Vísir - 23.01.1953, Blaðsíða 5

Föstudaginn 23. janúar 1953
'&m
VlSIR
um
Var fyrirmynd verkamanna í Rúss-
landi fyrir 10 árum — er nú í ónáð.
Þetta er sagan um Stefan
Jei'emenko, en fyrir rúmum tíu
árum var nafn hans á allra
vörum í Sovét-Rússlandi.
Þetta er ságan um manninn,
sehv várð leiðtogi framleiðslu-
ofurmehnanna í ríki kommún-
ista. Urn mann, venjulegan
mann, sem komst til metorða
og varð víðfrægur. Og þetta
■ er jafnframt sagan um, hvc. n-
■ ig fór fyrifc honum.
' Þessi frásögn er tekiii úr
. „Literaturnaja Gazeta“, bók-
menntablaðinu í Moskvu. Þess
vegna má gera ráð fyrir því,
að hún sé sönn, séð með sovét-
augum.
Stefan Jeremenko var tví-
tugur, er hann setti fyrstu met
sín. Þá geisaði styrjöld, og þá
var koláþörfin brýn. Þá er
það spurðist, að Jeremenko
hef ði með sérstakri tækni unnið
allt að þúsund % fram yfir
■ meðalafköst í námunni, sem
hann vann í, þar sem heitir
Nisjni Tagil. í. Ural, fögnuðu
. því öll blöð. Flokkurinn hyllti
hann; Kreml tilnefndi hann
Hétju Vinnunnar, sjálf stjórn-
málanefndin sá um, að honum
voru veitt ein hinna eftirsóttu
. Stalínsverðlauna. Og Jere-
menko stóð við það, sem hann
lofaði. Hann framleiðir dyggi-
lega, mánuð eftir mánuð, ár
eftir ár, sín 1000%. Myndir af
honum var prentuð á hin stóru
dagátöl, félög og pólitísk ung-
mennasambönd á nágrenni
Tagils gerðu hann að félaga,
og mörg kusu hann í stjórn,
án þess að hann færi fram á
það. Hann var orðinn hin
mikia Hetja Sovétvinnunnar —
hinn frægi Stefan Jeremenko..
Nú bar syo til í fyrra, að einn
blaðamanna við Literaturnaja
Gazeta, einsetti sér að eiga
viðtal við Stefan Jeremenko á
áratugsafmæli hinna fyrstu af-
reká hans. Hann tók sér far með
les't til Nisjni TagiÍ.
'Hvar er Jeremenko?
Bláðamaðurinn spurðist fyrir
um þetta í skrifstofu námunnar.
Er hann nefndi nafn Jeremen-
kos, lék undarlegt bros um
munn verkstjórans. Aðrir við-
staddir vörðust allra frétta.
Blaðarnaðurinn svipaðist um og
sá, að mynd Jereménkos var
ekki á heiðursveggnum, þar
sem hinir mestu afreksmenn
eiga sér virðingarstað.
Hvernig er það með Jere-
menko? spurði hann. — Ekki
er hann hættur að vinna hér?
— Ó nei, félagi, það gerir
hann.
•— Kn ér þá ekki allt með
feldú úni áfrök hans?
■ ’ - - Þaú eru óaðfinnahleg.
— N u, en hvað efc þá að ? •
Menn hristu höfuðið rauna-
lega.
Blaðamaðurinn fór ofan' í
náinuna og í'ann þar Je-pemen-
ko. Iiann stóð nú á þrítugu, og
vann áf káppi sem fyrr. Kola-
björgin virtust bráðna Undan
vélbor - hans, svo snör voru
handtök háns. Enn hafði hann
til að: bera „nákvæma útreikn-
inga'. Itugboð og ímyndunarafl,
-•-iíean 'er"hverjEUix’’náiiia:ínánnj:
nauðsynlegt“, eins og blaða-
maðurinn sgaði.
Blaðamaðurinn fór aftur i
lyftunni upp.á ýfirborð jarðar,
og ræddi við vararitara flokks-
ráðsins, Medvedev.
Medvedev hristi höfuðið
dapurlega. Þetta er leiðinda-
mál. Maðurinn hegðar sér ekki,
eins og skyldi ........
Og nú vár gátan leyst, og
hinn skelfdi blaðamaður leidd-*
ur í allan sannleika. Og hann
skýrði svo frá þessum hræði-
lega sannleika.
Stefan Jeremenko hegðaði
sér í hneykslanlegri mótsögn
við það, sem vænta mátti af
manni í hans aðstöðu í þjóð-
félaginu og umbótastarfsemi
hans. Oft heyrðist nú í Tagil:
„Enn einu sinni hefur Jere-
menko eytt öllu kaupinu í
svalh“ Meira að segja á það að
hafa komið fyrir að hann hafi
ekki komið til vinnu, og náma-
mönnum varð tíðrætt um ör-
lyndi hans og þær veitingar,
sem hann veitti félögum sínum.
(Hann hefur enn 7000 rúblur á
mánuði).
„Hann fer aldrei í leikhúsið,
hlustar ekki á fyrirlestra, fer
sára sjaldan á bókasöfn, vinn-
ur ekki að neinni framhalds-
menntun, og upp á síðkastið er
hann farinn að hafna trúnað-
arstörfum, sem flokkurinn býð-
ur honum.“
Þannig er framkoma Stefaris
Jeremenkos í dag.
Vizkusteinninn í Sovét.
Draga má lærdóma af sög-
unni. Sannleikurinn er sá, að
Jeremenko fann virzkustein-
inn. Hann uppgötvaði fyrirtaks
aðferð til fjáröflunar, og' hann
notfærir sér hana. í frítíma
síifcum gerir hann það. sem
hann lystir. Hann hefir unnið
það-: afrek að eignast einkalíf
í Sovét. Hann er dauðþreyttur
á að hlusta á eitt og annað um
Mai-x, Lenin og Stalín, og hon-
um liggur við ógleði yfir því
að vera úthrópaður sem komm-
únistisk fyrirmynd, og þess
vegna hefur hann lokað sig
inni í skel sinni og leitað fróun-
ar í Vodkaflöskunni, huggun
allra Rússa á illum tímum.
Jeyemenko á fyrirtaksíbúð og
nóg af peningum. í auðvalds-
ríki hefði hann e. t. v. keypt
sér verzlunarfyrirtæki. Hann
hefði haft færi á því að njóta
ávaxtanna af vinnu sinni. En
í' Sovét-Rússlandi er þessu
öðru vísi háttað. Vald flokks-
ins hvílir einmitt á því, að
fólk eigi ekki einkalíf. Flokks-i
fundir, námskeið, fyrirlestrar,
marxistískar umræður eiga að
upptaka hugi hvers einasta
manns svo mjög, að hann fái
ekkert færi á því að hugsa
sjálfstæða hugsun. Það, sem
keppt er að, er ekki hörð vinn-
an, heldur hlýðni. Flokkurinn
er líf mannsins frá því að hann
rís úr rekkju á morgnana, og
þar til hann fer að hátta á
kvöldin, þegar í höfði hans
dynja og suða kénnisetningar,
sósíalistiskar sköðanir og grund
vajlarreglur.
En í þssu sýndi Jeremenko
hinn sanna mikilleik sinn. -—
Hann sagði nei.
Og hann varð líka að gjalda
þess. Hann var tekinn ofan af
heiðursveggnum. Hann gerðist
drykkhneigður. En meðan hann
vinnur af kappi, hefur Rúss-
land ekki ráð á því að vera
án framlags hans. En honum
stendur á sama í dag. Hann
hefur fundið rauf á kerfinu, og
þar situr hann óáreittur og
lætur sér líða vel, þegar vinnu-
dagur er.á enda.
(Þýtt úr dönsku).
Stjómarskrámiálid rætt á Varftarfundi:
Varasamt að fá einum
manni of mikíl völd.
'Vald iorseta verði ehhi
aukiö frww því. sewn wwww ew\
hafa komið um að sníða vald
forsetaembættisins að einhver ju
leýti eftir því, sem ■ geirist í
Bandaríkjunum. Taldi ráðhérr-
ann, að slíkt fyrii'kómulag
kæmi ekki til mála hér, og
leiddi að því rök. í Bandaríkj-
unum er ekki þingræðisstjórn,
þ. e.- þingið getur ekki fellt
stjórnina eða myndað hana,
heldur myndar forsetinn sjálf-
ur stjórnina, án, þess að sam-
þykki þingsins komi til. Frem-
ur sagði Bjarni Benediktsson
okkur geta lært af Svisslend-
ingum, sem hafa einfaldara
stjórnarform í hinu rótgróna
lýðræði sínu.
Fulltrúar Sjálfstæðismanna
hafa lagt til, að forsetaembætt-
ið hér verði með svipuðu sniði
og verið hefur, en Alþingi verði
sett þrengri kostur um stjórn-
armyndun. Þá er lagt til, að
annaðhvort forseti hæstaréttar
eða sameinaðs þings verði vara-
forseti. Þá er gert ráð fyrir, að
hæstiréttur dæmi í málum, sém
Alþingi kann að höfða gegn
ráðherrum, en ekki landsdóm-
ur, sem aldrei hefur verið kail-
aður saman. Fulltrúar Sjálf-
stæðismanna í stjórnarskrár-
nefnd telja, að hér á landi sé
varasamt, að fá einum manni
of mikil völd í hendur, og leiða
að því ýmis rök. Þess vegna sé
réttara, að forsetaembættið
verði eftir sem áður mesta virð-
ingarstaða þjóðarinnar, þar sem
forsetinn sé landsfaðir og sætt-
ir, en hljóti ekki aukin völd frá
því sem nú er.
— Óskar Halldórsson.
Frh. af 4. síðu.
verzlun. Hann vár starfsmaður
mikiU, útsjónarsamur og fylg-
inn sér. Fyrri ár ævinnar var
hann oft bjartsýnn um of og
sást lítt fyrir, enda voru það að
ýmsu leyti mikil baráttuár. En
af þeim Isérði hann margt og
meðal annars þá varfærni og
aðgæzlu, sein einkenndi rekst-
ur hans síðari árin, enda farn-
aðist honurn vel.
Óskar var tvíkvæntur. Fyrri
kona hans var Guðrún Ólafs-
dóttir og andaðist hún 1939
éftir 24 ára sambúð. Þau
eignuðust átta mannvænleg
börn. Síðari kona hans var
Ebba Sophie Kruse. Kvæntisfc
hann henni 1946 en hún lézt
skömmu síðar. Sonur hans,
Theodór, drukknaði á stríðsár-
unum. Til minningar um hann
lét hann gera vaxmyndasafn
af ýmsum þekktum mönnum og
gaf hann síðan ríkinu safnið.
Var það rausnarleg gjöf.
Þeir sem bezt þekktu hann,
munu á einu máli um það, að
hann var maður drenglundað-
ur, hjálpfús og vinfastur. Hann
var stórbrotinn á marga lund
og í engu miðlungsmaður.
Hann var áræðinn og stórhuga
og sigldi því oft í kröppum sjó
um ævina, en glöggskyggni
hans var óvenjuleg og baráttu-
lund hans óbilandi til síðustu
stundar.
B. Ó.

KVÖLBjíankM-.
Varðarfunduriiui í fyrrakvöld
var fjölsóttru: mjög, en til um-
ræðu var stjóxnarskrárrhálíð,
og var Bjarni Benediktsson ut-
anríkismálaráðherra málshcfj -
andi.
Framsöguræða ráðheirans
var hin ítarlegasta og frpðleg
.mjög, enda er hann formaður
stjórnarskrárnefndar og því
öllum hnútum kunnugastur. —
Auk' framsögúinanns ‘tolúðu
þeir Gunnar Tlroroddsen borg-
arstjófcr ög' Jón l^álmasph| for-
seti sameinaðs Alþirigís. í uþp-
hafi furidarins las Birgir Kjar-
an, formaður Varðar, upp nöfn
50 riýrra félaga, en undanfar-
ið háfa á annað hundrað manns
gengið í Vörð á þrem fundum.
Framsögumaður gat þess í
ræðu sirmi,. að:þáð væri á-mis-
skilningi byggt, sem margir
liéldu, að ákvæði stjórnarskrár-
innar væru yfirleitt eftir dönsk
uih fyrirmyndúm. Ákvæðin eru
yfli-ÍeiW eííir i?esttöíev^þski&
fyrirmyndum 19. aldarinnar, er
töldu sig byggja á reynslu Eng-
lendinga, þótt sú þjóð hafi enga
skrifaða stjórnarskrá. Ræðu-
maður minntist á, að stjórnar-
skráratriði væru yfirleitt fáorð,
en það leiðir til þess, að stund-
um er lagður mismunandi skiln
ingur í lík ákvæði: í hinum
ýmsu löndum. Reynslan og tím
inn þroska svo stjórnskipun
laridanna. Við lýðveldisstofn-
unina ■ var talið ejðlilegt, afS
stjórnarskrá landsins yrði end-,
urskoðuð, og um nokkurt ára-
bil hefur nefnd setið að störf-
um í þessu skyni.
Utanrikisráðherra gerði síð-
an grein fyrir tillögum þeim,
serri fulltrúar Sjálfstæðismanna
i stjórnarskrárnefnd hafa lagt
fram, og voru. þar margar at-
hygliverðar upplýsingar um
skipan slíkra mála í öðrum
löndum okkúr til hliðsjónar. —
Ráðherra 'raeddi nokkuðí um
i lalaLfgK-t.-CB.&Q enie ssv.J ■
upþSsttingur þær, sem fram
Þau undur og býsn hafa nú
gerzt í Kaupmannahöfn, að
efnt hefir verið til sýningar á
hinum íslenzku fornritum, og'
þau kynnt sem menningararfur
Dana. Má raunar segja, að ekki
sé seinna vænna, þar eð Danir
hafa haft þau til varðveizlu
hátt á þriðju öld, en ekki séð
ástæðu til að kynna þau dönsk-
um almenningi fyrr en nú, enda
tilgangslítið, því að handritin
eru jafntorlæsileg Dönum og
væru þau skráð á sanskrít. Þó
standa nú upp ýmsir prófesS-
orar danskir og lýsa yfir því,
með hátíðahreim í röddinni,
að tilvera Dana sem menning-
arþjóðar, byggist á þessum
fornu bókum.
♦ Þessi skyndiáhugi Dana
vekur nokkra athygli hér-
■ lendis, eins og vonlegt er. Við
höfum átt-því láni að fagna, að
eiga marga mæta menn í Dan-
mörku að málsvörum. Þessir
menn hafa' reynst-réttsýnir og
drengilegir og ritað og rætt
um handritamálið af skilningi
og samúð, Þeim mönnum verð-
ur seint fullþakkað. En upþ á
síðkastið jerast þau býsn,* sem
fyrr greinir, og nú bregður svo
við, að maður gengur undir
manns hönd og’ segir handritin
dönsk, eða undirstöðu danskr-
ár ménningar. Á menningararf
íslendinga, sem skráðu þau, og
tala þá tungu, sem þau eru
skráð á, er ekki minnzt, frekar
en værum við ekki til.
♦ Sumir þeirra, sem vilja
koma í veg fyrir, að hand-
ritin verði flutt heim,. hafa gert
sig bera að heimsku eða illvilja,
nema hvorttveggja sé; Józkur
kennari, Orluf að nafni, ritaði
ekki alls fyrir löngu óvenjulega
heimskulega grein í blaðið Jyl-
landsposten, svo bjánalega, að
mörgum löndum hans blöskr-
aði, að maður, sem er lektor,
skyldi láta slíkt frá sér fara.
Orluf þessi kallaði ísland „spé-
ríki“ (Karrikaturstat), og
virtist undrast, að ríki, sem ekki
hefði „fleiri íbúa en Lippe-
Detmold11, skyldi vera með ein-
hvers konar sjálfstæðisbrölt
og rosta.
♦ Einhver vitur .maður
stakk þeirri spurningu að
manni þessum, h.ve fjölmenn
sú þjóð þyrfti að vera, sem
vildi vera sjálfstæð, en ekki er
vitað, hverju Orluf rektor svar-
aði. Derringur sem þessi er
ósköp hvimleiður. og • engan
veginn svara verður. Hann
þendir örugglega til þess, að
vitsmunum hr. Orlufs sé mjög
•áf.átt, og sannast sagna er mgð
'öllu.-óskújanlegt, hvernig hann
hefir hafizt upp í kennarastöðu,
en-þótt merkilegt megi virðast,
.stundar þessi máðui' kerinslu í
uneánta- eða gagrtfræðaskóla.
Glöggur1: máð'ur ságði eitt
sinn Við mig, að hann gæti full-
yrt, að þeir séu fleiri, danskir
fræðimenn, sem gela lesið hebr-
esku en handritin, og þykir
mér þetta sennilegt. Má. af þyí
marka, hvers virði handritin
eru hinni dönsku þjóð,. eða
dönskum almenningi. — Við
bíðum annars rólegir átekta,
og vonum, að hinn sanngjarn-
ari og skynsamari öfl ráði, er
handritamálið iveisður. • tíl -ilykta
leitt. — TJiS .'" • s
■d' i ■■>'■{