Vísir - 05.01.1953, Blaðsíða 7

Mánudaginn 5. janúar 1953
VISIR
wr
7f
v i • ■>£ te
elagið sv
Sökum þess að eigendur Olíuíélagsíns h.f. eru fjölmenn
samtök og félög í lanöinu. sem ekki verður náð til nema á
opinberum vettvangi, telur félagið ,sig ekki geta komizt hjá
því að gera nokkra grein fvrir afstöðu sinni til þess dóms, sem
kveðinn hefur verið upp vegna olíufarms þess, sem olíuskipið
„Esso Memphis" flutti til landsins í marzmánuði 1950. Gerir
félagið þetta enda þótt því sé Ijóst, að almennt kann það að
vera óæskilegt, að gerð séu að umtalsefni opinberlega mál, sem
eru fyrir dómstólum landsins. En eökum blaðaskrifa og rógs
um þetta mál á félagið ekki annarra kosta yöl.
I. Málavextir.
Olíufélagið h.f. hefur frá stofnun þess 1946 ílutt inn olíut'
og benzín frá Esso Export Corporation í New York, en félagið
sjálft og Hið íslenzka steinolíuhlutafélag hafa selt þessa vöru
til innlendra aðila um land allt, svo og erlendra aðila á Kefla-
víkurflugvelli. Sá háttur hefur, með samþykki innflutningsyf-
irvaldanna, verið hafður á greiðslum fyrir þennan innflutning.
að allar dollaratekjur fyrir sölu á Keflavíkurílugvelli hafa ver_
ið færðar í reikning Qlíufélagsins hjá Esso Export Corporation
í New York. Innflutt olía frá þessu ameríska félagi hefur síð-
an verið greidd úr þessum reikningi, auk þess sem gjaldeyris-
leyfi hafa verið veitt fyrir þeim upphæðum, sem skort hefur
til viðbótar.
Gengi íslenzkrar krónu var lækkað 19. marz 1950. Voru þá
kannaðar birgðir olíufélaganna, og breyttist olíuverð sam_
kvæmt ákvörðunum verðlagsyfirvaldanna til hækkunar 1. apríl.
Nú hafði olíuskipið „Esso Memphis“ komið til landsins 10.
marz, en þar sem Qlíufélagið átti ejíki dollara í reikning sín-
um í New York til greiðslu á öðru en þeim hluta farmsins,
sem ætlaður var erlendum aðilum á Keflavíkurflugvelli, en
olía og benzín úr skipinu til innlendrar notkunar voru ógreidd
19. marz, var þessi farmur ekki talinn með þeim birgðum, sem
keyptar höfðu verið á eldra genginu.
Olíusalan á Keflavíkurflugvelli hefur hins vegar ekki áhrif
á verð olíu til innlendra aðila, og var því ekki um það spurt,
hvort sá hluti af farmi „Esso Memphis“, sem þangað fór, hefði
verið greiddur fyrir eða eftir gengis'breytinguna.
Úrskurður sá, sem Verðlagsdómur Eeykjavíku kvað upp fyr-
ir nokkru, virðist byggjast á því, að dómurinn telur Olíufélag.
ið 'hafa átt dollara fyrir öllum farminum, framkvæmdastjóra
félagsins því hafa gefið verðlagsyfirvöldunum rangar upplýs-
ingar og félagið hafa hagnazt ólöglega á innanlandssölu þessa
farms. Byggir dómurinn þetta á því, að Olíufélagið hafi 19.
marz átt til greiðslu á umræddum farmi bæði þá dollara
sem því höfðu verið færðir til tekna í reikningi hjá Esso Export
Corp., og þá dollara, sem búið var að afhenda olíuvörur fyrir
á Keflavíkurvelli fram til 19. marz, enda þótt kaupendur hefðu
ekki greitt þá, og þeir því verið ókomnir í reikning Olíufélags-
ins. Augljóst má þó vera, að ekki gat félagið greitt vörur með
peningum, sem því höfðu sjálfu ekki verið greiddir. í þessu
sambandi skal tekið fram, að olíuvörur þær sem seldar eru á
Keflavíkurflugvelli, eru aldrei greiddar við móttöku, heldur
er reikningum til hvers kaupanda safnað saman á vissum
fresti, sem getur verið mismunandi eftir því hvers konar reikn-
ingsviðskipti kaupandinn hefur samið um og síðan sendir vest-
ur um haf til innheimtu. Líður því að jafnaði talsverður tími
frá þyí að varan er afhent á Keflavíkurflugvelli og þar til and-
.virði hennar er komið í reikning Olíúfélagsins hjá Esso Export
Corporation.
Verðlagsdómur telur þamiig, að Olíufélagið hafi átt að
koma til skila á ákveðnum degi gjaldeyri, sem því hafði sann.
anlega eklii verið greiddur þann dag. Þó kom fram í máls-
vörninni, að margir útflytjendur drógu, jafnvel svo mánuð.
um skipti, að afþenda Landsbankanum gjaldeyri, sem þeir
höfðu afhent útflutningsvörur fyrir og fengið greiddan frá
erlendum aðiljum fyrir 19. marz 1950, til þess að geta eftir
þann dag fengið hann greiddan á nýju gengi. En bankinn hef-
ur keypt allan gjaldeyri, sem til hans er skiíað, á því kaupgeng-
isverði, sem er í gildi þann dag, sem skilin fara fram, án tillits
til þess, hvenær gjaldeyrisins hefur verið aflað.
Vitað er einnig, að þeim kaupsýslumönnúm, sem eignazt
höfðu umboðslaun í erlendum gjaldeyri fyrir 19. marz, var
ekki gert að skyldu að afreikna þau miðað.wið eldrá gengið.
Framkyæmdastjóri* Olíufélagsins taldi í marz 1959, — tel-
ur enn og hefur að sinni hyggju fært fullar sannanir fyrir
þvi, að félagið hafi ekki átt erlendan gjaldeyri fyrir ö’ðru af
farmi „Esso Memphis“ en því, sem fara átíi til erlendra
lcaupenda. Annar hluti farmsins var allur ógreiddur eftir geng.
isbreytinguna. Hann taldi sig þá og telur sig enn hafa gefið
fullkomlega réttar upplýsingar og telur félagið á engan hátt
hafa hagnazt ólöglega af sölu umrædds farms vegna gengis-
breytingarinnar. , ^
II. Vörn Olíufélagsim.
Það er skoðun Olíufélagsins, að lögfræðingur þess hafi fyrir
réttinum fært fullar sönnur á eftirfarandi höfuðatriði þessa
raáls: : i ;«&i4Si,il
1) Að framkvæmdastjóri félagsins -hafi talið þann hluta af
farmi „Esso Memphis“, sem ætlaður var innlendum notendum,
ógreiddan 19. marz 1950, og hafi eftir beztu samvizku hagað
upplýsingum sínum til verðlagsyfirvaldanna eftir þeirri skoðun.
2) Að Olíufélagið skuldaði 19. marz 1950 í reikningi sínuin
hjá Esso Export Corp. hærri upphæð en verðmæti .þess farms
„Esso Memphis11, sem seldur var innlendum notendum. Enn-
fremur er það óumdeilt, að heildsöluskattur, leyfisgjald, banka_
kostnaður, verðtollur, vörumagnstollur og smásöluskattur fyr-
ir olíu þessa voru greidd miðað við hið nýja gengi. Farmurinn
var þannig tollafgreiddur á nýja genginu og tryggingargjöld
fyrir hann voru einnig greidd á nýja genginu.
3) Að það var mjög eðlilegt, að Olíufélagið ætlaði dollara-
tekjur sínar af sölu á Keflavíkurflugvelli fyrst og fremst til
greiðslu á vörum fyrir flug\bllinn, þar sem H.Í.S. var og er
samningsbundið tií þess að hafa ávallt nægar birgðir af olíu
og benzíni á vellinum. Auk þess hafa viðskiptin á flugvellin.
um tryggt þjóðinni allmikinn gjaldeyri til kaupa á nauðsyn-
legum olíum fyrir sjálfa sig, og því var mjög mikilvægt að
tr>rggja, að þeim viðskiptum yrði haldið áfram.
4) Að áætlun Olíufélagsins um skiptingu á farmi „Esso Mem_
phis“ milli innlendra og erlendra notenda var í alla staði eðli-
leg og heimil, enda var skiptingu þeirri fylgt í reyndinni.
T 'T I
III. Hinn „ólöglegi hagnaður”.
Niðurstöður Verðlagsdóms Reykjavíkur hafa komið Olíufé-
laginu og Hinu íslenzka steinolíuhlutafélagi rnjög á óvart,
eins og séð verður af skýringunum hér að ofan, þar á meðal sú
niðurstaða dómsins, að félögin hafi hlotið „óiöglegan gróða“
að upphæð 1.600,165 krónur. Það leiðir af því, sem hér hefnr
verið sagt, og ítarlegum rökstuðningi lögfræðinga félaganna
fyrir réttinum, að félögin hafa engan slíkan gróða hlotið.
Við réttarhöldin kom ekkert fram, sem á nokkurn hátt bentj,
til þess, að Olíufélagið eða H.Í.S. hefðu selt einn einasta líter
af olíuvörum, hverju nafni sem nefnast, hærra verði en leyft
var með tilkynningum' verðlagsyfirvaldanna, eða hækkað verð
á vörum sínum, fyrr en slík hækkun var leyfð af sömu yfir_
völdum.
Loks er það skoðun félagsins, að upphæðin, 1.600.165 kr. fái
ekki staðist, og sýndi lögfræðingur Olíufélagsins fram á það
fyrir rétfinum, að hún er byggð á útreikningum, sem eru í veru-
legum atriðum rangir. ,
IV. Málinu cifrýjað.
Hér er ekki hægt að gefa nema örstutt yfirlit yfir mjög
umfangsmiki’ð mál, en það, sem sagt hefur verið, gefur vís-
bendingu mn það, að Olíufélagið og' Hið íslenzka stcinolíuhluta.
félag geta ekki sætt sig við úrskur’ð Verðlagsdóms og hafa því,
svo sem framkvæmdastjórar félaganna og fyryrverandi fram-
kvæmdastjóri Olíufélagsins, ekki hikað við að áfrýja honum
til hæstaréttar í þeirri öruggu von, að þar fái þau leiðréttingtt
mála sinna.
F
te
••• Tk’i
f i
•••h
«iP
p
•••1>
••*R3
•"•ófe->

r rt r i . 4 ■- • ' i
íufelagið h