Vísir - 23.11.1946, Side 4

VISIR
Laugardaginn 23, nóvcmbcr 1946
■ ■ • ■ *„ ,.Æ,
-DAGBLAÐ
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VISIR H/F
Ritstjórár: Kristján Guðlaugsson, Herstéinn Pálssoii.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (fimm línur).
Lausasala 50 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Baia þetta!
¥7ommúnistar birta þessa dagana samþykktir þær, scm
” flokksstjórnin gerði hér á dögunum, og ekki verður
annað sagt, en að þær séu sæmilega aðgengilegar. Hinum
i'lokkunum er einfaldlega boðið upp á að eiga sinn þátt
í að koma á allsherjarþjóðnýtingu og ríkisrekstri hér á
landi. Tillögurnar eril nokkrir metrar að lengd, eins og
sagt var.
I upphafi er fjallað um utanrikismálin og er þá fyrst
greint, að staðið skuli gegn öllum frekari ágangi á yfir-
ráðarétt Islendinga yfir landi sínu. Þ'etta lælur bærilega
í eyrum, einkum ef yfirlýsingu þessa her að skilja svo,
að í henni felist fyrirheit af hálfu kommúnista um að
láta af öllum áróðri og ágangi vegna erlendra hagsmuna
hér á landi. Þó virðist svo, sem kommarnir séu ckki al-
veg af baki dottnir. Þannig vilja þeir náið samstarf flokka
í milli í samstarfi við hinár sameinuðu þjóðir, eii þar skal
neitunarvaldinu beitt á rússneska vísu, þannig að komm-
únisfaflokkurinn einn getur staðið gégn vilja allra flokka
i alþjóða samskiptum.
Þá hugsa kommúnistár sér að afla viðurkenningar stór-
jjjóðanna á 10 mílria laridlielgi. Væri þá ekki amalegt, ef
sumar stórþjóðirnar yrðu viðbragðssneggri en þær reynd-
ust, er lýðvcldið var í lög leitt hér á árnum og cngir
sátu hljóðari en kömmúnistar. Þá vilja þeir jafnframt
meina öllum öðrum þjóðum aflaföng á landgrunninu, sem
nær töluvert langt í haf út og þykir gullkista, svo að
segja livar, sem vörpu er rennt.
Aflann vilja komihúnistar selja til þeirra þjóða, sem
„tryggt geta oss örugga framtiðarmarkaði án hættu á við-
skiptakreppum og markaðshruni“. Menri eru ekki alvcg
vissir um, hvar þau lönd er að finna, en sumir segja að
])að muni helzt vera i aldingarðinuni Eden, sem Þjóðvilj-
inn sagði að rússneskir fjallgöngugarpar og visindamenn
hefðu fundið' inni í miðri Asíu á stríðsárunitm, eða ein-
hvcrs s’taðár þar í nágrenninu. Þar er engan lisk að fá, —
hara fíkjur og manna, en það híýtur að vera einhæf
og kostalítil fæða, — sennilegá á við þá, sem gazellu-
<lrcngurinn fékk, en myndi ckki hafa getað dafnað af á
fullorðinsárunum.
Þá er komið að nýsköpuninni sjálfri. Þar vilja komm-
únistar fá heildarstjórn í eigin hendur, cn til þess að hrinda
henni í framkvæmd, þurfa þcir ekki að fá umráð annars
en seðlabankans og annarra banka, stofna innkaupstofn-
un rikisis, sem annast allan inriflutning til landsins, láta
ríkið hafa atvinnureksturinn með höndum, i'áða yl'ir sjáv-
arútveg og landbúnaði, raforku og stóriðju, en svo á
byggingarstofnun ríkisins að byggja yfir alla þá, sem þess
þarfnast. Ekki vcrður annað-sagt cn að kommúnistar séu
raungóðir menn. Fyrir að láta allt af hendi eiga menn að
fá þak yfir höfuðið. Brávo, — bravo.
Grafreitur Jónasar Guðlaugssonar.
JLegréttitodi roru keypt tii
40 am — árið
Otboð.
|L|ýlcga var þess gclið, á bæjarstjórnarfundi, að Reykja-
víkurbær, eða nefnd cin fyrir hönd bæjarins, hefði
cfnt til eins konar útboðs á tryggingum skipa þeirra, sem
Reykjavíkurbæ er ætlað að eignasl. Nokkrum tryggingar-
félögum var geíinn kostur á að senda slík tilbóð, en þess
jafnframt getið, að fulltrúar frá þeim fengju ekki að vera
viðstaddir, er tilboðin væru opnuð.
Hér er um éinkennilegar .og tortryggilegar aðfarir að
i'æða. Sýnist engin ástaéða til slíkrar leyndar, enda ekki
vcrjanlegt, að efna til útboðs á slíkan liált. Ilvað' myndu
verktakar segja almennt, ef þcim væri ætlað að Icggja
á sig veruléga vinriu vegna tilboða, en svo fengju þeir
ekki að vcra viðstaddir, cr tilboðin væru opnuð og ættu
Jið gerast heyrinkunn? Reykjavíkurbær á allra aðila sízt
áð gefa slíkt fordæmi, og er það ekki bæjarfélaginu vansa-
laust, að svo klaufalega skyldi til takast að þessu sirini.
Til þéss eru vítin að varást þáu, og vonandi hendir
þctta hvorki Reykjavíkurbæ né aðra opinbera aðila aftur.
Jónas Guðlaugssori and-
aðist á Skagen í aprílmánuði
1916. Hafði hann áður dval-
ið á heilsuhæli í Noregi, en
var á leið til Kaupmanna-
hafnar í þeim erindum að
búa nýja skáldsögu undir
prentun. Kona hans hafði
farið með sori þeirra hjóna íil
Berlínar og dvöldu bau þar
hjá ættingjum sínum, en
ætlunin var að þau hjónin
hittust í Kaupmanr.ahöfn.
Um þetta leyti skrifaði
hann föður mínum síðasta
bréfið og kvaðst vera við
batnandi heilsu og gerði sér
góðar vonir um framtíðina.
Með sarria pósti harst bréf
um að hann væri lótinn.
Mun hann hafa ofreynt sig
við að undirbúa flutninginn
til Kariþrrtarinalrafnar, sem
liann vann að daginn áður en
hann dó. Um morguninn
andaðist hann af magablæð-
■ingu, að því er lælmar vott-
uðu. Ekkja hans Marietje,
'sem er hollenzk-þýzk og
Guðrún systir Iians, scm
þá var stödd í Kaupmanna-
\ höfn brugðu þegar við og
héldu til Skagen, en ekkjan
ákvað að liann skyldi jarðað-
ur þar. Jafnframt keypti
luin legstað fvrir sig við hlið
manns síns, og greiddi fyrir
legstaðina til 40 ára, að ])\rí
er hún fullyrðir og svo hefir
okkur, fjölskyldunni hér
heima, alltáf verið sagt. Var
þetta cðlileg ráðstöfun, með
því að ekkjan var þá tæjilega
þrítug, og vildi hún tryggja
sér grafreitinn, þýddi lítið að
kauþa réttinn til luttugu
ára. Leggjaldið er hinsvegár
nokkrar krónur fyrir tíma-
lrilið.
Er Jónas andáðist var fað
ir minn tekinn að missa sjón,
enda varð hann alblindur
upþ úr því. Voru þá engin
tök á að annast um legstað-
inn svo sem skvldi. Arið 1929
fór eg til Danmerkur og gekk
eg þá úr skugga um að vinir
Jónasar, íslenzkir og danskir,
höfðu reist lionum fagran en
látlausan minnisvarða, búið
uni leiði hans að öðru leyti
og gróðursett þar tré og
blóm. Er árin liðu var talið
að leiðið væri eitthvert feg-
ursta í krkjugarðinum, en
á hverju ári vitjuðu vinir
Iians þess og hlúðu að því,
eftir því, sem ástæða var til
hverju sinni. Mér 'eru ókunn
nöfn flestra þeirra, sem bér
lögðu hönd að verki, vil þó að-
eins geta tveggja manna, sem
sérstaklega 'ininntust Jónas-
ar, en það eru Harry Söi-
herg, nú formaður danska
rithöfundafélagsins, — og
Valdimár ErlendssÖn læknir,
en þéir éru néfridir hvor
sem fulltrúi þjóðar sinnar og
þeirra einstaklinga, sem
virtu minningu skáldsins.
Fjölskvldan hér heimafvr-
ir fékk ávallt annað veifið
fregnir áf Iegstaðnum og
umhirðu hans, enda komu
til Skagen allmargir íslend-
ingar, á árunum fyrir stríð-
ið, sem sóttu gí’öfina lieim.
A stýrjaldarárUnum var Dan-
mörk jafn einangruð og Is-
land, enda bárust engar telj-
andi fréttir milli landanna,
ef þær eru frátaldar, sem
hentuðu til styrjaldaráróð-
urs.
Er styrjöldinni linnti lék
mér hugur á að vita hvað
legstaðnum liði, og er mágur
minn, Björn Br. BjörnsSön
lannlæknir, átti Ieið ni. a. til
Danmerkur á síðasta sumri,
og dvaldi í Hjöring, sem er
skarnmt frá Skagen, nefndi
eg við hann, að liann
grénnsláðist fyrir um leg-
staðinn, ætti lfánn þcss kost.
Björn scJidi mér grein, sem
birzt liafði í Vendsyssel-
tidende hinn 24. júrií s.l.,
þar scm svo cr frá skýrt, að
leiðið liafi verið afmáð, —
trcð sagað í sundur og stein-
inuin varpað á hurt og leiðið
l)rotið niðUr að öðru lcyti.
Hafði dufti sænsks teiknara,
Otto Neumans, verið koinið
þar fyrir. Greinin var rituð1
af Hári’ý Söibér g. Háriri1
hafði þá-reynt að fá bætt úr’
mistökum þcssum, snúið sér
til allra aðila á Skagén, scm
hér áttu hhil að máli, en án
árangurs. Er séð varð að
hann fékk liér engu um þok-
að, sncri hann sér til ofan-
greinds blaðs, ef vera mætti
að dómur almenningsálits-
ins yrði nógu þungur til að
knýja fram leiðréttingu.
Er mér barst þessi grcin
i hendur, kom efni hennar
mér algjörlcga á óvart. I
Upphafi hafði okluir verið
tjáð að legstaðurinn væri
leigður til 40 ára, og ekkja
Jónasar og sonur höfðu stað-
fest það, er þau dvöldu hér
á landj sumarið 1932. Sturla,
sonUr Jónasár, sem er doktor
í listasögu, starfaði á Frede-
riksberg-Museum allt 1‘ram
til ársins 1942, er hann réðsl
(il konunglega listasafnsins
í Haág, en allt fram til þess
dags hefði sóknarnefnd eða
k i rk j ugai'ðs vö rðu rinn á
Skagcn getað snúið sér til
hans, — mcð milligöngu
sendiráðsins, — ef leiði
Jónasar hefði verið í van-
hirðu, eða á skort að leg-
gjaldið væri greitt.
Eklcja Jónasar settisí að í
Berlin eftir fráfall lnins. Bjó
hún þar á styrjaldarárun-
uni og missti allt sitt i loft-
árásuril, — oftár en einu
sinni. Með aðstoð Rauða-
kross Islands og með beinni
fyrirgrciðslu ameríska lier-
liðsins í Þýzkalaridi, köírist
hún lil Kaupmannaháfnar
urit nlitl sumar 1945, blá-
snauð og aðfram komin af
hungri. Fjölskyldan hér
heiiria sendi lienni þá fé eftir
þörfiun, enda hafði sendiráð-
ið fcngið fyrirmæli utanríkis-
ráðuneytisins um, að greiða
fyrir heiini á allan hátt, og
ekki stóð á aðgerðum þess.
Grciddi það fyrir ekkjunni
á allan vcg og rheð sérstakri
vinsemd. Hefði ekkjan eða
sendiráðið liaft hugmynd um,
að ekki væri allt með felldu
varðandi legstaðinn, hefði
tafarlaust verið úr því liarit,
seiu á skörti, af báðUlri
þcssuni aðilum, — og ekkj-
una skorfi á engan hátt fé
til slíkra ráðstafana.
IÍiriW 28. ágúst barst mér
bréf'Björns Br. Björnssonar,
ásárrit grein Harry Söiberg.
Síráx daginn eftir skrifaði eg
iitanríkisráðuneytinu og bað
um aðstoð þess við að fá
framgengt' öðru af tvennu:
„að leiðið yrði gert upp að
nýju og' sett í sama horf og
það áður var, eftir því, sem
við verður komið, eða hins-
vegar að lík Jónasar heitins
verði flutt hir.gað til lands
og jarðsett hér.“Ábyrgðist eg
jafnfrairit gagnvart ráðu-
neytinu allan kostnað, sem
af þcssu kynni að leiða.
Skrifaði eg um leið sendi-
ráðinu í Kaupmannahöfn
mjög í sama anda, en bréf
nií'tt til utanríkisfáðunéýtís-
ins gekk þangað að sjálf-
sögðu einnig rétta böðleið,
með tilmælum um fyrir-
greiðslu eftir föngum. Sendi-
ráðið tók nú upp málið’, en
jafnl'ramt leitaði Harry Söi-
berg aðstoðar þess, og liafa
þessir aðílar báðir lagt sig
mjög fram til að fá leiðrétl-
ingu. Hefir sendiráðið sniiið
sér til „kirkjumálaráðuneyt-
isins nieðeindregnaóskum að
leiðið vcrði gert upp að nýju,
og var því við bætt, að far-
ið yrði fram á hcimflutniug
liksins, ef ekki l'engist við-
unandi svar,“ svo að tilfærð
séu orð sendiráðsiris sjálfs.
í einu bréfa sinna (il
danskfa stjórnarvalda segir
sendiráðið, og tek eg mér
Bcssaleyfi til að birta kal'l-
áiin orðrétt, en þó í þýðingu:.
„Þar'eð liinn framliðni liefir
getið sér góðan orstír, sem
skáld og maðul’ eins í Dall-
niÖrku og á Islandi, léggj-
um við ríka áherzlu á að
leiðið verði byggt upp. Sendi-
ráðið fær jafrian, er endur-
nýja þarf Iegstað íslenzkra
borgara í ‘Danmörku, mcð
því að legtíminn er liðinn,
fyrirspurnir frá hlutaðeig-
andi kirkjugarðsstjófn, er
þær geta ekki snúið sér beint
til fjölskyldunnar, varðandi
endurnýjun, eri í máli því,
Framh. á 7, síðu.