Vísir - 10.05.1948, Blaðsíða 2

2
V I S I R
Mánudaginn 10. maí 1948
WSIMSTON S. €tfURCIfILL: Oðiku dregur á loft 13
Chamberlain afhakkabi alla málamihliin Roosevelts.
1 þessari grein Skýrir Churchill frá fyrsta ágreiri'
ingnurn rnilli Edens og Chamberlains forsætisráð-
herra, er Eden hafði tekið við ernbætti utanríkis-
ráðherra.
Utanríkisráðherrann hefir sérstöðu i brezku stjórninni.
Honum er sýnd inikil virðing i hinu liáa og vandasama
embætti hans, en venjulega starfar Iiann þó undir nánu
eftirliti helztu manna stjórnarinnar, ef hún hefir ekki öll
liönd í bagga með honum. Ilann er skyldugur til að láta
stjórnina fylgjast með öllu, sem gerist á starfssviði hans.
Það er regla og gömul hefð, að hann láti samstarfs-
mönnum sínum í té öll embættisskeyti sín, skýrslur frá
sendisveitum erlendis og um viðtöl sín við erlenda sendi-
lierra og aðra fyrirmenn. Það er áuðvitað fyrst og fremst
forsætisráðherrann, scm hefir eftirlit þetta á hendi, því
nð hann ber ábyrgð á utanríkisstefnunni og hefir vald til
að breyta henni.
Það má að minnsta kosti ekki leyna hann neinu. Eng-
inn utanrikisráðherra gelur leyst starf sitt 'af hendi, ef
hann nýtur ekki ævinlega stuðnings yfirmanns síns. Til
þess að allt íari vel úr hcndi, verða þéir ekki aðeins að
vera á eiriu máii í „aðalatriðum, heldur verða þeir einnig
«ð vera mjög líkir í skapferli. Það cr enn veigayneira, ef
forsætisráðherrann lætur sig utanríkismálinu miklu skipta.
markmið og leiðir vaxandi. Chamberlain var staðráðinn
í að reyna að vingast við einvaldana. í júlí 1937 bauð
liann sendiherra ítala, Grandi greifa, að heimsækja sig
í Downingsjræti. Ræddust þeir við með. vitund Edens,
en hann var ekki viðstaddur.
Chamberlain ræddi um áhuga sinn fvrir bættri sam-
búð Breta og Itala. Grandi stakk upp á því, að hann
byrjaði á þvi að rita Mussolini bréf. Chamberlain settist
við og samdi bréfið, meðan Grandi stóð við hjá honum.
Það var síðan sent af stað, án þess að það væri borið
undir utanríkisráðherrann, sem var í skrifstofu sinni í
fárra metra fjarlægð. Bréfið hafði engin sýnileg áhrif og
sambúð okkar við Itali fór jafnt og þétt versnandi vegna
vaxandi íhlutunar þeirra á Spáni.
Chambcrlain virtist uppfullur af því, að það væri ætlun-
arverk hans að vinna vináttu einvalda Þýzkaland og Itahu
og taldi sig færan um að koma á bættri sambúð við þau
ríki. Eden var hinsvegar þeirrar skoðunar, að samkomu-
lag við Itali yrði að vera hluti af heildarskipun málanna
við Miðjarðarhaf, svo að þetta snerti Spán og yrði ekki
leyst með öðru móti en í náinni samvinnu við Frakka.
Er samið vrði um lausn þessarra mála yrði viðurkenning
okkar á stöðu Itala í Abyssiniu vitanlega öflugt vopn.
Góð samvinna Edens og Chtirchills.
Chamberlain víidi vera alií í öilu.
Eden var fyrst utanríkisráðherra Baldwins, sem hafði
engan áhuga fyrir utanríkismálum að öðru leyti en því, að
liann óskaði eftir friði og lióglífi.
Chamberlain vildi hinsvegar ráða öiiu í hverri deild
stjórnarimiar. Hann hafði myndað sér ókveðnar skoðahir
run utanríkismál og neytti frá upphafi hins tvimælalausa
réttar síþs til að ræða við erlenda sendilierra. Þegar hann
yarð foiSætföfáðherra, liafði það því í för með sér nokkra
en þó grcinilega breytingu á aðstöðu utanrikisráðhcrrans.
Þar við bættist, að skoðanir þessarra tveggja mahna vöru
mjög ólíkar, þótt ckki bæri injög á þvi í fyrstu.
Forsætisráðherrann vildi ciga vingott við báða einvalda
Evrópu og taldi, að bezta leiðin til jæss væri að fara vel
að þeim- og forðast að móðga þá. Eden hafði hinsvegár
getið ser orð í Genf fyrir að safna þjóðum Evrópu. til
haráttu gegn öðriun einvaldanum og hefði hann feiigið
að ráða, hefði verið beitt ölhun hugsanlegum refsiaðgerð-
um nema stríði og jafnvel því einnig. Hann var mikil'l
fylgismáðúr ‘ bandálagsins við Frakka og hafði nýlega
krafizt viðræðna herforingjaráðanna. *
Eden óskaði einnig eftir nánari samvinnu við Sovét-
Ttússland. Hann fann hættuna, sem af Hitler stafaði og
óttaðist hana. Honum stóð stuggur af því, hve illa við
vórum vopnum búnir og liver áhrif það hafði á utan-
ríkismálin.
Eg þóttist sjá frá öndverðu, að skerast mundi i odda
milli þessarra tveggja aðalráðherra, þegar horfur yrði enn
alvarlegri í heiminum.
Vansitiart iækkaður á tign.
Frarn að þessu og um mörg erfið ár hafði Sir Bobert
Vansittart (nú Vansittart lávarður) verið æðsti maður
UtanríI*isráóimeytisins. Vegna þeirra afskipta, sem hann
hafði af tilviljun haft af Hoare-Laval-sáttmálanum hafði
hánn sett íiijög niður í augum Edens og fjölda annarrá. I
ý Forssqljsráðherrann, sem hallaði sér æ meira að aðal-
fáðgjáfa sínum í iðnaðarmálum, Sir Horace Wilson, og!
lcitaði hjá honum ráða um margvísleg mál utan verkaf j
hrings lians og þekkingar, taldi Vansittart fjandsamlegan
Þjóðverjuip:, Það var og rétt, því að enginn gerði sér
eins ljósa mna vaxandi hættu af Þjóðvcrjum eða var jal'n
fpiðub.úiiui<til.að:.Iáta annað sitja ó hakanum, til þess að j
fiægt væfi að snúast til varnar gegn henni.
í Utanríkisráðherranum fannst samstarf auðveldara við
Sir Alexandef Cadogan, duglegan og ágætan starfsmann
utanríkisráouneytisins. Þann 1. janúar 1938 var Vansittartj
skipáðurrpaðalráðgjafi stjórnarinnar”. Var látið í veðri,
vaka við alménning, að hann hefði verið hækkaður í tign!
með þessu móti. Sannleikurinn var þó sá, að stjórn utan-
rikisráðuneytisins var tekin með öllu iir höndum hans.
fi ... v5
if ChárííSmáih skriíar Mitssofini árangurslaust.
- Frá þyíyiþtnSsumarið 1937 og til áramóta fór skoðana-
^..^s^U^áðherrans og utanríkisráðherrans um
Þrátt fyrir missætti mitt við stjórnina, hafði eg mikla
samúð ineð utanríkisráðherranum. Mér virtist hami ein-
arðasti og hugrakkasti maður stjórnarinnar. Hann bauð
mér í öll samkvæmi ráðuneytis sins og við skiptumst oft
á bréfum. Er ekkert að slíku að finna og Etlen fór aðeins
að dæmi fyrri ráðherra, sem voru vanir að ræða helztu
heimsmálin við-.þá stjórnmálamenn, sem niest Iétu til
sín taka hverju sinni.
Haustið 1937 vorum við Eden komnir á sömu skoðim
um íhlutun miöndulveldanna á Spáni, enda þótt leiðir
okkar hefðu ekki legið samón að markaðjnu.. Eg stóð
alltal’ með lionum í ncðri málstofunni, þegar hann tók
ótviræða afstöðu, þótt það kæmi ekki mjög oft fyrir. Eg
vissi pfurvcl í hyerjum vandræðum hann var með suma
eldri ráðherranha og yfirmann sinn, og að hann miíndi
verá énn djarfari, ef þeir væru honum ckki.fjötur iim fót.
Við hittumst oft í lok ágúst í Gannes og dag nokkurn
bauð eg lionúm og Lloyd George til hádegisverðar í veit-
ingahúsi, sein er miðja vega milli Cannes og Nizza. Við
ræddum málin á víð og dreif — borgarastyrjöldina :á
Spáni, sífelld svik Mussolinis og ílilutun hans á Spáni
og vitanlega einnig liættuna, sem stafaði af sívaxandi
veldi Þjóðverja. Eg taldi, að við værum allir á einu máli.
Utanríkisráðherrann ‘ talaði vitanlega ávallt mjög var-
lega um sambúð sina við yfirboðara sinn og samstarfs-
meim og við minntumst ekki á þetta viðkvæma mál.
Framkoma hans i þessu var óaðfinnanleg. Eg var samt
sannfærður um, að hann væri ekki allsendis ánægður í
hinu virðulega embætti sínu.
Sjóræningjaárásir ítalskra kafbáta.
En brátt gerðust atvik á Miðjarðarhafi, vandamál, sem
hann leysti bæði með festu og leikni og varpaði með því
nokkurum ljóma á stefnu okkar. Nokkúrum kaujiförúrn
hafði verið sökkt — áf spænskum kafbátum að .sögn.
I rauninni var það engum vafa bundið, að þafna' vörií
ítalskir kafbátar að verki en ekki spænskir. Þarná var úhi
hreina sjóræningjaháttu að ræða og hvatti það alla, sem
um það vissu, til að láta nú til skarar skríða.
Ráðstefna Miðjarðarhafsveldanna kom saman í Nyon
þ. 10. september. Utanríkisráðherrann sat luuia ásámt
Vansittart og Chatfield lávarði, flotamáluráðherranum.
9. ix. ’37.
Vil taka að mér
skipstjérastöðu
á góðum bát í sumar með
dragnói. Hef öll réttindi.
Helzt fyrir Norðurlandi.
Tilboð merkt: „D. T.“
sendist afgr.
525xlti og slöngúr, til
sölu. Uppl. í síma 4047
frá kl. 5—7 í kvöld.
Magnás Thorlacius
hæstaxéttarlögmaður.
Aðalstræti 9. — Sími 1875.
Stgurgeir Sigurmnssoo
haistaréttArlöginiiItaT
Skrifstofntkni 10- 12 >« t—#.
AÖalstirií'ti « — Slrot !*4S
Í;v

liiL
P\ VíJ
óskast 14. dnaí éða l; júhí
til heimilisstarfa á heimili
Ölafs Þorsteinssonar
læknis;' Skólabrú 2;
“-™ -“Sími 3181. ••• -—•=•

Frá Mr. Churchill til Mr. Edens.
I síðasta bréfi yðar kváðust þér mjög gjai’nan
vilja ræða við Lloyd Géorge og mig, áður^en þér
færuð til Genfar. Við hittumst í dag og <g lcyfiánér
að tjá yður skoöanir okkar... öll Miðjarðar-
hafsveldi ættu að samþykkja að skipa kafbátum ■ xM
sínum að forðast tilteknar siglingaleiðír^A þessuiíf'•
leiðum ættu^herskip Breta og Frakka að leita að kaf--'
kafbátum og hverjum þeim kafbáti, sem þeir verða
v. • Fr1 ~ ■
§em nýr tvíbreiður
!ÍÍ"söÍú ' og sýnis í
; l ' Vlag* á ÍSbllagötu 16,
1. hæð.
S1 J'WL'