Vísir - 21.12.1946, Síða 1

36. ár.
Laugardaginn 21. desember 1946
288. tbl. A
nuiii
S&ali b§ai't
á lífið kallar, éinn og sérlivern |.
íirm
til „útskipuiiar'*. — Knörrinn
liiður lóinur.
Bckaútgáfan Helgáfell bef-
ir aíS undanförnu gefiö út
heildárrít nokkuria liöfunda,
sem skipoö hafa sem slíkir
virðulegan séss InöÖ þjóðinhi,
ch á þeSsuin vetri hcfír Jak-
ob Thorarenscn#oi'öiö fyrir
valinu. Var það vel lil fallið,
enda niunu flestár eða allar
bækur höfundarins lítt fáan-
Iegar og liefir svó vcfið uni
Siunar þeifra um margra ára
skeið.
Jákob Thofafenscn er að
ýmsu scrstætt skáld, stund-
úm hrjúft á ytra borðinu, en
lilfinningarikt og mannúð-
legt, ef skygnzt ér inn fyrir
skélina. Ivvæði hans eru mis-
jöfn, enda mikil að vöxtum,
eh þegar Jakob tekst uþþ,
sém er æði oft, hugsar liann
af þeim fáu stórskáldum
þjóðarinnar, sem nú er’u við
lýði.
Náfn heildarverka sinna
hefir Jakoh valið sjálfur, og
er það liið sama og á síðasta
saghasafni hans, en mun
valið, sem táknrænt heiti,
þótt áðeins cigi það við ytra
horðið. Birta er yfir flestum
ljóðum Jakobs og sögum, en
svalt er þar ekki, ef lesið er
rétt.
Er Jakob gaf út fyrstu
Ijóðábók sína, Snæljós 1914,
v.ar hann landskunnugt
skáld. Ljóð höfðu hirzl eftir
liann í Óðni og fleiri ritvun,
og duldizt engum þá þegar,
að þar var skáld á ferð. —
Fannst sumum hann helzt til
kaldranalegur i fvrstu, en
það orð fór af, þótt grunn-
tónninn í sumum ljóðum
Jakohs sé ónotalega háðsk-
ur, og kunni að hafa komið
við kaun þeirrar tíðar. Nú
lesa mcnn ljóð af mcira
skilningi, enda fleiru vanir.
Jakob segir í cinu ljóði
sínu:
„Hún cr orðfá og cinföhl
hiin hin örugga trú:
Scrhvcr cðallyhd dtböfii
mun til upphcima hrú.
Léttu bróður Jiins byrði,
það er bctra en atlt
bak við liiminsins híildu,
bak við hcltiiyrkrið kalt.
Öll ljóð Jakobs eru spi ött-
in úr ósviknum islenzkum
jarðvegi, að efni og foiini.
llann vill veg þjóðar 'og
lánds sem meslaiú Og ein-
niit.t þess vegna verða hon-
uh) ohrbogabörhjn tið vrk-
isefni, enda skýra örlög þess-
ara einstaklinga oft hetúr
menningarstig þjóðanna, en
t. d. húskapur rikissjóðsins
eða óhófsvelta fáirá. Fá-
fræði og þröngsýni, hleypi-
dómasýki og heimalnings-
háttur hefir horið margt það
til grafar eða glötunar, sem
þjóðin sizt mátti missa. —'
'Tar er hver einstaklingur,
sem vcrður sliku að hráð, of
dýrmætur fámennVi þjóð,
sém á að inna mikil vérk-
efni af hcndi, þótt „tómfræo-
ingar“ telji jiáð engan hér-
aösbrest. Skáldið spvr:
Ilvcr cr rikur, hvcr hinn snauði,
hvað cr gæfa, lif og dauði?
Þckkir nokkur þessi skil?
Þó að víða’ á visra þingum
völlur sé á staðhæfingum
'um huldudjúpsins dýpsta hyl.
Jakoh sættir sig elcki við
rölt iiim tilverunnar eyði-
sand, en í vanans múl og
fformi. Viðburðalaust líf
þæfir geði lítilla sanda og
sæva, en svo segir í kvæð-
inu „Öskukarlinn":
Aldrci hefur innri funi
Öró valdið, svo hann muiii. —
Sú var ein af aðalbárúm
atburðanna í lífsins ferð,
að fyrir tæpum tuttugu árum
týndi’ hann hnif áf miðlungágcrð.
í slíkúm kvæ.ðum, sem að
nokki-u eru ádéilukénnd,
nær Jakob ekki Iiæst. Ljóð
einS og ,,Dagur“ og hátiðá-
ljóð hans 17. júní 1944, hera
hömtm fagurt Vitni, cn vms
ljóð önnur eru af sömu gerð.
Eg leyfi mér að hirta fyrsta
og síðasta erindið úr ljóð-
inu „Dagur":
Af hafi timans keniur mikill knör
úr kafi sortans, traustur, glæst-
ur, fagur;
liann skriður Iétt og leggst i
hyqrri vör
að lífsins fjörum, — það cr
hjartur dagur.
,Sá prúði drcki flytur ljóssins
fai-m
til folda og þjöða og sterkur
lúðurliljóimir
Svo léltir knörrinn, Icysir fcst-
ar grcitt
og lcggur út á tiðaþafið brciða,i
og framar aldrci flyzt mcð bon-1
um ncitt,'
liaiis fcrð cr cin, cn snjöllust
alha skeiða.
í firðardökkvann hniga siglur I
hans:
<
og livcrfa sýn, cn mcðan gætli*.
skímu
mót lionuin flagga liugir dýrs
og manns,
unz húnár cfstu siga i
unnargrimu.
Hér érú eúgih tök á að
rekja ljóðagerð cða önnur
rilstörf Jakobs Thorárensen
svo sem vera skýldi. Auð-
velt er að herá frám sýnis-
horn al' Ijóðunum, mcð þvi
að jiar skiftir ekki veruíega
máli hvar niður cr gripið.
IJitt er erfiðara að gefa öðr-
um hugmynd um stíl hans og
vinnuhrögð í ótmndnu máli
Þó hera sögur hans í ýmsu
sama keim og ljóðin. Þær
eru allai- vel unnar og ýms-
ar prýðilega. Jákol) vandar
allt, sem liann lætur frá sér
fara, og dómbærir menn
hafa talið sumar sögur hans
snilldarvel unnar.
Bókélskir menn munu
fagna þcssari úlgáfu, scm
er vönduð að frágangi og
höfundurinn hefir sjálfur
búið undir prentun. Hitt cr
svo annað mál að vænta má
frekari afreka af hálfu höf-
undárins og er ekki á Iion-
um að sjá nein merki hnign-
únáé, eftir liðlega 30 ára
slarf, og jafnvel nær hann
nú en dýpri og fegúrri lón-
um í heztu ljóðum sínum.
K. G.
---♦-----
Passlusáimar
Passíusálmar Hallgríms Pét-
urssonar. Ljósprentað eigin-
handarrit höfundar: Litho-
preiit 1946.
Það ei* alkunnugt, að til
t-r fræðigrein, sétii kölluð er
graphologia eða rithándar-
fræði, en hiisjafnlega mikið
lcggja mcnn upp ití- hehni.
llitt er ekki siður aikunnugt,
að riíliönd manns þvkir lýsa
nokkuð skapgerð háns og
lúndarfíiri, <ig það liafa
liicnn fvrir satt,. Einu sinni
viídi méi- það li), að einn
heztu vina ininiia sendi niér
vélritað hréf..og þjí ég kann-
áðist anðvitað við lialin af
vlOISl aUOA l u/o \ 10 í; ti 11 «• í
'orðalggi, stíjsmáta og húgs-
úhárhfétu liréi'sins, fannsl
inér vanta syo mikið áf
hónum sjálfum í bréfið, þar
scm þaö var ckki með lians
hendi, að .ég liað hann gcra
niér þetta aldrci oftar.
Nú hcfir Lilhoprenl gefið
út eiginhandai-ril sira Hall-
grims Pélurssonar af Pass-
iusálmunum ásainl sálmin-
mn „Ajl.t eins og blómstrið
eina“. Er Ijósprent þetta
svo prýðilega af hendi levst,
að það stenzl fyllilega sam-
anbur'ð við læztu ljósprent
af islenzkum ritum, sem vit!
Iiafa konn'ð, og er þá ípikiðl
sagl, þyi vart gefur glæsi-
legri ljósprenta'ðar útgáfur,
en útgáfur dr. Munksgaards
at' ýnisum fornrita vorra.
Þar nieð cr allt sagt þar uni,
sem liægt er, en bæta má þó
því, að útgáfan er bundin
i ljómandi fallegt og voð-
fellt band. Fýjgir útgáfunni
rétt sögð saga handritsins
ef.tir dr. Pál E. Olason. Vis-
ar hann þeim, sem fræðast
vilja um ævi HalJgrims Pét-
urssonar og ritstörf i V.
hindi Sögu íslendinga, sem
Páll hcfir sjálfur samið.
Þar cr áreiðanlega allt heið-
arlega til tínt, en lítl krufið
til mergjar. Eg leyfi mér því
að vísa mömnim heldur i
Almanak Þjóðvinafélagsins
1913 og í ritgerð Halldórs
Kiljans Laxness „Inngang-
ur að Passíusálmunum“ i
„Veltvangur dagsins“, því
eflirtekjan af þvi mun
verða ólíkt meiri.
Þcgar menu lesa cigin-
handarritið, cfa cg ekki að
þeir munu cinsog færast nær
skáldinu, og að þeim muni
aukast skilningur á honum
sjálfum og stórvirki hans af
sambúðinni við rithönd
hans, cn nær honum sjálf-
um verður ekki komist nv'i.
Engin skal láta fæla sig af
þvi, að stafagerð og rithátt-
ur kúnni að þykja annarlcgt,
því livfenn venjast þtesstv vafa-
laust éftir að hafa lesið einn
sálminn cða svo, ekki sizt ef
meiin hafa prentaða útgáfu
iil hli'ðsjónar. Náin sámbúð
við fortíðina styrkir þjóð-
crnistilfinninguná og þjóð-
ernisskilninginn, og þau em
smáþjóð eins og íslending-
um nauðsynleg.
Það er því þarfaverk, sem
Lithöprent hér hefir unnið,
og ætti það ekki að lála þai*
við staðar nuniið.
Guðbr. Jónsson.
Jaiðiuæringai'
enn á Bangái-
völlum.
Jarðhræringa hefir enn
orðið vart austur í Rangár-
vallasýslu nú fyrir skemmstu.
Hefir Visir haft spurnir a"
Jiyí, að kippir liafa ekki að-
cins fundizt á þeim slöðum,
sem sagl var frá fyri-
skemmstu, lieldui- og i næstu
hrcppi, Landsveit. Var þtettk
fyrir um viku síðan og telja
ínenii, að kippir þessir hafi:
verið allharðir og slaðifv
lengur en áður. Þó urðu ekki
neinar skemmdir á bæjum.
Hræringarnar virðast allt-
af hafa sömu Stefnu eða frú
aústri til Vesturs.
2300 áia gamala
bátni finnst hjá
HúIL
Minjar um einhverjar elztu:
skipasmíðar á Bretlandseyj-
um hafa fundizt skammt frá
Huli.
Hafa fundizt þar i leðjunni
i Humber-fljóti tveir hátm,
sem gerl er ráð fyrir að hafi
verið smiðaðir vim 100 árum
fyrir Krists burð. Verða hát-
arnir geymdir i Brilish Mu-
seum, en fornleifafræðingá"
eru sammála um, að þetta s>
merkilegasti fornleifafundur
á þessu sviði, sem gerðúr
h’efir verið i Bretlándi,
Við smí'ðarnar voru m. a-
notaðir tréboltar og skiiin-
ið milli Iicrmanna og ihú-
anna.
Nýir kaupendur
Vísisfá blaðið ókeypis til næsl«
tnónaðamóta: Hringjð í síma 1660
og tilkynnið nafn og hcimilis-
fas£.