Vísir - 20.12.1946, Síða 3

Föstudaginn 20. desember 1946
V I S I R
að liún fylgdi þá ekki með
heildarútgáfu rita skáldkon-
unnar. Eg hafði þó upp á
'henni og þóttist góðu bætt-
ari. Þegar eg las hana óskaði
eg þess oft, að. íslenzkur rit-
höfundur ritaði tilsvarandi
bók um íslenzkt efni. Það
v-erður máske síðar.
Ekki trúi eg öðru en að ís-
lenzkir unglingar lesi Nilla
Hólmgeirsson spjaldanna á
milli og það aftur og aftur.
Sagan ber með sér snillibrag
þann er tengdur var einni
merkustu skáídkonu, sem
sögur fara af.
Bókaútgáfa Æskunnar á
þaklcir fvrir gott val ung-
linga- og barna-bóka og hve
liún vandar til frágangs
þeirra.
H.
Villiflug.
Með eftirvæntingu opna
eg hverjg nýja ljóðabólc, seni
mér berst i liendur, í von
uin mikil fyrirheit lief eg
lesturinn.
Því miður loka eg nýju
ljóðabókunum merra og
minna vonsvikinn. Það er
’ekki um að villast, góðskáld-
unum er að fækka, sæti
gömlu skáldajöfranna eru
ekki skipuð sem skvldi
Eg er nýbúinn að lesa eina
nýjustu ljóðabókina, „Villi-
flug“ eftir Þórodd Guð-
mundsson frá Sandi.
Þóroddur er sýnilega eng-
inn viðvaningur i ljóðagerð,
þótt þelta sé fvrsta ljóða-
bókin lians.
Mál og rím bera engúm
yettlingatökum vitni. Þór-
óddur cr orðliagur og liefir
heyjað sér orðaforða bæði í
fornum og nýjum íslenzkum
bókmenntum. Sj aldgæfra
orða og kenninga gætir víða
i kvæðunum, er vafasamt, að
það auki vinsældir þeirra
rneðal almennings, hinsvegar
myndi málið verða fáskrúð-
ugt og myndasnautt, ef eklc-
ert skáld yrði til þess að
klæða hugsanir sínar bún-
ipgi orðauðginnar. Hvim-
leiðara finnst mér, að Þór-
oddur skuli velja surnum
lcvæðum sínuni latneskar
fyrirsagnir, Ijóðin cru þó
ætluð íslcndingum og ekki er
latínukunnátta svo almenn,
að hver ljóðavnur skjlji livað
Medicina mentir þýðir.
Þóroddur helgar náttúr-
unni mikið af ljóðum sínum.
Náttúrulýsingar lians en;
skáldlegar og áferðarfallegar
en ekki að sama skapi stór-
brötnar. Það er ramíslenzkur
þróttur i sunuun þeirra en
orðkyngin er fullmikil t. d. i
hiiiu liressilega kvæði „Á ferð
um Skaftafellssýslu“.
Eitthvert hugþekkasta
kvæðið í bókinni finnst mér
litla hugblæsljóðið „Dag-
setning“. Lýsingin er ljós og
jnnileg, málið fágað og fellt.
Ættjarðarkvæðið Föður-
land túlkar tilfinningar ís-
lendingsins, sem reikar um
fjarlæg lönd á eðlilegan hátt.
Heimkomugleðinni er fagur-
lega lýst í þessum línum:
Ó, föðurland, livað eg
fagna því heitt
að finna þig aftur
í breiðum sænum.
Framtíðaróskin er djörf og
heið i sama kvæði:
Það hamingjan gefi,
að lieiður og lán
þitt hækki og eflist
þinn frelsisstyrkur.
Og griðníðing hverjum,
sem gerir þér smán,
guðirnir kasti í yztu myrkur.
Þóroddur yrkir falleg
kvæði til foreldra sinna og
um föður sinn. Eru kvæði
lians með því betra sem ort
liefir verið að því tagi, þó eigi
jafnist þau á við það bezta.
Ef til vill hefði verið við-
kunnanlegra að einhver ann-
ar en Þóroddur hefði hyllt
Heimahagaskáldið með orð-
unum:
„Þú barðis.l með landsins
bczta penna
gegn böli, sem liótar
og vinnur grand.“
En það er vel að Guð-
mundar Friðjónssonar er að
góðu getið. 17. mai 1944
bliknar, ef kvæðið er borið
saman við hið ódauðlega
meistaraverk Nordahl Grieg
um sama dag. Okkur Islend-
in'gum mun lít't kleift að
túlka tilfinningar Norð-
manna á þeim degi er „flagg-
stöngin stóð nakin“.
Þóroddur gerir sér ekki
títt um félagsleg vandamál
né sálrænar lýsingar, þó
bregður hann upp einni
mynd í kvæðinu „Telpa á
Grettisgötu“, seni lilýtur að
vekja lesandann til umliugs-
unar.
„Ein síns liðs hún lætur
berast
lágt á mannhafsbárum".
En það er ekki rétt að
skella allri skuldinni á borg-
ina við Faxaflóa. Samruni
jnargvislegra orsaka veldur
ógæfu þeirra,'sém berast lágt
á mannhafsbúrum.
Eklci skil eg hvers vegna
Þóroddur hefir valið bókinni
nafnið „Villiflug“. Mér finnst
hann svífa lióglega um
þékktar slóðir og villta flug-
ið ætti fremur skilið heitið
„Vanaflug“, þvi yrkisefni
hans eru öll velþekkt áður.
Auðvitað spillir afkáralegt
bókarlieili ekki gildi kvæð-
anna, en heldur finnst mér
kenna annarslegs hugsunar-
liáttar í sliku vali.
Bókaútgáfa Pálma II.
Jónssonar hefir gefið bókina
út og er frágangur aílur hinn
vandaðasti.
Vonandi gerir Þóroddur
fleiri mannlifsmyndir a p
yrkisefnum í framtíðinni, eg
lield að hann myndi auðga
bókmenntirnar ef hannkvæði
um fleiri vandamál jarð-
neskrar tilveru.
Ólafur Gunnarsson,
frá Vík í Lóni.
Kaldalónslögin.
Eins og kunnugt er hefir
Snæbjörn lyfjafræðingur
Kaldalóns liafið útgáfu á öll-
um sönglögum föður sins.
Eru fyrstu fimm lieftin kom-
in út, öll ljósprentuð lijá
Lillioprent og hin prýðileg-
ustu að frágángi. Eru þar á
meðal fyrstu ' sönglagahefti
höfundarins frá árunum
1916—1918 með myrgum
vinsælustu lögunum, en þessi
liefti liafa lengi verið ófáan-
leg, því að þau seldust
snemma upp á sínum tima.
Ennfremur eru þarna lög,
sem áður hafa birzt hingað
og þangað, sum óprentuð,
önnur i heftum og enn nokk-
ur í blöðum og tímaritum. Er
von á framhaldi á þessari út-
gáfu, þar til öll tónverk höf-
undarins liggja fyrir á prenti.
Kaldalónslögin mæla bezt
með sér sjálf. Þau eru söng-
ræn i bezta máta, ljóðræn og
elskuleg, enda vinsæl og mik-
ið sungin um allt land. Það er
sjaldgæft, að jafn mörg söng-
lög að liltölu eftir sama höf-
undinn liafi ratað leiðina að
hjarta þjóðar, og það er sann-
færing min, að enn cigi mörg
lögin, sem nú eru lílt kunn,
eftir að ná sömu vinsældun-
um, nú er þau liggja fyrir í
þessum lieftum, svo að auð-
velt er fyrir livern mann að
eignast þau og kynnast þeiih.
Islenzk jijóð beið mikið
tjón er liið gáfaða söngva-
skáld féll í valinn. En söng-
lögin lians bera vott um hver
liann var og mun lengi lifa
með þjóðinni.
Reisubók Jóns Indíafara.
um bindum, samtals næná
hálft sjötta hundrað blaðsið-
ur að stærð auk sérprentaðra
mynda sem eru um 100 að
tölii. Próf. Guðbrandur Jóns-
son, er sá um útgáfuna hefir
ritað að henni ítarlegan for-
mála, þar sem liann m. a.
gerir grein fyrir hinum mis-
munandi handritum, sem til
eru að bókinni, greinir önnur
rit Jóns Indiafara og ræðir
um ritliátt Jóns svo og annað
er markvert má teljast um
Jón og rithöfundarferil hans.
1 lok hvers bindis eru skýr-
ingár og athugasemdir og
nafnaregistur aftan við síð-
ara bindið. Munu skýringar
þessar og registur vera til
hægðarauka fyrir alla þá
sem dýpri fróðleik vilja
sækja til bókarinnar.
Ytri frágangur bókarinnar.
er að öðru íeýti hinn smekk-
légasti og útgáfufyrirtækinu
til sóma.
' Bókfellsútgáían hefir nú
sent á markaðinn eitt af sí-
gildustu .— og um leið
merkustu — ritum íslend-.
mga á 17. old, en það er
„Reisubók Jóús ölafssonar
Indíafara“, samin af hon-
um sjálfum, enda er útgáf-
aii gerð eftir eigmhandnti
höfundanns, sem fundizt
hefir í Landsbókasafninu.
A 17. öldinni var ekki um
auðugan garð að gresja í ís-
lenzkum bókmenntum, en
þeim mun hærra risu líka
þeir fáu bókmen'ntagneistar
í því andlega myrkri sem
þá ríkti.
I fyrri útgáfunni er þess
sérstaklega getið, að ef ein-
hverntíma fýndist eiginhand-
arhandrit Jóns Indíafara ætti
I
það skilið að vera gefið éit
slafrétt.
Nú má heila mikið til full
vissa fyrir því að þetta eigin-
handarhandrit Jóns hafi
fundizt í handritasafni Lands-
bókásafnsins, og enda þótt
jiað sé birt með sömu eða
svipaðri stafsetningu og fyrri
útgáfan þá er það einungis
gert vegna-þess meginþorra
íslenzkrar aíþýðu sein ekki
fylgist með vísindalegu máli
á útgáfum bóka.
Þessi sérstæði gimsteinn i
17. aldar bókmenntum okkar
íslendinga, er í liópi fágæt-
ustu ferðasagna og sérkenni-
legustu ævisagna okkar ís-
lendinga frá þessu tímabili.
Sigfús Blöndal, sem sá um
úlgáfu Ævisögu Jóns Indía-
fara, sem gefin var út i Kliöfn
1908—’09 segir að hún sé á
kafla merkilegt heimildarrit
fyrir verzlunarsögu Norður-
landaþjóða á Indlandi og
gefi góðar upplýsingar um
sum atriði í Islandssögu, sem
elcki fáist annarsstaðar. Og
vegna alls þessa nfiegi telja
hana með merlcari ritum í
íslenzkum bókmenntum á
17. öld.
Ens og að framan er get-
ið íyj Sigfús Blöndal bóka-
vörður um fyrstu útgáfu
jiessa merka rits og liét þá
Ævisaga Jóns Indíafara. I
útgáfu próf. Guðbrandar
Jónssonar lieitir hún Reisu-
bóli Jóns Ólafssonar Irtdía-
fara og ber enda nafn mcð
rentu, því hér er fyrst og
fremst um ferðasögu að ræða
og hana bráðskemmtilegá.
Um liana segir próf. Guð-
brandur i formála:
• „Það ei*ekki um að villast
að Reisubókin er bráð-
skemmtileg, ekki aðeins
vegna efnisins, hcldur einnig
sakir frágangsins. Frásagn-
argleði Jóns er geysilega
mikil, og ])(') liann skrifi þelta
lianda öðrum, er bókin með
þeim aðlaðandi blæ, er allt
það hefir, sem maður er að
segja við sjálfan sig, og er
hispursleysið að sama skapi.
Framsagnargáfa Jóns er .og
ágæt og lifandi og málfærið
skemmtilegt þótt dönsku-
skotið sé.“
Hvað ritgáfu Bókfellsút-
gáfunnar snertir, er liún að
þvi leyti frábrugðin fyrri lit-
gáfunni, að hún er prýdd
miklum fjölda mynda, teilcn-
inga, málverka og landsupp-
drátta af mönnúm og stöðum
sem við sögu koma, inn-
lendra sem erlendra. Eru
allar þessar myndir sérprent-
aðar á mvndapappír og til
mikils fróðleiks og skýring-
ar fyrir lesendur.
Þá má þess og geta að fyrir
Dani er Reisubók Jóns Indía-
fara hin mesta gullnáma að
því er snertir menningarsögu
þeirra, sérstaklega að því er
lýtur að lifi og háttum um
sögu landhersins og sjóliðs-
ins, lífi og bæjarbrag í Kaup-
mannahöfn og sögu nýlenda
Dana í Austur-Indíum, enda
er þetta eitt liið allra bezta
heimildarrit sem Danir
þekkja um nýlendu sína i
Austur-Indlandi.
Bókin er i tveimur allstór-
EIiikaEif
IMapóIeons.
Vísi hefir verð sent stórt
og mikið rit eftir Octave
Autry um „Einkalíf Napó-
leons“. Útgéfandi er Prent-
smiðja Ausíurlands en Magn-
ús Magnússon íslenzkaði.
Rit þetta er samtals 400
bls, að slærð, prýtt nokkur-
um sérprentuðum myndum
af Napóleon og nánustu ætt-
mennum lians. Efni bökar-
innar er skipt i finim megin-
hluta en þeir eru: Æslca
Napóleons, Maðurinn, Pólska
ástin, María Lovísa, Kóng-
urinn af Róm og Ctlegðin og
dauðinn.
Bókarhöfundur kemst svo
að orði i inngangsorðum:
- „Tvennt vakti fyrir mér,
er eg hóf að skrifa þetta nýja
rit um Napóleon. Annað var
það, að leitast við að sýna
skapgerðareinkenni lians og
sálarlíf, frjálst og óbundið á
liinum duttlungafulla ævi-
ferli lians. En liitt að sýna
einnig, liversu mikið lilfinn-
ingarnar hjá þessum manni,
sem var alli í senn, sonur,
bróðir, eigínmaður, faðir og
elskhugi, orkuðu á hinn
pólitiska feril hans. Sagnrit-
arar fortíðarinnar liafa ekki
ávallt gætt að taka nægílegt
tillit til einkalífsins, lijá hin-
um sögulegu persónum, sem
upp úr gnæfa. Nú á timum
eruin vér næmari fyrir hinu
mannlega og vér leitum hjá
manninum að livötunum og
ástæðunum til athafna lians.
Með því móti verður sagan
fullkomnari, en um leið á-
hrifameiri, því að liún færir
oss nær.“
Á öðrum stað segir í sama
inngangi:
„Napóleon bæði elskaði og
liataði, og aðrir menn böfðu
óendanlega riiikið að segja
fyrir liann. Hjá honum skipt-
ist á ást og afbrýði, vinátta
og reiði, beiskja og samúð4