Alþýðublaðið - 02.10.1928, Blaðsíða 2
2
jALÞÝÐUBLAÐIÐ [
j kemur út á hverjum virkum degi. í
} Algreiðsla í Alpýðuhúsinu við [
< Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd. [
J til kl. 7 siðd. |
] Skriistofa á sama stað opin kl. í
J 95/»—10l', árd. og kt. 8-9 síðd. í
* Simar: 988 (afgreiðslan) og 2394 |
J (skrifstofan). ;
«< Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á j
} mánuði. Auglýsingarverðkr.0,15 ;
♦ hver mm. eindálka. j
J Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan ;
i (í sama húsi, simi 1294). :
Landsmálafunttirnir.
r ' '
Blöðum íhalds- og Framsótonar-
llokksins verður nú ærdð tíðrætt
um landsm.álafundina, sem haldn-
ir hafa verið undanfarið. Þykj-
ast báðir flokkamir hafa haft
betur og virðast sammála um það
eitt, að fulltrúar Aiþýðufloktosdns
hafi lítið erindi átt tid bænda.
Vörður, Mgbl. og isafold fara
mörguim orðum. og háðulegum um
hrakfarir Framsóknarmanna, en
róma mjög framgöngu Jóns Þor-
lákssona.r og [)ó einkum Ólafs
Thors. Þeir tala spaklega og
stillilega, béita rökum og herma
rétt frá, meðan andstæðmgarnir
tryllast og ausa úr sér skömmum,
blekkingum og fávísu hjaii. Auð-
vitað hrífa pessir ágætu íhalds-
menn tilheyrendurna og sannfæra
þá með málsnild sinni, en aum-
ingja Framsóknarmennirnir fá að
eins fæð og fyrirlitningu og em
• ;álstaðar í greinilegum minnihluta,
jafnvcl flokksmenn þeirra. aumkva
þá um ieið og þeir fyrirverða sig
fyxir þá. Þó eru jafnaðarmenn-
irnir emi þá verri, Jón Baidviins-
son talar um annan eins hé-
góma(!) og mannúðarmál og fé-
lagsmálalöggjöf og HaTaldur.hót-
ar að „taka jarðirnar af bændum"
og ógnar með „blóðsútheliingum,
ef andstaða er sýnd“. — Svona og
þessu líkt segist íhaldsblöðumum
frá. Sigurður Eggerz er ekki
nefndur, auminginn .
Tíminn er hóflegri, en þó all
drýgindalegur. Lætur hann sér
fátt finnast um framgöngu Jóns
og Ólafs og fundafyigi íhalds-
manna, en er þeirn mun ánægðari
með afrek srnna manna og undir-
tektir kjósendanna.. Pálitísk ferða-
saga er nú byrjuð að koma út í *
Tímanum og virðist enn langt
þangað til ritstjórinn kemst að
efninu. Vonandi lánast hcmum það
þó áður en ferðasögunni litour.
Sannleikuxinn er sá, að menn-
irnir stóðu sig alveg eins og vant
er. Jón Þorláksson talaði. um I-
haldsflokkimn, sagði að hann hefði
ireist fjárhaginn við með því að
borga lausu skuldifnar og að ekk-
ert væri að marka útreikninga
hagstofunnar, er sýndu að stouldir
rikissjóðs höfðu ekkert minkað í
gullkrónum í stjórnartíð íhalds-
-ins þrátt fyrir góðærið 1924. Nú
þegar búið væri að reisa við fjár-
baginn, væri röðin komih að
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
bændum, viðreisn Iandbúnaðarins.
Verkamanna og sjúumnna gat
hann að engu. Kaupmamna og út-
gerðarmanna heldur ekki. Steftia
flokksins væri að halda í þjóð-
skipuiagið, en því vildu óliukku
jafnaðarmennirnir koUvarpa, Ól-
afur Thors sagði að Jónas væri
„sosfaiisti", hefði svívirt Hæsta-
rétt, tekið þingmami af bændum
og afhent hami kaupstað (þm.
Guilbr,- og Kjósar-sýslu) og væri
með afbxigðum stjórnheimskur
maður auk margra annara ófag-
urra ágalia. Jón Kjartanssan þakk-
aði SkaftfeHiingum fyrir síðast (er
]>eir kusu Lárus) og „tók sig út'
prýðilega. Ekki virtist hann hafa
mikið álit á Jónasi. Sigurður
Eggexz talaði um sjálfan sig og
„danska gullið", ekki danska gull-
ið í íslandsbainka, sem hann lifir á,
og heldur ekki danska gullið, 70
mitljónirnar, sem móðurbanki is-
lanidsbanka í Kaupmánnahöfn hef-
ir tapað, heldur þær tvö þúsund
og sex hundxuð krónur, sem Jón
Kjartansson einu sinni sá í
danskxi bók hjá Stefáni Jóhanni,
að danskir verkamenn hefðu skot-
4
ið saman' tál styrktar stét'arbræðr-
um sínum héx í barátbtunni við
eigendur „Danska Mogga" og
skjólstæðinga dótturbanka Pri-
vatbankans héx. Varð Sigurður há-
fleygur að vanda og lýsti því
yfir, að Haraldur væri ættjarð-
arlaus maður, en hvort hann þá
meinti ísland eða Islandsbanka
var fundarmönnum óijóst og lik-
lega sjálfum honum einnig. Jón-
as talaði um skuldasúpiu íhalds-
ins, Ásgeir um gengið og Bjarni
um búskapinn. Aiiir sögðu þeir,
að Framsókn væri himi eimi rétti
og sanni bændaflokkur. Auð-
mienniTnir og öreigalýðurinn við
sjóinn viirtust í ]>eirra augum
hálfgerðir viðsjálsgripir, en, bænd:
urnir kjami þjóðarinnar. íhalds-
menn - sögðu þá líka, að þeir
hefðu altaf álitið að bændur væri
„kjarrainn".
Eftirtektarverðust voru yfiirboð-
an. I hvert skifti, sem Framisókn
skýrði frá því, sem hún hefði
gert eða ætlaði að gera fyrir
bændur, keptist íhaldið við að
bjóða betur og fullvissa kjósendur
um, að það en ekki Framsókn
hefði gert alt, sem gert hefir verið
bændum tii gagns og þrifa. Bygg-
ingar- og Landnámssjóður, Rækt-
unarsjóður, jarðræktarlögin, sam-
göngubætur á landi ,alt þetta vikli
íhaldið eigna sór, nema þau á-
kvæði Landnáimssjóbslaganr.a, seim
sett eru til að fyrirbyggja brask
meÖ jarðirnar, þau gaf það Jónasi.
Svo undarlega brá þó við, að í-
haldiið nefndi etoki einu o>rði land-
búnaðar.stefnuskrána, sem mið-
stjórn þess samdi og sendi út
vor sem „trúnaðarmái" í einka-
bréfum til trúnaðarmanna sinna.
Yfiixleitt forðuðust íhaldsmienin, eins
og köttur heitan graut, að nefna
bréfin sælu og trunaðarmálin. —
Öriitla sómatilfinningu eiga þeir
eftir.
Á fundinum í Múiakoti virtist
það heizta áhugamál íhaldsins að
brúa vötnin milli Víkur og Síð-
unnar. Á Víkurfundinum leit út
fyrir að það teldi ekkert jafnáríð
andi fyrir þjóðina og bílfæran veg
frá Markarfljóti til Víkur. Á Kjós
arfundinum talaði ÓÍBifur Thors
hjartnæmast um 10 þús. krónur
til Kjalarnesvegar. Á Hvoli voru
vatnamálin og járnbrautin mál
málanna. Þarfir annara héraða
Norðlendinga, Vestfirðinga og
Austfirðinga, voru ekki nefndar
á fundumum. Sjávarútvegs að
engu getið.
Ekik-i er auövelt að segja
um það, -hvor flokkanna átti
mieiri ítök meðal fundamanna i
Múlakoti vjrtist Framsókn vera í
meiri'hluta, en í Vík íha-ldið, undir
Eyjafjöllum virtust flokkarnir nær
jafnir og á Hvoii mátti tæplega á
miLli sjá. í Kjósinini virtist .þorri
fundarmanna fylgja Ólafi Thors,
sjálfum.
Alþýðuflokksmenn eru ekki
m:rrgir í þessum kjordæmum, en
á hverjum fundi voru þó nokkr-
ir. Og yfirleitt virtust fundarmenn
hafa mikinin hug á að fá sannajr
frásagnir um stefnu og fyrirætlan
ir Alþýðuflotoksms, . Eftir hvern
einasta fund komu fleiri og færri
tii Aiþýðuflokksmannanna til þess
að tala við þá um þessi mál og
fá upplýsingar þar að lútandi.
Privatbankinn.
Tilkynning frá sendiherra Dana
■ 2. otot. 1928.
Privatbanfea-nefnd in tillkynnir,
að ekki hafi iánast að ljúka við
undirbúningsstörf undír viðreisn
,Aarhus OMefabriik" og opmun
Priivatbankan-s í dag (imánudaig),
en að hún vonist eftir ára-ngri á
þriðjudag.
Húsnæðisvandræði.
Fjöldi fólks, bæði jmrfamenn
og aðrir, snéru sér til borgar-
stjórasikrifstofunmiar í gær Qg
báðu aðstoðar til að fá húsnæði.
Var þ eim öllum vísað til fátækra-
fui.ltrúaana til fyrirgreiðslu. t
morgun. stoýrði Sajmúel Ólafsson
fátætorafuiltrúi Alþýðublaðinu frá
því, að j>eilm héfði lánast að út-
vega öLlum þurfamöninum bæjar-
ins, sem til þeirra hefðu leitað,
húsnæði, en allmargt anuara
manina v-æri enn í stökustu vand-
ræðum. Þetta er þó að ein-s lítill
vojtur van-dr-æðanna; f lestir
þeirra, sem húsviltir eru, reyna-
að bjiarga sér sjálfir án þess að
leita til fiátiætorafulltrúanína. Erf-
iða-st gengur jafnan þeim, sem
stóran hafa barnah-óp, að fá. hiús-
n-æði; búseigendur vi-lja ftestir
heldur leigja litluim fjöls'kyldum
eða eiinhleypum mönnum.
Bending.
Þótt meiri háttar leki komi að'
gufuskipi, er nokkuð öryggi fyr-
ir hendi, þar sem eru hinar svo-
kölluðu „Centifugal"-dælur, sera-
venjuiegast eru í skipamum og
notaðar eru sem kælidælur. Með
þeim má dæia tiltölulega afár-
miklu, þvf að hraða þeirra má
auka mikið, jafnvel um helming
fram yfir það, sem þeim er ætl-
að að dæla til kælmgar vélinni,
svo að gera má ráð fyrir, að slík
dæla, t. d. í togara, geti dælt
150—300 tonnum á klt. En eigi
tel ég þó svo gengið frá dæium
þessum, að ábyggilegt sé, að þær
komi jafnan að notum, ef um e®'
að ræða dælingu úr skipinu, og
er það vegna þess, að eðíis-
fræðilega séð eru þær dælur treg-
ar til. að soga til sín og vanalega
að eins notaðar tii að dæla sjó,
sem rennur sjálfkrafa til þeirra.
Tel ég því alLlíklegt, að slík dæla
reyndist ónothæf til útdælingar
úr skipinu ef á lægi. Dælan getur
einnig verið mjög slitin, þó að
það komi eigi að ineinum baga
við að d-æla sjónum, sem sjáif-
krafa rennur í hana með þrýst-
ingnum utanborðs, og þvi alger-
lega ómöguleg til að soga til
sín. Öðru máli væri að gegna,
ef leiðslum frá sogdælu værf
þannig fyrir komið, að hjálpa
mætti Centifugal-dælumii til að
soga til sín, en svo er ekki. Svo
er leiðslan að dælum þessum,
sem ætluð er ti-1 útdælingar úr
skipsbotninum, ekki nægilega víð
fyrir það vatnsma-gn, sem að ofan
um getur, undir þeirn kringum-
stæðum, sem hér um ræðir. Sú
leiösla er ávalt mikið mjórri en
aðalleiðslur dælunnar. Sé aðal-
leiðslan go—100 fercm. víð, er
leibslan að skipsbotninum jafnvel
eigí nema 50—60 fercm. á vidd,
og virbist það meiningar-laus spar-
semL Það er því augljóst, að ekkí
er um nægilega öruggan umbún-
að að ræða viðvíkjandi dælum
bessum, sem bó gæti verið svo
mikið öryggi inniifailð í. Væri eigí-
úr vegi^að menn r-eyndu, hvort
dælur þessar geta yfirleítt komið
að notum sem björgunartæki.
Dæmi: Dæla nokkur getur dælt
200 tonnum á, klt. Hversu stórt
gat má tooma á skipið 3 m. undir
sjávarfletí," ef dælan á að hafa
við að dæia út sjónum, sem inn.
rennur ?
Svar: 116 fercm.
Aðferðin við að reikna þetta
byggist á því, að sannanlegt er,
að straumhraöi vatnsins fer eftir
fallhraðareglunni, sem eí\sú, að
hraði hlutar, sem fellur, eykst um
9,8 m. á hverri sekúndu, sem hlut-
lirinn heidur áfram að falia. Verð-
ur því hér fyrst að fi-nna, hve
ímikinn hraða hlutur hfifði náð-
eftir’ 3 m. hátt falL
Vona ég, að sem flestir v-erði til
>ess að táka þessa bendin-gu mína
til athugunar. Alt mögulégt verð-