Vísir - 28.02.1948, Blaðsíða 2

2
V I S I R
Laugardaginn 28. febrúar 1948
Yfírstéttin getur keypt hvabeina, sem hún till,
en almenninpur getur vart unniíl vegna hungurs
*
Siisíiai* iir bcikiaini kans
frelsið efíii* ViÍkíor
Mravclienko.
Fáar bækur á síðari árum hafa vakið eins mikla athygli
og sú, sem hér er birtur örstuttur kafli úr. — Krav-
chenko tilheyrði yfirstéttinni rússneslui — kommúnista-
flokknum —, en sanr.færing hans var þó ekki bjargfast-
ari en svo, að er hann kynntist vestrænum stjórnar-
og lifnaðarháttum, snéri hann baki við rússnesku sæl-
unni og afréð að kynna hana alheimi með bók þeirri,
sem hann gaf nafnið „Eg kaus frelsið“. Iíommúnistar
kunna Kravchenko litlar þakkir fyrir bókina og er það
ein af mörgum sönnunum fyrir því, að hann segir satt
og rétt frá.
Déildarstjórastð&a mín í
„Sovnarkom" (stjórnarskrif-
stofurnar rússnesku) gaf
ekki af sér eins miklar tekj-
ur og eg hafði haft í iðnað-
inum og eg fékk ekkert af
hinum óvæntu uppbótum,
sem stjórnir verksmiðjanna
veita sjálfum sér. En þegar
gífurlegur skortur er á öllu,
hafa peningar litla þýðingu.
Það, sem þýðingu hafði, var
það, hversu stór matar-
skammturinn var og hvers
konar verzlanir það voru,
sem leyfilegt var að verzla
við.
Að þessu leyti var eg riú
í liæsta flokki og þeim, sefn
bezt var alirin. Eg hafði að-
gang að sérstökum verzluri-
um („lokáðar úthlutunar-
stöðvar“ eru þær kalbáðar á
viðháfnáririáli stjórnárinn-
ar), einnig að sérstökum
skósmíðastoí'um og fata-
saumastofum, Sem ætlaðár
voru „vlast“, þ. e. þeim, sem
völdin Jiöfðu. Þarna hitti eg
úrvalið úr kommúnista-
flokknum, stjórnina og lög-
regluna, mennina frá Kreml.
— Konur þeirra komu þar
líka stundum, bifreiðarstjór-
ar Jreirra og þjónar.
Hlutskipti alls
almennings.
Ekki eiini af þúsundi rúss-
í neskra manna vissi, að til
væri slík gnótt í verzlunum
| þar innanlands, og. yfirvökl-
in gættu þess, að sem minnst
bæri á starfsemi þeirra og
þær voru á afskekktúm stöð-
uin, eftir því semþert var.
Vérijulega var fóð af ’glæsi-
legum bifreiðum fyrir utan
okkar „lokuðu búð“, en fáir
vegfarendur vissu, hvers
vegna þær biðu þarna. iEng-
inn venjulegur Moskóvíti
fékk að sjá og því síður að
I bragða á því góðgæti, sem
j þarna,^r hrúgað saman. Én
| það vofirjdKrindis .'látis---og
; leiguvörur : qg auk . • þess
heimagert htatíí*gætí.
Það, sem við keyptuiri, var
i að - vísu takmarkað; við. viss-
, an skerf. En 'skerfur okkar
var miklu stærri en alls
fjöldans, og við gátum feng-
ið ýmislegt, sem allur Jjorri
manna var því nær búinn að
gleymia að væri til. Eg var
í hópi þeirra manna, sem
undanþegnir voru „golod“ og
„kholod“ — hungri og kulda
-, en þetta tvennt hélt nú
þjóðinni í heljarklóm. Allt
landið þjáðist grimmilegar
en á verstu árum borgara-
styrjaldarinnar, -— Og þetta
var aldarfjórðungi eftir „sós-
íalistaviðreisnina“ og eftir
að lokið var nokkrum fimm
ára áavtlunum, sem þóttu
vel takast.
Góðgæt í lokuðu
búðunum.
1 mánaðarskanmiti mínum
eða „pavok“ var 'reykt síðu-
flesk - allt flutt frá Banda-
ríkjunum. En jafnframt sov-
iet-fiskur, fuglar, reyktur
fiskur, grænméti, vodka, vín,
vindlingar. Það, sem eg flutti
burt í bifrcið minni og fékk
fyrir 150 rúblur í þessari
„lokuðu búð“, sem hal'ði
varðmann við dyrnar, hefði
eg ekki gelað fengið fyrir
fimmtán þúsund rúblur á
svörtum markaði. Og þrátt
fyrir þetta var konan mín
oft svöng, og hvernig mun
þá öllum þorra manna hafa
liðið? Sérstakir skraddarar,
sem aðeins unnu fyrir hæstu
eynbættismenn, saumuðu á
okkur fqt eftir máli úr þrezk-
, úm og amefískum láns- og:
leigu-dúkum, en þá voru
gféiddár þúsundir af rúbl-
um fyrir notuð föt á opnum
markáoi.
Við og við gátu hinaf
„oþnu“ búðif liaft til sölu
falnað, sem .var óskammtað-
ur og því seldur við geyþi-
verði. Fréttirnar um jiað, að
l'atnaður hefði koinið — kjól-
ar, karlmannsföt, barnaföt
V • *
— brei.ddusl út elns.pg eld-
ur í sjnu. Langár ráðir stóðu
jafnskjótt lyrir utan búðina
— þrátt fyrir það, að óbrot-
inn morgunkjóll úr baðm-
ullardúk gæti kostaði 500:-.
1000 rúblur, eitt par af karl-’
mannssokkum 50—75 rúbl-
ur, venjulegur fatnaður eða
yfirfrakki 2500 rúblur eða
meira. Þarna stóð fólkið með
böggla af seðlum, oft óhrein-
um og rifnum, J>að stóð tím-
unum saman og bað þess í
hljóði, að birgðirnar entust
þar til röðin kæmi að því.
Nauðsynjar,
sem hurfu.
Vörur, sem allir jiarfnast,
svo sem tvinni, sápa, eldspit-
ur, rafmagnsperur, matar-
áhöld og eldhúsgögn, höfðu
bókstaflegá horfið. þo pottur
af. steinolíu kostaði 200 rúbl-
ur á opnum markaði. Jafn-
vel i miðhluta Moskvu gátu
embættismannabústaðir að-
eins fengið rafmagnsljós 2—-
3 stundir að kvöldi. Þeir,
sem. ekki höfðu efni á að
kaupa sér steinolíu — og jiað
var allur jiorri manna —
sátu í algeru mvrkri liak við
myrkvaða glugga.
Þennan vetur, 1942—43,
e
vörur. Fólkið, sem vinnur
hjá okkur, hefir ekki krafta
til þess að ná hærra marki“.
Sendur
í ferð.
Einu sinni sendi Pamfilov
mig í bifreið til Solnecho-
gorsk, sem er ekki langt frá
Moskvu, og átti eg að líta
eftir í tveim verksmiðjum.
Mölun á korni hafði stöðv-
azt sökum skorts á síum, cn
í ]>ær þurfti sérstaklega fín-
an vír, sem framleiða mátti
í j>essum verksmiðjum. Ung-!
ur maður var mér samferða
og kynnti sig sem vélfræð-
ing, en var auðsjáanlega er-
indreki frá fjárhagsdeild
leynilögreglunnar. Þetta var
svo sem ckki gert í tor-
tryggnisskyni við heiðarleik
minn, j>að er bara venja.
Við ókum fyrst um land,
scm hafði verið undir skot-
hríð Þjóðverja fyrir nokkru.
Eyðilagðar bifreiðir og skrið-
drekar lágu við veginn. 1
„Hvers vegna fær J>að ekki
venjulegan braucfekammt ?“,
spurði eg undrandi.
„Af því að við ernm í
sveitahéraði. Það er gert ráð
fyrir, að við fáum matar-
forða okkar liér. En ]>að er
eins og hver önnur kenning,
\*sem á sér enga stoð í veru-
leikanum. Sannleikurinn er
sá, að bændurnir svelta sjálf-
ir. Þér liafið sjálfsagt séð J>á
sjálfir hérna á vegunum.“
Eynidin í Jiessum verk-
smiðjum fékk jafnmikið á
félaga minn og mig. Við vor-
um sammála um það á heim-
leiðinni, að gagnslaust væri
að heimta meiri framleiðslu
af Solnechogorsk, ef ekki
yrði ráðin bót á matarskort-
inum.
brenndi fólk luisgögnum sín-.|)0rpunum var varla nokk
um, bókum, dýrmætum upp-
skriftum af nótum, hverju
sem gat lilýjað fáeinar mín-
útur. Það reif borð úr gólf-
unum og rafta úr loftunum,
iil þess að börn J>ess frysu
ekki í hel. Fólk bár-ði að dyr-
um hjá hungruðum nágrönu-
um og spurði veikum rórni:
„Vanýá — eða iMaria, eru
þið enn á lífi?“ ■vi
Bannað að
veita hjálp.
Irma og
setja niður
eg hdfðum látið
góðan ofn í íbúð
okkar, og Sovnarkom sá mér
l'yrir eldiviði. Við og við gát-
tnn við lálið dálítið af hendi
rakna við nágrannana, en
það var ]>ó brot á reglunum.
Mér kom það oft í hug,
hvort nábúunum mundi ekki
svíða það og gremjast, að
eg hafði alísnægtir, saman-
borið við ]>á sjálfa. Þó að
við gæfuin nábúunum stund-
um með okkur, J>á vorum
við feimin yfir hinum góða
mat okkar. Því að á J>essum
tíma liné fólk niður af sulti
og dó á götum Moskvu. Það
var orðið svo algengt, að
enginn veitti þvi athygli.
En þcir, sem dóu, voru
greftraðir, hinir hálfdauðut
stundu í köldum húsum og;
hinir lifandi brutust áfram
einhvern vegirin.
■ Eitt af skyldustörfum
mínúiri var að líta eftir verk-
smiðjum J>eim, sem voru
aftur úr í starfi sínu. Oftast
var matarskortur aðalástæA-
an. Þegar verksmiðjustjórn-
irnar gátu lagt til eina góða
máltíð á dag, jukust oft af-
köstin. „Látið okkur hafa j
meiri- iriat‘1, sögðú stjómehdÉi|
urnir, „þá skulu þið fá meiri I
urt hús óskemmt. Konur og
börn, föl eins og vofur, tötr-
um klædd, með starandi
augu, skriðu út úr rústun-
um og teygðu út titrandi
héndur. Við liöfðum tekið
með okluir nestisböggul, sem
Sovnarkom-eldhúsið hafði
útbuið. Við vorum húnir að
géfa það allt, löngu áður en
cið komum á áfangastað.
Víða sáum við liópa af föng-
um, sem störfuðu að vega-
viðhaldi, og var sterkur vörð-
ur um þá.
Fólkið | .
skorti mat.
Solnechogorsk hafði ekki
orðið fyrir skemmdum.
Verksmiðjustjrónin beið riiín
og var fús til samstarfs. Hún
féllst á að breyta mætti vél-
um sínum svo, að J>ær gætu
framleitt þenna tiltekna vír.
En allir höfðu sömu sögu að
segja um sárt hungur.
„Fólkið eríúst á að vinna“
sagði efnn þeirraj „Eins> og
þið sjáið, höfum við hér að-
eins mjög aldraða karlmenn,
mjög img börn og konur,
og J>etta i'ólk er öyant verk-
smiðjuvirinii. En það er
' vinnufúst, Það hefir verið
við vinriii dögum saman,
eftir þörfum, ög hefir þá
soíið í v'órksmiðjunni. En'fái
fólkið ekki venjulegan brauð-
skammt, eins og í öðrum
borgum, liefir það ekki þrek
til þess að .halda áfrain að
vinna.“ •
Þegar bent
er á leið.
Húsbændurnir fengu sér
vinnuhlé á kvöldin og voru
fjarverandi J>egar eg koin í
skrifstofu mína. Eg gerði þá
ítarlega áætlun um breyt-
ingu og starfrækslu verk-
smiðjanna og ætlaði að leggja
hana fyrir stjórnina til sam-
J>ykktar. Um miðnæ.tti tók
Pamfilov á móti mér og las
liann áætlun mína i viður-
vist Utkins. „Gott . . . • gott
. .. ágætt“? sagði liann og
kinkaði gljáandi kollinum.
En þá sortnaði hann á svip-
inn skyndilega.
„Hvað er nú Jietta? Fimm
hundruð grömm af brauði
á dag handa verkamönmun
og fjölskyldum þeirra ...“
„Já“, sagði eg ákafur. „Þáð
er nauðsynlegt. Þetta fólk er
blátt áfram hungrað“.
„Strikið J>etta út úr áætl-
uninni“, sagði Pamfilov.
„En Konstantin Gavrilo-
vich, eg bið yður um að láfa'
þetta standa í áætluninni. Eg
kannast við, að verið getur,
að einhverjir af verkamönn-
uniun hafi garðholu, eða eigi
ættingja í liópi bændanna, en
það er ekkert gagn að J>ví.
Þetta fólk .vinnur og þarf að
fá verkamannaskammt.“ . '
„Mig tekur jafnsárt til
]>eirra og yður, félagi Krav-
chenko, en J>etta verður að
strikast út.“
Önnur tilraun
til úrbóta.
Áætluninnr var svo breytt,
en áður en hún yrði lögð fyr-
ir Molotov, gerði eg enn eiria
ítilraun til J>ess að fá Pam-
■filov á mitt mál. Eg tók það
skýrí frám, að aukinn brauð-
skammtur mundi tryggja
það, að verksmiðjurnar ; í
Solnephogorsk gæti starfáð
að öskum. Yfirmaður Sov-
narkom leit á mig, bersýni-
lega argur.
„Hlustaðu á núg, Krav-
clieuko. Vinn.ur ]>ú að líkn-

Frh, á 4, síðu.
Safnið íslenzkum frímerkjum,
---------.------------r-----rrr?
ít'
íslenzka frímerkjakókln
íKostatúkl. 15.00 — Fæst hjá flestum bóksölum.