Vísir - 16.11.1946, Blaðsíða 2

VlSIR
8 mmmm
■$mé m
Litið
til baka
Ævisagnagerð og þjóð-
háttalvsingar eru vinsæ’.ir
bókmeimtir hér á landi og
eiga sér stóran hóp lesenda.
liver ævisaga, sem sögð er
af hreinskilni og án þess að
draga blæju yfir eigin eða
annarra kosti og liresti er
merkileg heimild fyrir sál-
fræðinga. En auk þess er i
flestum ævisögum mikill
sögulegur fróðleikur um
menn og málefni á því tíma-
bili sem saga hlutaðeigandi
manns gerist.
Nýlega er komið út upp-
haf að æviminningum
Matthíasar Þórðarsonar frá
Móum, sem hann hefir sjálf-
ur skráð, og er þetta 1. bindi
af þremur, sem ráðgerð eru.
Mattías er bróðir dr. Björns
Þórðarsonar fyrrv. forsætis-
ráðherra og þeirra systkina,
en þau eru systui'börn Matt-
Iiiasar slcálds Jochumssonar.
Matthías var athafnamað-
um mikill og kann frá mörgu
að segja, en einkum því er að
sjómennsku laut, þvi segja
má að Ægir hafi átt hug
hans allan.
I þessu bindi ævisögunnar
skýrir höfundurinn frá æsku
sinni í föðurhúsum og á með-
an hann stundaði fiskveiðar.
Tekur hann þarin.a. til með-
ferðar Móaheimilið og fólk
sem liann man frá upp-
vaxtarárum sínum, þar á
meðal Matthías Jochumsson
móðurbróður sinn, Símon
Dalaskáld og margar fleiri
sögulegar persónur. Mestur
hluti bókarinnar er þó lielg-
aður lífinu á, sjónum og
mönnum og atburðum, er á
einn eða annan hátt stóðu í
S£gmba:þli við sjómennsku.
I næsta bindi mun bókar-
höfundur skýra frá veru
sinni um borð í dönskum
.strandvarn.n- og mælinga-
skipum við Island og öðrum
atvikum og atburðum, sem
höfundurinn tclur máli
skipta frá þessu tímahili. I
síðasta bindinu segir liann
frá atburðum síðustu ára-
tuga í sambandi við dvöl
hans ertendis.
Mikill fjöldi mynda af
mönnum, skipum og lands-
lagi eru í bókinni til skvring-
ar og skrauts.
Eftir þessari fyrstu bók
að dæiúa verður þetta rit i
alla staði hið læsilegasta og
eigulegasta. Það er auk Jæssa
vandað að öllum ytra frá-
gangi og prentað á prýðileg-
an pappír. Bókin er prentuð
og bundin í Khöfíi., en aðal-
Orauir rauði.
Eftir Frans G. Bengtsson. Fr.
A. Brekkan þýddi. — Bók-
fellsútgáfan — 1946.
í augum flestra nútíma-
manna er vikingaöldin óra
ifjarlægt tímabil, þar sem
iinenn og atbur'ðir greinast ó-
jglöggt í dulmögnuðu liálf-
jrökkri fornesk junnar. Við
sjáum víkingaskipin, sköruð
jskjöldum, sigla úfinn sæ rneð
skeggjaða og hörkulega
menn innanborðs. á'ið sjá-
um skipin leggja að landi að
þokugrúfðum slröndum
Bretlamls og sólbjörtum
ströndum Frakldands, og
særoknir víkingarnir stökkva
á land með alvæpni og í
vigamóði, rænandi og brenn-
andi þorp og býli, en íbúarnir
fl
yja
eða eru sigraðir í bar-
daga og beiðast griða. N’ík-
ingarnir láta greipar sópa
um allt fémætt, kvikíenaður
er rekinn saman til slátrun-
ar, en konur og dætur hinna
sigruðu, þær er til næst, taka
vikingarnir með valdi, sér til
þjónustu og unaðssemda eft-
ir sjóvolkið og bardagana.
Bál eru kveikt, gripum slátr-
að, kjöt steikt, og sterkur
mjöður freyðir i stríðum
straumum. Og er nóttin fær-
ist vfir og ölvíman tekur að
siga á þreyttar brár víkings-
ins, spennir hann hina dökk-
hærðu og limamjúku dótlur
suðursins sterkum örinum
sinum og leggst til hvildar.
Hann er lietjan, miskunnar-
laus, en þó drenglundaður,
harður og æðrulaus. en þó
leiksoppur liamslausra á-
stríðna, hann drepur óvin-
ina, rænir og brennir Iiyggð-
ir þeirra, en óvinakonu faðm-
ar liann beitar, en nokkura
konu heima ....
Þannig er víkingaöldin til-
sýndar, mögnuð og seiðandi,
jafnvel í nöktum lnikaleik
iúnum. Þrátt fyrir grimmd
lieiðninnar, vigafcrlin og
hinn taumlausa ástríðuofsa,
skín hið eilífa mannlega á-
vallt í gegn og breiðir sinn
milda bkt* jafnvel yfir þessa
blóðugu vargöld.
Skáldsagan „Ormur rauði“
eftir sænska rithöfundinn
Frans G. Bengtsson er saga
manns, er var hertekinn af
vikingum, og lifði síðan með
þeim hinu ævintýralegasta
lífi, sem þessir ævintý’ratim-
ar höfðu yfirleitt upp á að
bjóða. Hér er lýst öllum til-
brigðum \í kingalifsins:
strandhöggum og ransferð-
útsölu hér á landi hefir Leift-
ur h.f.
um, orustum og umsátum.
galeiðuþrælkun, hirðvist
með konungum og svo auð-
vitað — ástum fagurra
lcvenna. Ormur gerizt liarð-
snúinn og slunginn vikingur,
eklcert mótlæti fær bugað
liann, jafnvel ekki róðurinn
á galeiðum Alannansurs, þar
sem liann er i ánauð. Hann
er refjóttur tækifærissinni i
trúmálum, dýrkar nörnenu
goðin og Allha eftir hentug-
leikum, og siðast snýst liann
til kristinnar trúar, til þess
að geta náð saman við ást-
mey sina. Því að þar sem ást-
in er, mætir jaf’n'vel víking-
urinn sigursæli þeim and-
stæðingi, sem hann verður að
lúta. Þegar hún hefir náð tök-
um á honum, veita aðrar
konur lionum ekki lengur
hina fornu fró - aðeins ein.
í bókinni eru margar fróð-
legar lýsingar á lil’i og hátt-
um fólks á þessum tímum,
baráttu kristninnar við heiðn-
ina og áhrifamiklar mvndir
af hernaði og vígaferlum. En
frásögnin er fvrst og fremst
rituð í léttum tón og víða
bráðskemmtileg. Bróðir \’il-
balder er t. d. aíar bi-osleg
persóna og svo er um fleiri.
Lesandinn fylgist með rás
sögunar, því að atburðaþró-
unin er ör og hrífur athyglina
en alltaf er grunnt á kímnina
og viða er erfitt að verjast
lnosi við lesturinn. Þó að
ekki sé auðvelt að gera upp
á milli kal’la bókarinnar,
þykii- þeim er þessar línur
ritar kaflinn: „Hvernig þeir
drukku út jólin Iijá Haraldi
blátönn“, vera einn hiiin
Saklaus
léttúð
„Saldaus léttúð“ er lieiti á
bók eftir frönsku skákikon-
una Collette. Skúli Bjark.an
j íslenzkaði bókina, en Uglu-
útgájfan gaf út.
í bók þessari er samband
milli karls og konu höfuð-
viðfangsefnið og er það tek-
ið á hispurslausan og lirein-
skilinn hátt að sið franskra
höfuiwVi.
Þykja sögur Madame
Collette s\erja sig mjög í
ætt við ril Maupassant og
Balzac’s að þ\í er feinmis-
mál siierta og liispursleysi í
frásögn. Bækur hennar eru
líka inikið les’nar og hafa
náð iiiiklum \insældum
bæði í heimakmdi hennar og
utan þess. Hafa bækur hemi-
ar verið þýddar á mörg
túngumál og allajafna gefnar
út i miklum eintakafjölda.
Laugardaginn 16. nóvember 1946
allra skemmtilegasti. Yfir-
leitt ér frásagnarhátturinri
svo skemmtilegur og kíminn,
að það er liægt að láta sér
detta í hug, að það hafi verið
hann, ekki siður en efnið,
sem aflað Jaéfir bókinni slikra
vinsælda í Sviþjóð, sem raun
er á, en þar i landi mun hún
hafa koniið út í 14 útgáfum
á tveim árum.
í stuttu máli: Hér er
skemmtileg bók á ferðinni,
sem á áreiðanlega eftir að
eignast marga vini hér á landi
bæði úr hópi yngri og eldri.
Þýðingin er gerð af Friðrik
A. Brekkan, og virðist vera
vel af hendi ieyst.
Ó. Bergsson.
Tuttugu
smásögur
Tveir eru þeir öndvegis-
liöfundar i smásagnagerð,
sem hæst gnæfa í heimsbók-
merintunum, er annar Guy
de Maupassant en hinn Ant-
on Tschekhow.
Þó vrkisefni þessara höf-
unda séu næsta ólík, eiga þeir
þó sammerkt í því, að hafa
skapað form fyrir smásögur,
sem yfirleitt hefir skapað
skóla í heimsbókmenntunum
frá því er bækur þeirra komu
út og til þessa dags.
En sögur þessara tveggja
öndvegishöfunda er airnað
og meira en fonnið eitt, eða
ytri búningur. Báðir lvsa
þessir höfundar fólki með
lífi og blóði, venjulegu fólki,
sem við þekkjum úr daglegu
lífi og atburðarásin er rnjög
bversdagsleg. En snilldin er
fólgin í því hve persónurnar
standa ljóslifandi fyrir manni
og atburðarásin verður eðli-
leg, en kemur manni þó oft
á óvart.
Nú hefir Leiftur h.f. gef-
ið út úrval smásagna Maup-
assants í snoturri bók og eru
sögurnar 20 talsins, en dr.
Eiríkur Albertsson frá Hesti
íslenzkaði þær.
Þýðandinn segir að skipt-
ar kunni að verða skoðanir
um val á þessum söguni,
enda erfitt að velja og hafna
úr 25 binda ritsafni þessa
höfuðsnillings, þar sem smá-
sögurnar skipta tugum eða
jafnvel hundruðum og nær
allar óumdeilanleg lista-
verk. Þýðandinn segir enn-
fremur að einhverjum tepru-
sálum kunni að þykja sög-
urnar fjalla úr hófi um
feimnismál og að höfundur-
inn séu furðu oft útiágljánni.
En sem kunnugt er, þótti
Maupassant nokkuð berorð-
ur í þessum málum, án þess
að vera nokkurs staðar klúr
eða grófyrtur.
Það verður vandfundið
safnrit smásagna, sem tekur
frain þessum Tuttugu smá-
sögum Maupassants og þær
inunu tvímælalaust eiga
mikluin vinsældum að fagna
meðal íslenzkra lesenda.
Tvær
ungmeyjabækur
Léiftur h.f. hefir nýlega
gefið út tvær bækur, sem
báðar eru ætlaðar telpum
éða ungum stúlkum.
Þetta eru hvorttveggja
sögubækur, heitir önnur
„IJanna“, eftir Anka Borch
í þýðingu Víglundar Möllers,
en hin „Fjórar ungav stúlk-
ur í sumarleyfi“, eftir Karin
Thordeman og hefir Jón
Sigurðsson skólastjóri ís-
lenzkað hana.
Leiftur hefir frá öndverðu
gert sér mikið far um að
gefa út góðar barrn- og
unglingabækur og vandað til
útgáfu þeirra. Svo er enn um
þessar bækur. Þær eru
skemmtilegar aflestrar, fjalla
um efni sem telpum er yfir-
leitt mjög bugþekkt og mál-
ið á þéirn er gott. En allt
þetta skiptir höfuðmáli
i útgáfu unglingabóka,
því að þær marka öðru frem-
ur spor í hugsanagangi og
tilfinningabfi unglinganna.
Foreldrar eða aðstandendur
barna og unglinga ættu því
ávallt að vanda sérstaklega
val á lestrarefni handa börn-
um sínum, og helzt eklci að
fá þeim bók í hendur fyrr
en þeir hafa fulla tryggingu
fyrir að bókin sé góð. En með
tveimur framangreindum
bókum má óhikað mæla i
þeim efnum, enda eru nöfn
þýðendanna ærin trygging
fyrir góðu vali og vandaðri
málsmeðferð.
Bak
við skiiggaim
Ingólfur Jónsson frá Prest-
bakka er ungt skáld, sem ný-
lega hefir sent frá sér fyrstu
bók sína, en það er ljóðabók,
sem hann nefnir „Bak við
skuggann“.
Ingólfur er bróðir Guðrún-
ar skáldkonu Jónsdóttur og
er kornungur að aldri. Þessi
fyrsta Ijóðabók hans er ekki
stór að vöxtum og kvæðin
ekki mörg, en þau eru ljóð-
ræn og falleg og mótuð af
ást til náttúrunnar.
Bókaútgáfan Norðri h.f.
gaf bókina út og hefir vand-
að til ytri frágangs hennar.
Citránnr
Klapparstig 30, simi 1884.
Beztn úrin
frá
BARTELS, VeUuíimdi.