Vísir - 16.01.1953, Page 5

Föstudaginn 16. janúar 1953.
5
VÍSIR
JDavíð Óiafsson fiskiwnnlastjóri:
Fiskveiðarnar.
AfEaforögð og afkosna
sjávarúFvegsins 1952.
Það eru engin ný sannindi,
þó frá því sé skýrt, að afkoma
sjávarútvegsins hafi verið erfið
árið sem leið. Slík hafa verið
eftirmæli allmargra undanfar-
inna ára þó í misjafnlega rík-
um mæli hafi verið. Tvennt er
það, sem einkum hefur valdið
þessum erfiðleikum, stöðugt
minnkandi aflafengur á þorsk-
veiðum og þó einkum á síld-
veiðunum og óheppileg þróun
verðlags. Hefur sjávarútvegur-
inn hér litlu getað ráðið um
bæði þessi atriði en afleiðingin
hefur orðið, að atvinnuvegur-
inn í heild og þó mest ein grein
hans, bátaútvegurinn, hefur æ
ofan í æ verið tilneyddur að
leita á náðir stjórnarvaldanna
um aðstoð í einhverri mynd.
Undanfarin tvö ár hefur báta-
útveginum verið veitt þessi að-
stoð í formi innflutningsfríð-
inda og hefði það þó ekki nægt,
ef ekki hefði komið til nokkur
hækkun á verðlagi sumra út-
flutningsafurða sjávarútvegsins
á árinu 1952; en þrátt fyrir þá
staðreynd höfðu breytingar, m.
a. á framleiðslukostnaðinum til
hækkunar, leitt til þess, að ó-
hjákvæmilegt verður að við-
halda (óbreyttu í meginatrið-
um) því fyrirkomulagi, sem
verið hefur.
En jafnvel þó þessi hlið hafi
valdið margskonar erfiðleikum
þá hefur þó verið um að ræða
vandamál, sem unt hefur verið
að leysa með skynsamlegum
ráðstöfunum af hálfu stjórnar-
valdanna í samvinnu við þá
aðila, sem hlut eiga að máli.
Hin hliðin, sem snýr að sí-
fellt minnkandi aflabrögðum er
öllu erfiðari viðfangs og sú
þróun, sem þar hefur átt sér
stað, uggvænleg.
Á árunum fyrir styrjöldina
var tekið að bera á því, að því
er snerti verðmætari fiskteg-
undir svo sem flatfisk og ýsu,
að stofnarnir þyldu ekki þá
veiði, sem á þá var lögð. Frið-
un sú, sem fiskimiðin fengu á
styrjaldarárunum, þegar ís-
lenzku fiskiskipin voru því nær
hin einu, sem stunduðu veiðar
við landið, kom fljótlega fram
í batnandi aflabrögðum. Sú
þróun hélt enn áfram fyrstu
árin eftir styrjöldina enda leið
nokkur tími áður en styrjaldar-
þjóðunum tækist að búa fiski-
skip sín til veiða á nýjan leik
en flest þeirra höfðu verið tek-
in til hernaðarnotkunar. En
þetta stóð ekki lengi. • Gömlu
skipin voru búin til veiða ,á
nýjan leilt og ný og enn full-
komnari skip byggð í viðbót
og afköst fiskiflota þeirra þjóða,
sem helzt sækja til fanga á ís-
landsmið, jukust stórlega. Síð-
ustu alþjóðlegar skýrslur um
fiskafla, þar sem sýnd er
skipting aflans á veiðisvæði
sýna, að á árinu, 1948. fer ,að
gæta fyrir' alvöru hinnar auknu
sóknar erlendra fiskiskipa á ís-
landsmið. . Frá • styrjaldarárun-
um eru ekki til neinar öruggar
upplýsingar um veiðar útlend-
inga hér við land en það er þó
vitað, að einungis fá skip stund-
uðu þær veiðar og aflamagnið,
sem þau fengu var aðeins lítill
hluti af heildaraflanum á mið-
unum við landið. Þegar að
styrjöldinni lokinni jókst veiði
erlendu fiskiskipanna við land-
ið og á árinu 1948, en það er
síðasta árið, sem upplýsingar
eru til um, tvöfaldaðist afla-
magn þeirra borið saman við
árið næst á undan. Þó var lítið
búið að byggja af hinum nýju
og stórvirku fiskiskipum á
þeim tíma og má því ugglaust
gera ráð fyrir mjög mikilli
aukningu á árunum, sem liðin
eru síðan.
Enda hefur stöðugt verið að
síga á ógæfuhliðina allt frá ár-
inu 1948, hvað aflabrögð snert-
ir.. Að vísu má benda á ein-
stök fiskimið, sem á vissum
tímum hafi gefið sæmilegan og
stundum allgóðan afla, en yfir-
leitt hefur þróunin verið sú, að
aflabrögðum hefur hrakað ár
frá ári og einkum ef tillit er
tekið til þess, að sífellt meiri
fyrirhöfn og kostnaður er lágð-
ur í að ná aflanum, bæði með
stærri bátum, lengri sókn á
miðin og fullkomnari og dýr-
ari veiðarfærum.
Það var því ekki óeðlilegt,
að vélbátaútgerðin liti með
nokkrum ugg fram á vetrarver -
tíðina, sem hófst með árinu
1952. Enda fór svo, að þrátt
fyrir ágæt aflabrögð á vissum
svæðum svo sem t.d. við Vest-
mannaeyjar, þá sýndi heildar-
myndin enn áframhald hinnar
óheillavænlegu þróunar rýrn-
andi afla. Á þetta einkum við
um hin þýðingarmiklu fiskimio
í og umhverfis Faxaflóa. Góða:
gæftir á vetrarvertíðinni gátu
þó bætt lítillega úr, þannig að
aflamagnið í heild varð ekki
minna en áður, en sé tekinn
meðalafli í hverri sjóferð þá
verður útkoman sú, að hann
fór enn lækkandi.
Enda þótt togararnir séu ekki
eins staðbundnir við veiðarnar
og vélbátarnir og geti betur
hagað veiðiskap sínum meira
eftir aflabrögðum á hinum
ýmsu fiskimiðum, hefur þó hin
vaxandi fiskþurrð undanfarin
ár einnig komið hart niður á
þeim. Hafa þeir orðið að leita
til f jarlægra fiskimiða og aldrei
hefur það orðið eins mikið
og á árinu 1952.
Hafa hin auðugu fiskimið við
Vestur-Grænland orðið fyrir
valinu enda er fiskgengd þar
mikil á vissum tímum árs. Á því
eru þó margvíslegir erfiðleikar,
eins og nú er háttað, fyrir tog-
arana að sækja á þessi mið
vegna langs tíma, sem fer ;
siglingar fram og aftur og
erfiðra aðstæðna við veiðarnar.
Þegar litið er á þá. þrópn,
sem Hér hefur verið lýst verður
ljós hin brýna nauðsyn þeirra
ráðstafana,, er gerðar voru með
hinum riýjum. reglum; km frið-
unarsvæði sem gengu í gildi 15.
maí s.l. Hér var sem sé um að
ræða algera nauðvörn, sem þó
byggðist á öruggum rétti að
alþjóðalögum. Var framkvæmd
þessa máls mjög vel undirbúin
af stjórnarvöldunum og í þeim
átökum, sem orðið hafa á al-
þjóðlegum vettvangi og enn er
ekki séð fyrir endann á, hefur
verið haldið á málinu af íslands
hálfu af mikilli festu.
En þessar ráðstafanir komu
einnig hart niður á vissum þýð-
ingarmiklum greinum sjávarút-
vegs okkar, þ. e. togurunum,
togbátunum og dragnótabátun-
um, þar sem allar slíkar veiðar
voru að sjálfsögðu bannaðar
innan hinnar nýju friðunarlínu.
Togararnir urðu af allstórum
veiðisvæðum, sem áður hafa
gefið þeim góða veiði á vissum
tíma og verða nú að leita meir
á dýpri mið en áður. Veldur
þetta að sjálfsögðu vissum erf-
iðleikum fyrir þessa útgerð.
Um allmörg undanfarin ár
hafa'vélbátar af ýmsum stærð-
um, allt frá hinum stærstu
niður í 30—40 rúmlesta báta,
stundað veiðar með botnvörpu.
Mest hafa-þessar veiðar verið'
stundaðar við suðurströndina
og í og við Faxaflóa, en einnig
við vestur- og norðurströndina.
Hafa þessar veiðar yfirleitt ver-
ið stundaðar á grunnmiðum eða
alveg upp undir þriggja mílna
landhelgislínuna, enda tak-
markar stærð bátanna mjög
möguleika þeirra til að sækja
á djúpmið með botnvörpu. Með
hinni nýju friðunarlínu hverfa
því nær öll veiðisvæði togbát-
anna inn fyrir hana og má því
gera ráð fyrir, að mjög dragi úr
' þessum veiðum eða þær hverfi
að mestu úr sögunni. Er hér
urn að ræða yfir 100 báta, sem
þessar veiðar hafa stundað
skemmri eða lengri tíma á
hverju ári. Munu flestir þessara
báta nú verða gerðir út á línu-
eða þorsknetjaveiðar.
Þá eru loks dragnótabátarnir,
en dragnótaveiðar hafa stundað
yfir 150 bátar undanfarin ár
flestir undir 30 rúmlestum. —
Heíur verið leyfilegt að stunda
þær veiðar innan landhelgi 6
mánuði á ári hverju á tímabil-
inu 1. júní til 30. nóv. Hafa
dragnótaveiðarnar byggst á
þessari opnum landhelginnar og
má telja, að með því hún er nú
úr sögunni, sé ekki unt að
stunda þær veiðar framvegis á
sama hátt og hingað til. Fyriv
þá báta, sem dragnótaveiðarnar
hafa stundað, eru erfiðleikarnir
sennilega mestir af friðuninni.
Hér er aðallega um að ræöa
hina smærri báta, eins og áðui
segir, þ.e. báta undir 30 rúm-
lestum. Margir þeirra eru
gamlir orðnir með lélegar vélar
og því illa samkeppnisfærir til
annai'a veiða svo sem línuveiða,
einkum ef langsótt er á miðin.
Verður þó óhjákvæmilegt fyrir
þessa báta að taka upp aði’ar
•veiðiaðferðir.. . . •
í viðbót við það, sem hér
hefur vei’ið sagt um togveið-
arnar> og j dragnótavoiðarnar er
að,,sjálfsÖgðu rétt að benda á,
að megintilgangur friðunarinn-
ar er sá, að fiskmagnið aukiet
og komi því til góða þeim skip-
um, sem stunda veiðar utan
friðunai'línunnar þ.e. fyrst og
fremst togurunum og einnig að
sjálfsögðu öllum þeim bátum,
sem veiðar stunda á grunn-
miðum.
Enn eitt atriði er það, sem er
þýðingai'mikið í sambandi við
hina auknu friðun og bannið
við dragnótaveiðunum, en það
er tjónið, sem skapast af því að
geta ekki veitt flatfiskinn. Hér
er um að ræða hinar verðmæt-
ustu fisktegundir, sem hingað
til hafa nær eingöngu verið
veiddar í botnvörpu og drag-
nót og mest í hið síðarnefnda
veiðarfæri á gi'unnmiðum. Afl-
inn af þessum fiski hefur ár-
lega numið um eða yfir 3000
smál. og hefur meginhluti hans
verið frystur til útflutnings. Er
hér um að í’æða eftirsóttar fisk-
tegundir, einkum á hinum
brezka markaði, en það hefur
oft beinlínis verið skilyrði fyrir
sölu á þorski á þann mai’kað,
að flatfiskur væri afgreiddur
jafnframt. Ber nú nauðsyn til
þess, að fundnar verði aðrar að-
ferðir til veiða á þessum dýr-
mætu fisktegundum. Á nokkr-
um stöðum hafa net verið not-
uð við flatfiskveiðar en að áliti
kunnugra mun ekki mega gera
ráð fyi’ir, að sú veiðiaðfex’ð geti
átt við nema á takmörkuðum
svæðum. Hér verður því eitt-
hvað annað að koma til.
Þorskveiðarnar.
Til loka nóvembermánaðar
nam afli af öðrum fiski eix síld
um 285 þús. smál. (miðað við
slægðan fisk með haus) og var
það um 10 þús. smál. meira en
á sama tíma ársins 1951 og 45
þús. smál. meiri en 1950. Af
þessum afla kom á land á
vetrarvertíðinni þ.e. á tímabil-
inu janúar—maí 175 þús. smál.
Var hér um að ræða allmikla
aukningu frá fyrra ári en þá
var aflamagnið á sama tíma-
bili 147 þús. smál. Kom hér
þrennt til, sem orsakaði þessa
aukningu þrátt fyrir lélegan
afla víða. Gæftir voru ýfirleitt
mjög góðar og var því unnt að
stunda sjó af miklu kappi og
róðrafjöldi mikill. Vertíðin í
Vestmannaeyjum var mjög góð,
einkum netjaveiðin og kom þar
íxrikill afli á land. Síðari hluta
vertíðarinnar hófu togararixir
notkun flotvörpunnar og jók
það allverulega aflafeng þeirra.
Að lokinni vetrarvertíðinni
voru eins og áður lítið stund-
aðar þorskveiðar á vélbátum,
þar sem þeir hugðu yfirleitt á
síldveið'ar um sumarið og
haustið. Nokkrir togaranna
stunduðu veiðar fyrir fi’ysti-
húsin en fyrir þá, sem veiðar
ætluðu að stunda í salt var
lítil aflavon á heimamiðum. —
Fóru fyrstu togararnir á Græn-
landsmið þegar að lokinni
vetrai'vertíðinni og jókst sókn
þeirra á þau mið eftir því, sem
leið á sumarið. Alls fóru 29
togarar til veiða á Grænlands-
mið en veiðifei'ðirnar voi'u alls
71. Mun láta nærrir að afla-
magn það, sem togararnir sóttu
á þessi mið hafi numið um 40
þús. smál. en það er nær 14 %
af heilda-faflamagninu öðru en
síld, um 26% af heildarafla tog-
aramra og 20% af þeim þorsk-
afla, sem' aflaðist á íslenzk skip
á árinu 1952 fram til loka
nóvember. Má glögglega sjá á
þessu hverja þýðingu Græn-
landsmiðin höfðu fyrir togar-
ana á árinu.
Sé aflanum skipt milli
togara og báta kemur í ljós,
að láta mun nærri, að afli
togaranna hafi orðið 154 þús.
smál., en afli bátanna 131 þús.
smál.
Þýðingai'mestu fisktegund-
irnar, sem veiddust á þorsk-
veiðunum voru auk þorsksins,
karfi, ufsi, ýsa og steinbítur.
Kemur þetta fram í eftirfar-
andi yfii'liti, sem sýnir magn
hinna einstöku fisktegunda í
þús. smál. miðað við nóvem-
berlok hvort árið:
1952 1951
j Þorskur . . 200 144
|Karfi . . 35 27
, Ufsi . . 24 12
, Ýsa . . 9 13
í Steinbítur 8 6:
Keila 3 1
Langa . 3 2
Flatfiskur allsk.. . 3 5
Ósundui’liðað . . . 1 65
285 275
Þoi'skui'inn einn er því að’
þessu sinni um 70% af aflanum
og nær 40% meiri en árið áður.
Má segja, að hér sé ekki um að
í-æða æskilega þi’óun. Of mikil
einhæfni í fisktegundum þeim,
sem veiðast gerir sölu fisksins
erfiðari og einmitt þoi'skurinn.
hefur oft undanfarið reynzt
erfiður í sölu.
Næstur þorskinum kom karf-
inn, sem þó var aðeins 12.3%
af aflanum. Tölurnar geía til
kynna, að karfaaflinn hafi ver-
ið nokkru meiri en árið áður en
svo var ekki. Sá karfi, sem hér
er talinn fór nær allur til
frystingar ef frá er tekið það
magn, sem flutt var ísað á
þýzkan markað. Á árinu 1951
hinsvegar lönduðu togararnir
65 þús. smál. af fiski í fisk-
mjölsverksmiðjur og var meg-
inhluti þess karfi. Karfaaflinn
var því sennilega meira en
tvisvar sinnum meiri á fyi’ra
ári en nú. Hér er m.a. að finna
skýringuna á hinu mikla þorsk-
magni. Togararnir stunduðu nú
ekki veiðar fyrir fiskmjöls-
verksmiðjurnar en í stað þess
fyrir frystihúsin og þó einkum
veiðar í salt. Var því eðlilegt,
að þorsksins gætti meir en áður.
Ufsinn var nú um helmingi
meii'i en árið áður og 8.4% af
aflamagninu. Stafar aukning
I hans af sömu ástæðu og sagt
, var um þorskinn.
Um ýsuna gegnir öðru máli.
j Er ýsuaflinn yfir 30% minni en
árið áður. Kemur hér gi’eini-
lega í ljós hver áhrif dragnóta-
veiðibannið hefur haft á veiði
Skrifstofa
Sambands
smásöluverzlana
flytur Þdag á Laugaveg 22.
Símanúmerið verjður 82390.
(Skrifið hjá yður númerið).
1 1 H. 'iM) i