Vísir - 27.12.1946, Blaðsíða 4

4
Föstudaginn 27. desember 1946
V I S 1 R
DAGBLAÐ
Otgefandi: BLAÐAOTGÁFAN VlSIR K/F
Ritstjórar: Kristján Guðlaugsson, Hersteinn Pálsson.
Skrifstofa: Félagsprentsmiðjunni.
Afgreiðsla: Hverfisgötu 12. Símar 1660 (fimm línur).
Lausasala 50 aurar.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Frá HæsfarétII s
Hesthús og hiaða hæjarin
verði a brott
Dómur vegua sölu á
Strætisvagu®1 Reylc
RíkisábyigSin,
®[íðasta verk Álþingis áður en setu þess var slitið nú
fyrir jólin var að samþykkja annarsvegar verðjöfnun
á fisk og síldarafurðum, en hinsvegar ábyrgist ríkissjóður
ákveðið lágmarksverð til útvegsmanna, sem er mun hærra
en fiskverðið hcfur áður verið.
Segja má ef til vill, að söluhorfur séu slíkar, að lltil
hætta eigi að stafa af ríkisábyrgðinni, en þyð sannar eng-
an veginn að rétt hafi verið að veita hana sökum ba ttu-
legs fordæmis. Þótt vænlega hoi’fi um sölur nú í augna-
blikinu er allt á hverfanda hveli. en 'grundvöllur sá, sem
byggt er á, getur brugðizt jafn skvndilega og söííiliórf-
úrnar hafa glæðzt. Vio vonum ,að úl þcss komi ekki,
en enginn veit sína ævina fyrr en öll er.
Ctvegsmenn munu lyrstir hafa sett fram kröfur um
rikisábyrgð á því verði, sem þeir þóttúst þurla fyrir fisk-
inn, en stjórnmálamennirnir munu hafa fundið verðjöfn-
unarleiðina, til þess að draga1 úr áhættu ríkissjóðs. Ríkis-
ábyrgðin er í fullu samræmi við jijóðnýtingarkröfur
kommúnistá, og muhu útvegsmenn því hafa lagt út á æði-
varlnigaverða braiit, er þcir kröfðust ríkisábyrgðarinnar.
Með því viðurkenna þeir í rauninni, að þeir séu óþarfir
milliliðir, með því að í sjálfu sér er -cnginn eðlismunur
á því, hvort ríkissjóður verður að bera hállann af útgerð-
inni vegna áliyrgðar, sem Iiann hefur á henni tekið, eða
vegna lapa, sem leiðir af bcinum ríkisrckstri. Eigi' ríkis-
sjöður að standa undir hallanum, er ekki nema eðlilégt,
að kröfur komi fram um sparnað í rekstrinum, og lendir
jiað þá óhjákvsemilega á landvinnumönnunum, og þá fvrst
útgprðarmönnunum sjálfum, sem mættu missa sig, ef rík-
ið setti allt undir pina stjórn. Krpfur^ útvegsmanna eru
hvalreki á fjörur kommúnjsta og mótast af einstakri
skammsýni, sem vissulega mun hefna sín.
Hitt er allt annað mál, %ð rekstur ijtyegsips þer að
tryggja, en tryggingin fæsi ekki með verðjöj'nun og e.liki
heldur með ríkisáliyrgð, nema til skamms tíma. Dtvegs-
incmi hafa lent í áítavillum á hjarni tilveruftnar og grip-
ið til skammgóðs vermis, sem túlkaður er með íslenzku
orðtaki, sem óþarft er að h'afa yfir.
Verði um ' hallarékstur að ræða, þannig að ábyrgðin
lendi að einhyerju eða öllu leyli á ríkissjóði, jiýðir það
auknar álögur, en með öðru móti getur ríkissjóður ekki
aflað sér tekna. Tapinu verður dreift' á skattgreiðend-
urna, sem gefa þauuíg í rauninni mcð útgerðinni, iiver
eftir sinni getu. Þetta er vissulega hæpin leið, jiótt hún
kunni að .gefast vel að jiessu sinni, og hún verður ekki
farin nemá nríl skamman áíanga. Verðjöfnunin dregur að
sjálfsögðu nokkuð úr áhætiu ríkissjóðs, cn leggur láns-
stofnunum þrer auknu skyldur á herðar, að standa undir
hállarekstri úivegsins á vetrarvprtíðinni. Engu slial spáð
um getu lánsstofnana í því efni, en talið er að liarðnað
hafi um á dalnum, engu síður hjá þeim en öðrum, er
aivinnurekstur hafa með höndum. Pdkissjóður ber hins-
vegar alla áhættuna, en ekki lánsstofnanirnar. Af jjessum
ráðstöfunum híýtúr að leioa aukna' seðlaveltu, mcð j»ví
að óverjandi er að ganga iim *of á rétt annarra -atvinnu-
areina til lánsfjár, e.n af aukinni seðiavelfu gctur lcilt
uukna vcrðjienslu vegria aukirihar kaupgetu.
Alínngb átti úr vöndu að ráða, cn eitthvað varð að
gcra. Enn sem komið cr, virðist cklú vilji fyrir liendi tiL
að draga úr verðþcnslunni með lælckun vísiíplunnar. Það
er þó eina bjargráðið til lahgframa. Má enginn ætla, að
J 'klcun vísitölunnar Jjýði kauplæklum til handa launþeg-
um, en’öllu frekar hagébætur til íangframa. Grunnkaups-
Jiækkun gæti vel komið til athugunar í ýmsum greinum,
ef verðþenslan væri orðin viðráðanleg, og enú fremur
jöfnuður stétta á milli, jiannig að allar byggju þær við
lífvænleg kjör. Slíkt er auðvelt að framkvæma, svo sem
skattgrciðendur bafa orðið varir við á undanförnum ár-
um. AJJiingi hefur enn skotið sér undan lausn vandamál-
anna, og byggir vonir án lyrirhyggju á heppni eiui'i- sanuin.
Fyrir skömmu var kveð-
inn upp dómur í hæsíarétti í
máli, sem félagið Hringbraut
56 h.f. átti í við Reykjavík-
urbæ.
Málavextir voru l»eir, að
21. nóv. 1913 leigði Reylcja-
víkurbær Strætisvögnum1
Reykjavíkur h.f. lóðina nr.
56 við Hringbraut tii 75 ára.
Flatarmál hennar er 2163.7
fermetrar. !>ó var ákveðið,
að lóðin skyldi ekki afhent
öll þá þegai-, heldur skyldi
lóðarspilda sú, cr hesthús cg;
lilaða bæjarins stendur á og
er að stærð 839.8 fermetrar,
afhendist eigi siðar en 1. növ.;
1938. Lóðarleiga til bæjarins;
átíi ekki aö greiðast nenia af
þeiin bluta lóðarinnar, sem
þcgar var afhentur, unz
Strætisvagnar Reykj a víkur
h.f. fengju hana alla til af-
nota. 1 4. gr. leigumáláns er
bæjarstjórn áskilinn réttur
til að íaka leiguréttinn cnd-
urgjaldslaust* eftir 15 ár, ef
hún þarfnást lóðarinnar,
gegn því að greiða verð
mannvirkja eftir mati döm-
'■vaddra manna.
Þánn 25. jan. 1945 keypti
óinghraul '5fj h.i'. hús.eign-
1:1 pr. 56 ýið Hringlu’au!
rétcinduni. Leigði félagið síð-
ar (i.va'a kompaníinu h.f.
eignina, j>ar á meðal lóðar-
spildu Jíá, er lieslliús og hlaða
bæjarins stendur á, j»ví að
Strætisvagnar lteykjavíkur
h.f. höfðu þá ekid xym notað
sér rcít sinn til þess lóöar-
hluta. ’
Me.'ð hréfi 23. marz 1945
íilkyniili borgarstjóri Hring-
braut 56 Ji.f., a'ð félagið gæti
ckki ^vænzt jiess, að bærinn
fcngi þyj íil umráða nefndan
lóðarlihita. Félagið tjáði
úorgaj sljói'a 25. maí f. á., að
það gæfi eklci fallizt á j>etta
og taldi sig eiga tvimælalaust
rétl til ló'ðarlilutans.
Rorgarstjóri skrifaði félag-
inu aíiur 12. júní f. á., segir,
að málið hafi verið lagl fyrir
bæjarráð og heldur fast við,
að Strætisvagnafélaginu hafi
verið veitt jressi ló'ð lil rckstr-
ar síns eingöngu og að tiJ
annars konar rekstrar Jjurfi
sérstakt saihjjykki jiess. Og
þar sem lóðinni hafi nú ver-
i'ð ráðstafað ti! annara nota
en legumálinn geri ráð fýrir,
þá sé bæjarráð ekki bundið
bið „fyrirheit um viðbótar-
Ióð, sem éklvi kom til fram-
kvæinda, á nieðan lóðin var
nofuð'syo sein fil var stofn-
ú mcðíi;!:
1 • -I ' ,V-
'íi
Félagið sneri sér til borg-
arfógeta og beiddist þess, að
hann fengi J>ví til umráða
umdeildan lóðarhlula og léti
í ýma brott liestliúsi og hlöðu
bæjarins j>egar í stað.
Af liálfu bæjarins var J>essu
mótmælt og lialdið fram, að
félagið hefði fyrst og fremst
aldrei öðlazt neinn rélt yfir
þessum lóðarhluta og i öðru
lagi vanefnt leigumálann með
J>vi að leigja trésmiðavcrk-
stæði eignina.
A J>etta féllst horgarfógeti
og synjaði um brotlflutning
liúsa bæjarins og umráð lóð-
arinnar.
Hæstiréttur hratt þcs.sunt
úrskmði bæjarfógeta, lagði
fyrjr hami að láta rýma brott
maimvirkj um Reyk.j avilcur-
bæjar og fá umráð lóðarimi-
ar í liendur félaginu Hriiig-
Itraut 56 h.f. og dæmdi l>æj-
arsjóð til greiðslu 1030 kr. i
málskostnað.
Segir syo i forsendum
dóms liæslaréttar:
„Samkvæmt 7. gr. sanin-
ings þess, sem stefndi og
Strætisvagnar Reykjavíkur
h.f. gerðu hinn 21. nóy. 1933,
er leigntaka lieimill að selja
og veðsetja lciguréttinn að
lóðinni i licild ásamt húsum
þejin og mannvirkjum, sem
á lienni vei;ða.gerð. Ákýæíji
þetja Iiejmilaði Stræt.isyögn-
ujn Reykjavikur h.f. frain-
sal J>að á Íeigurcltindu.in sín-
um, scni i máli Jíe.s.su grein-
ir, og skiptir J>að ekki m.áli'
um gildi framsalsins, hvor.t
og að livp miklu leyti afnota-
réttur framsalsliafa takmark-
ast af nefndum samningi eða
Fr«mh. á 6. RÍðu
s
BERGMAL
Burt ,!r§stina“.
Bréf J>4'ö, sein hér fer á eftir.
lieföi átt aö birtast fyrir jól,
en af l>vi gat pkki oröiö, sakir
þrengsla í bjaöinp: ..I ’aö er
betra aö koqia í veg fyrir mein-
in en aö lækna þau. Jjegar |>au
eru farin aö ..grassera". syo aö
eg ælla aö vera sneinma í J>ví.
Eg ætla aö fordæma }>aö, J>pgar
menn segja — milli jóla og ný-
árs — „gleöilega rcst“. (Því
rniöur hefir bi-rting bréfsins
dregizt svo le.ngi, aö J>essi kafli
J>ess stenzt ekki alveg).
MálfrxSingarmr
eiga aS finná kveðjuna.
Þaö er örSiu syo föst venja,
aö menn kastist á kveðjum á
alfaravegi, aiS eg geri ráö fvrir;
aö enginn mundi vilja .lcggja
slíka kveöju“niöiir meö öilu. Eg
er einn í J>eirra hópi, sem vilja
fá eitthvað í staðinu og eg tej,
aö bezta ráðið sé að fá mál-
fræöingana eða einvern góðán
úr J>ei’rra hópi, tíl aö finna eitt-
hvað í staöinn.“
Um þetta léyti í fyrra.
Það var um þetta leyti í
fvrra. sem Ber.gmál fann upp á
}>ví, að anjast yið þpssari
kveðju — gleðilega r.est. Það er
á móti henni enn{>á, en hefir
því miSur ekki fundið neitt í
staöinn.' Ivnda telur ]>að sig alls
ekjíi npinn lræstaréttardómara í
þessum málum ué öötu.m. Nafn-
ið bendir líka til J>ess, aö J>að
er bergmál — aöeins bergmál
aT því, sem' fplkiS er aö segja
í ]>að og J>að skiptiS, en viS og
við leitast J>að við aö leggja orS
í l>elg og hejzt eittlivað gott til,
málanna, En J>að fer misjafn-
lega eins og gengur.
Donskuskotin kveðja.
En það er nú cinu sinni svo,
að mönnum . finnst kveðjan
..gleðilega rest'' vera helzti
dönskuskotin. Danskan getur
ve.rið góf> út af fyrir sig og
fullnægt þeim, sem hana haía
að móSurmáli, en hmum, sem
vilja tala hreina islenzku, finnst.
hún ótæk óg sjálísagt aö gera
liana útlæga úr málinu. Hvern-
ig væri, að við gerðum tilraun
tíl þess meö aðstoð góðra
manna?
Annað atri'ði.
Svo er það annaS atriSi. —
Bergmdl liefir fengið'. nokkur
skampiarbréf fvrir pistilinu um
jólagjafirnar, sem birtist fyrir
uip J>að bil liálfum mánitöi.
Margt af J>vi, gem J>ar kom
fram, var á rökum reist, en J>að
var 1>ara einn galli á ]>essari
gjöf Njarðar, bref.in voru nafn-
laus. Þaö er svo oft búið að
taka l>að 'fram, að nafnlaus brét
veröa ekki birt, aö J>essi íarai
l>e.ina leið i pappírskörfuna.
N af nlausr a-br éf a-vaninn.
Annars er það merkilegt,
hvað J>að er algengt lfér, að
memi vilji ekki setja nöfn sín
uncíir br.éf, sem J>eir halcía, að
kunni. atS' veröa birt opinber-
Iðga. Enn er það mcrkilegra. að
]>eir fekuli ekki vilja láta nö'íu
sín fylgja með bréfum, þót’t
ekki veröi birt nema duineíni
m
unclir þeinj á prenti. Hafi menn
myndað sér skoðun um eittlivcrt
mál •— hugsaS niáliS og mynd-
aS sér síðau slcoðun á því, ættu
J>eir ekki aS skammast sín fyr-
ir aS setja naín sitt undir þaS,
sem þgir skrifa tup }>ap. Ella
verSa inerrn aö halda, að þeiT
skammist sín fyrir hugsanir
sínar. Hvaö er J>á um ger.ðir
þeirra ?