Vísir - 23.11.1946, Blaðsíða 2

,2
VIS'IB
Eáugardaginn 23. nóvember 1946
FÖ^|fla^B ER NS KUSTDÐVANN A III. THEDDDR ÁRNASDN."
Skrafað við gamian skrjóB um hið
r*
nyja
S eyðisfirði.
Niðurl.
„Manst þú nokkuð, hversu
iníkið aflaðist það sumar hér
í Seyðisfirði?" spyr ég,
„Eg þori varla með það
að fara," svarar gamli mað-
urinn, „en mig mimiir, að
það væri eitthvað um 40
þúsund tunnur,*) scm sagt
var að aflazt hcfði. Og það
sauð líka hér í Kringlunni
allt sumarið. Já — þvilík ó-
sköp! Síldin var tckin alvcg
uppi í landsstciiumum. Og
svo sá dæmalausi gaura-
gangur og ákafi! Norðmenn-
irnir höfðu aldrei vcrið cins
f jölmennir og það sumar, og
kom það sér vcl, og þó vant-
aði fólk, því að nóg höfðu
þeir af veiðarfærum. En
þetta spurðist, og upp úr-því
fór fólkið að flykkjast hing-
að i stríðum straumum."
„Það hefir þá vcrið „líf í
tuskunum", cins og það cr
kallað", skýí eg inn í til þcss
að gefa gamla manniuum
málhvíld, því að nú komst
hann allur á loft og ætlaði
sér vaiia af.
Ekkert dund.
„Já, maður lifandi! Það
mátti nú segja. Þetta var allt
ein hringiða og þá lélu menn
líka krumlurnar standa fram
úr ermaluskunum, — og all-
ir unnu eitthvað við þetta,
sem vettlingigátu valdið og
heimangengt áttu, hér í í'irð-
inum og úr næstu byggðar-
lögum. Og þá var unnið, skal
eg segja þér, karl minn. Það
var ekki neitt helvízkt dund
eða kák. Það var rekið á ei't-
ir með harðri hendi, en þó
var oftast nær kátina í rödd-
um þeirra, sem skipuðu fyr-
ir. Og eg held, að einmitt
þetta sumar hafi menn hér
lært að hreyfa sig við vinnu.
Og upp úr því fói'u mcnn að
minnsta kosii að reyna aö'
bjarga sér, eiris ö'g ])að cr
kallað.
En annars var þetfá svo
mikil hringiða, að nú er
gangurinn í því orðmri nrér
óljós, svo 'að eg l)ýst við, að
þú græðir iítið á mér úr
þessu."
„Nótabrúkin".
„Ekki cr cg nú viss tim
það," segi eg. En hitt er ann-
að mál, aö þú crt búinn að
gera vel, þvi að-cftir þessum
upplýsingum þímun ætti cg
nú að geta þreifað mig á-
fram. En áður en cg sleppi
þér, þætti mér vænt unf að
þú segðir mér citthvað um
„nótabrúkin" eða „nóta-
lögin".
„Já, víst ætti eg að geta
björn segir um síldarleit, að
mér er sagt að nótabassarnir
hafi meðal annara tækja
sinna haft éins konar. vatns-
sjónauka. En hahn var ákaf-
lega einfalt áhalck pa. 1 met-
er að lengd, með rúðugleri í
botninum, en opinn í efrí
endann, með handföngum á
hliðunum. Var þessi kíkir
rekinn niður í sjóinn og í
hann rýnt. Og auðvitað sást
í honum, cf síldartorfa var
ofarlega í sjó á'þeim stað,
scm þetta var rcynt.
Þessi mynd er af Búðareyrinni.
$v). Þelta Jtemur vel lieim
við þaðv sem segir i síldar-
sögnnni.
þáð. En þau voru nú auð-
vitað nokkuð misjafnléga
skipuð, ei'lir því, hvort nóta-
brúkin voru i'rá skútunum,
sem Norðmennirnir komu á
liingað, cða þau voru i'rá
þeina útgcrðum, scm hér voru
hcimilisföst."
„Við skuium ])á t. d. taka
eitthvert mcðalhóf, eða að
])ú rcyndir að lýsa nóta-
hrúki, scm lalið væri full-
skipað,"
„Eg hýst við, að þá muni
áhöí'nin hafa vcrið cinir 18
mcnn og cinn maður, sem
stjórnaði og var nei'ndur
„nótabassi". Allir urðu að
hlýða skipunum hans og það
upp á stundina, því að þar
dugði ekkert hangs. Og allt-
af var víst valinn til þessa
starfa reyndur maður og
ráðagóður. Þegar mörg voru
nótabrúkin á eiriíini stað, eins
og oft var hér, var mikil
Ueppnin á milli þeirra, og
reið þvi mikið á snarræði
nótahassanna, og þá náitúr-
lega líka því, að mcnnirnir
hcfðu ekki ai' honum augun,
tæki á augabragði cftir öll-
um bcndingum hans, — því
að stundum var farið hljoð-
lcga og ekkert talað, og gerð-
ist þá allt með bendingum,
— og bregða við bráð-snar-
lega, })cgar haim gai' ein-
hverjar skipanir. Slíkt nóta-
'bruk mundi ])á haí'a ])rjá
nólaJíáta, scm íóku cinar 80
eðá 90 tunnur hver, vindu-
i)át og ivo léttabáta (skckt-
ur) og ])á höfðu þcir t. d.
i'jórar nætur, mismunandi
stórar.*) Nú, og svo höfðu
þélr auðvitað langa kaðla,
til þess1 að fragla nætumar
að landi, [)cgar svo har und-
ir að ])að var gcrí, háfa, íil
þcss að ausa mcð síldihni úr
nótunum og ýmiskonar á-
höki önnur.
*•) Ein nólin var stærst,
um 170 faðmar að lengd og
20 faðma djúp, ömnir 120
Xl5 faðmar, þá svokölluð
„lásnót" 80x12 faðmar, og
loks „úrkastnót", 25x5
faðma. — Th. A.
í síldarleit.
Þegar sildin var ekki hér
inni á Kringlunni, var leitað
að hcnni út rim allan fjörð.
Stóð nótahassinn þá í stefni
arinars léttahálsins, scm ró-
ið var með luegð á undan
hinuin hátunum, og skimaði
hann í kringum sig í allar
áítir með kíki. Þegar síldin
óð ekki, var svipazt um eft-
ir fugli. Stundum mátti líka
sjá, hvar síld var undir, af
loftbólum, sem koma upp
þar, sem sudartprfa er und-
ir, í sjó. Og cnn mátti finna
síldartoiiur með lóði, sem
haft var úlhyrðis í mjórri
hnu.
Eg býst nú við," heldur
Sighjörn áí'ram, „að vandi
nótahassanna hafi ekki ver-
ið sérlega inikill, þegar síld-
in var hérna inni á Kringl-
unni. því að t. d. sumarið
1880 mátti heita, að hægt
væri að moka henrii upp úr
sjónum með hái'um. Og j)á
var það auðvilað aðalatriðið,
að lial'a faógar og góðar næt-
urriá'r og nógan mannskap.
En auðvitað þurfti þó allt
að vcra með ráðdeildarsemi
gcrt og ai' snarræði. Og auð-
vitað var það ekki nóg, að
hafa marga mcnnina, heldur
rcið mcst á því, að þeir væru
Iiandí'Ijólir og fljótir að
skilja og framkvæma allar
skipanir riótabás'sáris. En
þegár torfurnar voru strjál-
ar, þurfti nótabassinn að at-
huga vandlega, hvernig sú
torfa hagaði sér, sem hann
| hai'ði augastað á, áður en
I hann gai' merki um að
1 kasta." '
.,Eg neld, að þetta sé nú
að vcrða nokkuð Ijóst fyrir
mér," segi cg.
Gamli maðurinn lilær við
og svarar: „Þá held eg nú
að það komi sér bærilega
fyrir mig, því að skratta-
kornið sem eg man meira
um þetta, karl minn, —
nema að þú kynnir að vilja
spyrja( inig eiuhvei-s sérstak-
lega, sem eg garti þá ef til
vilt svarað."
Kjörín.
Eg varð að hugsa mig um,
því að eiginlega vissi eg ekki,
hvers eg átti að spyrja. En
ekki kunni cg>. við að láta
karlinn kvcðainig'í kútinn
og spyr því:
„Manstu nokkuð um kjör
þeirra, sem fcngust við síld-
vciðarhar ?"
„Ó-já, — eitthvað rámar
mig í þau," svarar karl Mk-
Iaust, „því að þau þóttu
hýsna góð í ])ann tíð þó að
ekki þætti miklir peningar
núna, í periingaflóðinu. Nóta-
hassarnir höfðu 50 krónur |síldin í nótinni
á viku og 14 aura af hverri
síldartunnu, cn „básetarnir"
í nótalaginu höi'ðu' 28 krón-
ur um vikuna og 7 aura af
tunnunni, og þetta gat orðið
mikið, þcgar vcl aíiaðist. Það
var t. d. sagt, að frá því í
ágúst til nóvembeiioka —
haustið 1891 —, hefði verið
flutt út síld héðan frá Seyð-
isfirði, fyrir hálí'a aðra millj-
ón króna. Við vorum þá ein-
mitt að tala um það, að það
væri dálaglcgur skildingur,
scm nótabniksmcnnirnir
myndu haí'a í premíu ])essa
mánuði. Og þá man cg ann-
að-----------"
„Er það citthvað mcrki-
lcgt?" s])yr cg, því að mér
svnist karlinn taka andköl'.
ísuð síld.
„Já, eg trúi að það sc dá-
3—4 daga.
Eg þakka Sigbimi nú fyrir
alla þessa fræðslu og við
kveðjumst mcð kærlcikum.
Og frásögn hans af síld-
veiðinni hér í Seyðisfirði á
þessu tímabili (1868—1880)
læt ég duga. Hcr cr að vísu
farið fljótt yfir sögu, en eg
hef'i sannprófað, að rétt er
frá skýrt og það er aðal-
atriðið. Og þcssi frásögn gef-
ur góða hugmynd um athai'n-
ir hér á ])essu tímabili.
Ymsum mætti svo að sjálf-
sögðu bæta ^ið til frekari
fróðleiks. Til' dæmis því, að
þaö var venja, að láta síld-
ina vera í nótinni 3—4 daga
að minnsta kosti, áður en
bún var tckin upp og söltuð,
þvi að hún var oft full af
átu, sem rotnaði í henni' og
skcmmdi síldina, ef hún
lílið merkilegt. Það var fékk ckki tíma til að melta
nefnilega svoleiðis, að cinu átuna, áður cn hún var tekin
sinni hcldu allir, að Wathnc, npjf'. Þannig slóð á því, að
væri genginn í'rá vitinu.
Það var þcgar hann tók upp
á því, að senda síldina í ís
til Englands."
Þctta hafði cg ckki hcyrt
íyrr. Eg liélt að það væri
miklu nýrri „uppfinning", að
scnda afTa héðan á ís. En
þarna b'efir Wathrié verið á
dndán sínum tíma sem oftar.
„Hvernig lánaðist þetta?"
spyr eg.
„Eg trúi, að það hafi lán-
ast ágætlega," scgir Sigbjöm.
„Það' var sagt, að hann fengi
miklu meira fyrir þessa síld
en saltsildina, — nú og svo
spöruðust auðvitað vinnu-
launin við söltunina. Og
])að ])ótti okkrir hérna ckk-
ert varið í."
„Eg held cg hafi nú ckki
vit á að spyrja um fleira,"
sagði eg, og það var satt.
En síðan eg átti þetta sam-
tal við Sigbjörn gamla, hefi
eg getað aflað mér frekari
upplýsinga um hinn svo-
nefndu nótabrúk og veiðiað-
ferðina á þessum árum, og
sannfærazt um, að þessi ein-
falda lýsing Sigbjöms
gamla er raunar alveg full-
nægjandi, með þcim athuga-
semdum, sem eg hefi skotið
inn í hana, eftir upplýsing-
um frá áreiðanlegum heim-
ildum, — fullnægjandi til
þess að fá hugmynd um það
helzta sem gerðist og hvernig
veiðin fór fi-aní.' ' Því ínætta
þó bæta við, til gamans, í
sambandi við það sem Sig-
það gat komið fyrir, ef á
skall oí'viðri, á meðan sildin
var í lásum, að meira og
minna tapaðist úr nótunum.
Síldin var hálsskorin og
flokkuð cftir stærð í tunn-
urnar. Tunnurnar voru af
furu og vatn látið standa í
þeim, áður cn þær voru
saltaðar, til þess að þétta
þær. Daginn cftir að síldin
var söltuð, voru tunnurnar
slegnar aftur og fyltar stcrk-
um saltlegi'.
Verð á síld
misjafnt.
Verð á síldinni mun hafa
verið ákaflega misjaíht á
þessum ámm. En árið 1880
er talið að fengizt hafi að
mcðaltali 30 krónur fyrir
tunnu hverja, og að úlflutn-
ingur síldar frá Seyðisfirði
það ár hafi numið um eirini
milljón króna. Þó eru ekki
til nákvæmar skýrslur um
þennan útflutning, og })ykir
Frh. á 7. síðu.
Nýkomið
frá Danmörku:
Agúrku-salat
Asíur
Picaliili
Appelsínumarmelade
Hind berjamarmelade
VetjL VUif fufi