriu sporum og þeir
sfóðu cr þcir liófu umræðurnar. Þeir liafa skipað hag-
fræðinganefnd sér til hjálpar. Enginn tekur þá ncfndar-
f kipun alvarlega. og sízt flokkarnir sjálfir.
Méðan þessu fer fram magnast óróinn og kvíðinn,
sem gripið liefir um sig í öllum stéttum þjóðfélagsins,
vegna |)ess erfiða ástarids, sem nálgast hröðum skrefum.
Ovissan í stjórnmálunum og skorturinn á forustu meðan
enginn veit Iiver á að stjórna, cnginn veit livað verður
aðhafzí, gerir menn vantrúaða á al!.ar framkvæmdir og
iriagnar vandræðin stórkostlega. Meðan stjórmnál.a-
ílokkarnir sitja í aðgerðarlausri nefnd til að ákveða
Jivort þeir eigi að taka liöndum saman til að fá þjóðinni
skipaða ríkisstjórn, drcgst net erfiðleikanna fastar um
oívinnuvegi og fjármál landsmanna. Byggingariðnað-
ririnn er kominn í þrot með fé lil framkváéfrida. Vafa-
samt er hvernig gengur að fullgera þær byggingar, sem
hefir verið byrjað á. Lánsstofnanirnar eru farnar að
draga saman seglin, jafnvel í samhandi við útveginn.
Margir, sem keypt hafa dýra báta eru í vanda staddir
<>g eiga jafnvel í erfiðleikum með áð greiða tryggingar-
gjöld skipanna. Enginn telur sér nú fært að kaupa þá 35
háta, sem atvinnumálaráðherra er að lála smíða innan-
Jands fyrir 10 þús. krónur tonnið, fyrir reikning ríkis-
sjóðs. Fisksalan til Bretlands er nærri stöðvuð. Enginn
veit hvernig verður hægt að halda jiorskvciðunum gang-
ondi á komandi vertíð. Allt á þetla rót sína að rekja til
sívaxandi dýrtíðar, sem nú stendur í 302 stigum.
En þótt svona standi sakirnar í atvinnumálum þjóð-
íii'innar, liggur flokkunum ekkert á. Þeir sitja og hafast
<kki að. Þeir lcika á fiðlur sínar „meðan Róm
Lrennur“. Þó hefir íslenzku jijóðinni sjaldan vcrið meiri
þörf á sterkri stjórn til þess að koma málum hcnnar í
-skynsamlegt liorf. Hver dagur, sem líður svo að ekkert
sé gert, eykur líkurnar fyrir [>ví að flokkarnir muni
lillu ráða um rás viðburðanna.
Þé et ein von.
MIH aðgerðarleysi og hið óskiljanlega sinnuleysi má ])ó
að einhverju leyti rekja til j)ess, að veriö er að
vonast eftir einni bráðabirgðaleið út úr vandræðunum.
L>að er afurðasala í stórum stíl til Rússlands. Eins og
sakir standa í svipinn, er j)að eina leiðin til j)ess að kom-
ast hjá því í eitt ár enn, að snúast gegn böli dýrtíðar-
innar. Á þessari von byggja nú l'lokkarnir allt sitt traust.
EJ' salan tekst, verður hægt að lialda atvinnuvegunum
gangandi næstá íu*. Ef salan tekst, verður um sinn
slÖðvuð sú atvinnukreppa, sem er í uppsiglingu. Ef sal-
sin tcksl mun verða mynduð ríkisstjórri fljótlega.
Ekkert svnir betur en jætta hversu verðbólgu-
■öngþveitið skákar nú hinu pólitíska framkvæmdarvaldi
í landinu. Ef ekki tekst áður ncfnd afurðasala, cr jæssa
stundina ekki annað sjáanlegt, cn að fyrir dyrum sé at-
vinnustöðvun, fjárhagsörðuglcikar og pólitískt öngþveiti.
Þetla sýnir að við erum komnir á yztu snös með allt
okkar ráð og byggjum alla von á því að óvænt happ bcri
sið höndum, sem verji okkur falli.
En ])óll slíkt happ komi nú, getur það aldrei orðið
til annars en að fresta j)ví í eitt ár, að jijóðin vcrði að
Iiergja til botns hinn beizka kaleik verðbólgunnar.
Frá Alþingi:
Frumvarp um héraðsskfala-
söfn úti um land.
Jón Sigurðsson, annar
þingmaður Skagfirðinga,
flytur í Nd. frumvarp til laga
um héraðsskjalasöfn.
I frumvarpinu segir meðal
annái's, að sýsluriefnd og
bæjarstjórn i kaupstöðum
ulan Reykjavíkur sé heimilt
að koma á fót í sýslunni eða
kau])staðnum héraðsskjala-
safni, cr varðveiti á sem
tryggilegastan bátt skjöl og
handrit eða aðrar ritgerðir,
sem snerti sérslaklega hlut-
aðeigandi sýslu eða bæjarfé-
lag, og að þjóðskjalavörður
hafi yfirumsjón með hér-
aðsskjalasöfnum, sem sett
eru á stofn samkvæmt jæss-
um lögum, enda sé geýmslu-
staður þeirra háður sam-
þykki hans.
Héraðsskjalasöfnin eiga að
njóta árlegs styrks iir rikis-
sjóði samkvæmt ákvæðum
fjárlaganna. Með reglugerð
setur i'áðherra nánari fyrir-
ínæli um frainkvæmd lága
jiessara, og þar á meðal af-
hendingu skjala til héraðs-
skjalasaf na, varðveizlu
þeirra og áfnot. Fyrir brot á
fyrirmælum þessafar reglu-
gerðar má ákveða viðurlög í
reglugerð, og skulu slík brot
tekin lil nleðferðar sem op-
, inber mál.
í greinargerð með frv. seg-
ir m. a.:
„.... Utan Reylcjavíkur
eru að rísa upp góðar bóka-
hlöður, og fleiri munu á eftir
koma. Safnhúsið í Reykjavík
er þvi ekki lengur eini öruggi
geýmslustaðurinn fyrir skjöl
og bækur. Jafnframt liefur
tala opinbeira sýslna og
stofnana og skriffinnskan,
sem jieim er samfara, aukizt
svo gífurlega, að horfur cru
á, að hún muni, ef svo mætti
segja, sprengja jijóðskjala-
safnið utan af sér, þegar þvi
fara að berast öll þau ósköp,
sem allar þessar opinberu
nefndir og stofnanir láta nú
eftir sig á ári hverju. Þá má
benda á, að rik ástæða er til j
að láta ekki dragast lengur að
safna og taka lil varðveizlu
fleiri skjöl og bækur en ni’i
er skvlt að afhehda jijóð-
skjalasafninu, svo sem gerða-
bækur bimaðarfélaga, búnað-
ársaiubanda, u íigniennaf c-
Iaga og margra annarra fé-
laga og fyrirtækja, er mjög
kolna við atvinnusögu okkar
og nienningai'inál.
Ástæðurnar fvrir þvi, að
frv. þelta er fram borið, cru
J)á í stuttu máli þessar:
1. Að þjóðskjalasafninu
berst nú orðið svo miltið frá
embættis- og starfsniönnuni
ríkisins og nefndum, sem
skipaðar eru af rikisstjórn-
inni, að vandkvæði eru á að
varðveita það allt saman
þannig, að það verði aðgcngi-
legl fvrir j)á, er óska að nota
})essi skjöl. Það virðist því
ekki ástæða til að draga að
þjóðskjalasafninu enn ])á
fleiri flokka skjala og bóka,
ef kostur er á góðri geymslu
annars staðar.
2. Að á nokkrum stöðum
utan Reykjavikur eru nii
þegar bóklilöður, sem hæfar
eru lil skjalageymslu.
3. Að lieppilegra sé og
eðlilegra, að ríkið styrki hcr-
uð og kaupstaði til að koma
upp skjalageymslum og bók-
hlöðum, en að byggja yfir öll
skjöl og bækur i Reykjavik.
I. Að óvarlegt sé að ör-
yggisástæðum, að safna öll-
um skjölum og heimildum á
einn stað, ef eldsvoða eða
önnur stór óhöpp bæri að
liöndum, enda mun það ekki
gert í nágrannalöndum okk-
ar.
5. Eg tel, að kaupstaðir
og liéruð eigi sanngirnisrétt
á að fá sjálf til varðveizlu, ef
þau óska þess, skjöl og gerða-
bækur þeirra nefnda og
starfsmanna, er þessir aðilar
j iiafa valið og kostað af eigin
fé.
6. Eg tel, að forstöðu-
menn héraðsskjalasafna liafi
vegna nágrennis og persónu-
legs kunnugleika í liéraðinu
betri aðstöðu en starfsmenn
þjóðskjalasafnsins lil að
safna og taka til varðveizlu
skjöl og gerðabækur og rit-
aðar heimildir, sein stórtjón
er að glatist, og að sú skipan
scm hér er gert ráð fyrir, sé
hkleg til að bjarga rriörgu frá
eyðileggingu, sem vist er, að
glatast annars með öllu. .
„. . . . Af ástæðum, sem áð-
ur eru tilgreindar, tel eg frá-
leitt með öllu, eins og liögum
okkar cr nú komið, að draga
til Reykjavikur og safna þar
saman öllimi fáanlegum
heimildum um alháfnir
jijóðarinnar Iivaðanæva á
landinu, cf til eru góðir
geymslustaðir þar, sem jiess-
ar lieimildir eiga raunveru-
lega heiriia. Það ætti og að
vera metnaðarmál öllum
kaupstaðar- og héraðsstjórn-
um að koma upp svo fljótt
sem tök eru á vönduðum
bókhlöðum, svo að héruðin
verði ekki gerrúin að öllum
lieimildum, er snerta sögu
jieirra.11
BEKGMÁL
Vandræðamál.
,,Borgari“ skrifar Bergmáli
bréf þaö, seni hér fer á eftir:
,,Eigi veröur annaö séö, en aö
við séuni aö búa til citt vand-
ræ'Öamálið enn, j>ar sem Þing-
vallagrafreiturinn er — og jiaö
einmitt á jieim tíma, jiegar sú
skoöun er aö ryöja sér til rúms,
aö eyöa beri sem íyrst eftir and-
látiö rotnandi líkamsleifutn
manna.
Einhugur?
Ef svo væri, að einhugur
rikti um nianngildi merkis-
manna, þegar Jieir falla frá, þá
váeri sök sér, Jiótt mönnffm
gæti dottiö í hug — og jafnvel
á vorum tímum — aö grcina
líkánisleifar Jieirra sem vand-
legast frá leifum ómerkiuganna.
Eri j)að er nú ööru nær en aö
svo sé. — Meö vaxandi upplýs-
ingu og sjálfsáliti veröur dóm-
greind samtíöarmanna hver á
öðriim óvægnari.
Grafiu upg.
I’ess vegna hafa menn iíka
séö, aö þaö væri ógerlegt aö á-
lcveöa leifum matina greftrun-á
Þingvöllum fyrr en alllöngu
eftir andlátiö. Og veröur ])á að
grafa beinin up]>. ef |>au hafa
þá ekki veriö látin í eyöingar-
stööina. Eða kannske menn færi
annars aö hafa varann viö og
búa sérstaklega vel um þá. sem
aö eigin áliti eöa aðstandenda
ættu aö hljóta þa'un heiður síö-
ar meir. aö bein þeirra veröi
grafin upp. Og riittndi þá slíkur
viöbúnaöur vinna allnijög á
móti jieirri heilbrigöu stefnu aö
gera , útfarir sem ódýrastar.
Hverja á að grafa upp?
En vinni nú beinastefnan
samt sem áöur sigur, mun J)á
ekki j)aö vandamál vekjast upp,
hvaöa bein skuli nú grafa upp?
Gæti j>aö ekki oröiö kærkomiö
nefndarmál og síöan þingmál ?
Varla getur komið til mála, að
Þingvellir, sem voru stjórn-
málamiöstöð, yröi einskorðaðir
sem grafreitur íyrir listamenn
eina. Ælli t. d: leifar Jóns Sig-
urössonar, Hannesar Hafsteins,
ríkisforsetanna o. s. frv. mundu
síður þykja eiga þar heima?
Beinaleit.
Ef eitthvert samræmi á aö
vera í jiessari fyrirætlun með
Þiugvallagrafreitinn virðist nú
verða. að liefja eina meiriháttar
beinaleit og, umrót í kirkju-
gÖrömn. Ef ríkisvaldiö sýndi
sig í þessu efni sem fleirum aö
vcra lítt ályktunarhæft, J)á'
veröur sjálfsagt enginn hörgull
á sjálfboöaliðum. En vart
mundi samræminu })á betur
borgið. hvaða bein skyldu graf-
in upp og hver skyldu látin
hvíla í friði.
„Hjónaskilnaðir“.
Enn er citt vandamálið, scm
Frh. á 7. siðu.