Vísir - 24.01.1953, Blaðsíða 5

9
Laugardaginn 24. janúar 1953
VÍSIR
50 leikfélög eru starfandi
í landinu.
SumStaiicf þeirra veitir þeim
margvíslega fyrirgreiðsln.
Bandalag íslenzkra leilifélaga liefur — þótt ungt sé —
þcgar innt af hendi mikilvægt starf til leiðbeiningar og aðstoðar
hinum mörgu félögum út um lönd, sem ýmist hafa leikstarfsemi
að aðalhlutverki eða sinni henni að einhverju leyti. — Alls eru
nú 86 félög skráð hjá bandalaginu.
Vísir hefur fundið að máli
Sveinbjörn Jónsson fram-
kvædastjóra þess og spurt hann
um starfsemi bandalagsins, og
lét hann greiðlega í té ýmsar
upplýsingar.
„Bandalagið var stofnað
sumarið 1950, en starfsemi þess
. lrófst árið eftir. AðalhVata-
menn að stofnun þess voru þeir
Lárus Sigurbjörnsson og Ævar
Kvaran, en áður höfðu þó ýms-
Hvað er
NÍTT
í kvikmynda-
heiminum?
Kvikmyndagagnrýnendur
New York-blaða hafa dæmt
kúrekamyndina „High Noon“,
með Gary Cooper í aðalhlut-
verki, beztu kvikmynd ársins.
Sir Ralph Richardson var tal-
inn bezti leikari ársinsfyrir leik
í kvikmyndinni „Hraðar en
hljóðið", og leikkonan Shirley
Botth fyrir leik sinn í „Komdu
aftur, Sheba litla“.
★
Þótt Aly Khan sé ekki enn
búinn að ganga frá skilnaði
sínum og Ritu Hayworth, er
nú sagt, að hann ætli að
ganga að eiga kvikmynda-
stjörnuna Gene Tierney,
enda sjást þau víða saman.
★
Amerískir leikarar, sem ráða
sig til ítalskra kvikmyndafé-
laga, heimta nú laun sín fyrir-
fram, því að ella vilja verða
vanhöld á greiðslum.
★
20th Century-Fox-félagið
byrjar brátt að kvikmynda
söguna „Kyrtillinn“ eftir
Lloyd C. Douglas — sem
birtist í Vísi á sínum tíma —
svo og framhald hennar, sem
á að heita „Sagan um Deme-
trios“.
★
Kvikmyndastjarnan Elizabeth
Taylor ól manni sínum, Miehael
Wilding leikara, nýlega barn.
Varð að taka það með keisara-
skurð.
★
í New York stcndur nú
deila um það, hvort leyfa
eiga sýningar á myndinni
„Hringdans ástarinnar“ —
sem Nýja bíó sýndi hér við
milda aðsókn. Finnst eftir-
litsmönnum þar myndin
nokkuð klúr, en úrskurði
þeiiTá liefur verið áfrýjáð.
★
Yvónné de Carlo leikm'
bráðlega Mata Hari í sám-
nefndri mynd — sama hlutverk
og Gre^ lélc á, .sínupi
tíma við mikinn orðstýr.
& <**.' ' f ’* 'l
f»áð " ér álltaf* éitthvað)
?* • ii.NÝTT;r--Visi.-
tvær hendur tómar. Það hefur
fengið styrk til starfsemi sinn-
ar, 20 þus. kr. árið sem leið, og
því eru ætlaðar 50 þús. kr. á
fjárlagafrumvarpinu, sem nú
liggur fyrir Alþingi en stjórn
’oandalagsins mun vinna að því,
að þr> fái hluta af svemmtana-
skattinum til starfsemi sinnar.
Félagsheimili eru nú að rísa
upp í sveitum og skilyrðin
batnandi til aukinnar leikstarf-
semi og annarar menningarlegr
ar starfsemi. Starfsemi banda-
lagsins er einhver traustasta
stoðin undir þeirri starfsemi og
ber því að styðja hana með því
að ætla henni hlutfallslegar
tekjur af skemmtanaskattinum.
Starfsemi Félagsheimilanna má
ekki halda uppi með öðrum
skemmtunum en þeim, sem eru
til menningarauka, og þar verða
leiksýningarnar vafalaust vin-
sælastar og ékki ómerkastar.
ir rætt um, að stofnun banda-
lags sem þess væri nauðsynleg
og eðlileg. Þess má og geta, að
þeir Haraldur Á. Sigurðsson og
Alfreð Andrésson höfðu áður
haldið uppi leiðbeiningarstarf-
semi og aðstoð við félög úti á
landi.
50 starfandi félög.
Starfandi félög innan vé-
banda þessara félagssamtaka
eru nú um 50, en skrásett fé-
lög alls 86. í bandalaginu eru
19 félög, sem eingöngu sinna
leikstarfsemi, en hin eru ung-
mennafélög, kvenfélög, íþrótta-
félög o. s. frv., sem halda uppi
einhverri leikstarfsemi, stofna
til einnar eða fleiri leiksýninga
árlega.
Hlutverk bandalagsins
er að leiðbeina félögunum, að
því er varðar leikritavals, þ. e.
að þau velji sér heppileg verk-
efni, hvert við sitt hæfi og getu,
og ennfremur að útvega þeim
það, sem þau þurfa, til þess að
geta efnt til leiksýninga.
Áhugi fyrir leikstarfi.
Nú er þess að geta, að fjölda
mörg leikrit hafa verið leikin
svo oft úti um land, að þörf er
nýrra verkefna. Það er ekki
hægt að halda áfram æ ofan í
æ að bjóða upp á margþvæid
leikrit, og verður því lögð á-
herzla á að auka fjölbreytnina,
og mun það verða til þess aft-
ur að auka enn áhuga bæði
leikenda og leiklistarvina, en
áhugi er annars mjög mikill
fyrir leikstarfsemi um land ailt.
En þetta krefst aukins fjár-
magns, vegna þýðinga á leik-
ritum o. s. frv.
Samciginleg not
búninga o. fl.
Ætlun okkar er, að banda-
lagið eignist safn búninga og
annars, er félögin þurfa, til
sameiginlegra nota'. Þetta ætti
að spara félögunum mikið fé,
og beinlínis gerá mörgum fá^
tækum kleift að ráðast í að
sýna leikrit, sem þau annars
alls ekki gætu fengist við.
Annars er það svo, að menn
sækjast mest eftir einhverju
léttu í skammdeginu. Raunar
eru íslenzku leikritin —
þótt alvarlegs efnis séu, 1-allt
af vel þegin, og eiga vísa jafna
og góða aðsókn.
Þess má að lokum geta, að
með aðstoð sinni er bandalagið
að inna af höndum hlutverk,
sem Þjóðleikhúsinu er ætlað að
lögum, en það hefur ekki séð
sér fært að inna af höndum
vegna íjárskorts, en þáð veitir,
hinsvegai' bandalaginu húsa-
skjól, og hefur greitt fyrir því,
með lánum! á búningumo.1 iffc
Með tvær hendur tómar.
- Eins. og 'aðTíkum lætur*hóf
battdáíágið' starfsemi sína- m'eð
GnikwaeiitstSstr IÞanietsson :
Dagbók í Höfn og Sendibréf
íslenzkra kvenna.
Gísli Brynjúlfsson: Dagbók í
Höfn. 308 bls. Útgefandi:
Heimskringla. 1. kjörbók
Máls og menningar. —
Reykjavík 1952.
Eiríkur Hreinn Finnbogason
hefur búið þessa bók til prent-
unar, en það hlýtur að hafa ver-
ið geysimiltið vei’k, því auk þess
sem hann hefur ritað bráð-
skemmtilegan og fróðlegan for-
mála um Gísla Brynjúlfsson
fylgja nálega hverjum degi
dagbókarmnar tæmandi skýr-
ingar á textanum, og auka þær
mjög gildi þessa merkilega og
sérstæða ritverks.
Eg las þessa bók með ánægju
og sívaxandi undrun. Hvar
finnst sá maður tvítugur með
okkar þjóð nú á tímum, sem
gæddur sé slíkum skilningi,
liugsjónaeldi og ritleikni sem
Gísli Brynjúlfsson hefur verið
á þeim aldri? Vissulega hefur
hann staðið jafnfætis Fjölnis-
mönnum, Grími Thomsen og
Jóni Sigurðssyni að menntun
og gáfum en svo kemur spurn-
ingin: Hvers vegna entust þær
honum ekki til stærri hluta en
raun ber vitni um?
Sá maður, sem tvítugur
skrifar Dagbók í Höfn, virðist
næsta ólíklegur til þess að
týnast í smáþýfi meðalmennsk-
unnar, sem hann hæðir og fyr-
irlítur í bók sinni, öllu heldur
sýnast ærin líkindi til þess að
af honum megi vænta fágætra
afreka, ef ekki í skáldskap, þá
að minnsta kosti í stjómmál-
um. Slagæð sérhverrar þjóð-
frelsishreyfingar álfunnar
virðist liggja gegnum hjarta
hans, því að hvar í landi, sem
kúgaður lýður hristir hlekkina,
hvar í fjalli eða á eyðimörk
höfuðsetinn uppreisnarmaður
storkar sporhundi og böðli ein-
valdans, við hlið hans stendur
Gísli Brynjúlfsson að tilvísan
frelsisskáldsins, Lord Byrons
Og vitanlega lætur hann sér
ekki nægja að ræða þessi mál
við dagbókina eina né kunn-
ingja sína í Kaupmannahöfn,
heldur ráeðst hánn í að gefa út
ársritið Norðurfara, sem hann
skrifar að mestu sjálfur og
sendir til íslands til þess að
blása þar að frelsisglóðum, hvar
sem þær kynnu að leynast í
brjóstum hinna langþjökuðu og
mergsognu landa hans heima á
Fróni.
Á flestum síðum dagbókar-
innar slöngvar hann á loft flug-
.eidurn gáfna sinna óg andrikis,
stúndum í gáska, stundum rei'ði,
stundum svartsýni, sem nálg-
ast örvæntingu. Og það er ein-
mitt þamá',*' seiú" án ’ léýri-
•ist: Gísli er hálctiníi ” '-,v
fremur litlu broti og kostar í
snotru bandi 65 krónur. Finnur
Sigmundsson landsbókavörður
valdi efnið úr handritasafni
Landsbókasafnsns og fylgir því
úr hlaði með stuttum formála,
hverju bréfi fylgir og dálítill
fróðleikspóstur um 'bréfritar-
ann, viðtakanda og einstaka at-
riði í textanum almennum les-
anda til skilningsauka og leið-
beiningar, þó hér sé alls ekkii
um vísindalega útgáfa að ræða.
Sendibréf þau, sem hér eru
birt, eru flest rituð af konum úr
stétt embættismanna til þjóð-
kunnra manna, og þó efni þeirra
sé auðvitað fyrst og fremst
einkamálefni hlutaðeigenda,
víkja mörg þeirra inn á vett-
vang þjóðmálanna og' þar með
Sögunnar, og öll varpa þau með
nokkrum hætti ijósi á daglegt
vanmáttarkennd og lífstrega.
Þegar í álinn syrtir og sigur-
vonimar daprast, þá bregzt líf, áhugaefni og hugsunarhátt
honum baráttuþrekið, þá snýr ’ samtímans, enda má fvímæla-
hann sér undan, flýr á náðirjiaust álíta þau trúverðugri og
draums og forandarhyggju, og
gerist til sálarinnar gamall fyr-
ir aldur fram.
En hvað um það — með Dag-
bók í Höfn hefur þjóðin eign-
azt Gísla Brynjúlfsson á ný.
Og um minningu hans munu
jai'nan blása hinir síungu apríl-
vindar frá fyrstu vordögum ís-
lenzkrar sjálfstæðisbaráttu,
hinu eggjandi morgunsári
efnalegrar og andlegrar við-
reisnar.
Sendibréf frá íslenzkum
konum 1784—1900. Finn-
ur Sigmundsson bjó til
prentunar. — Útgefandi:
Helgafell 1952. — Prent-
smiðja Austurlands h.f.
Bók þessi er 172 blaðsíður í
lífi gæddari heimild um margt
en. venjulega sagnaritun. Hér
fæst og óyggjandi vitnisburður
um málsmekk og frásagnarstíl
margra þeirra einstaklinga
þjóðai'innar, sem engin ritstörf
höfðu með höndum önnur en
þau að skrifa fjarstödduiii
kunningja, vini eða venzla-
manni sendibréf um þau efni,
sem hug þeirra og hjarta stóðu
næst.
Alls eru birt í þessu safni
bréf eftir 32 konur, en sumar
þeirra rita tvö eða fleiri. Þetta
er eiguleg bók og verðskuldar
þjóðarathygli.
Guðmundur Daníelsson.
WVWUWkAfl
AT<>1,%»W.
Eins og íslenzkum blaðales-
endum er kunnugt hefir
kommúnistablaðið Þjóðviljinn
um nokkurt skeið látið mjög
til sín taka á vettvangi mann-
úðarmála, þegar unnt hefir
verið að nota slík mál’til fram-
dráttar kommúnisma á‘íslandi,
og helzt, ef um leið mætti sví-
virða lýðræðisríkin, helzt þó,
nafn og heimilisfang þess, sem
nú ræður ríkjum í Búlgaríu.
♦ Önnur blöð upplýsa, að
maðurirm, sem kommún-
istar dæmdu til dauða við þessi
„réttarhöld“ hafi heitið Krist-
ov. Engin deili veit eg á Krist-
ov þessum, sem nú bíður í
skugga gálgans, — hefi enga
hugmynd um sekt hans eða
ef Bandaríkin eiga í hlut. Hina sakleysi. Vel getur verið, að
síðustu daga og vikur hefir ■, hann hafi „játað“ á sig það sem
sungið hátt í tálknum komm- hann var sakaður um, og jafn-
únistablaðsins, og er það sjálf- vel gi'átbænt „dómarana“ uni
sagt engin tilviljun, þar eð nú að láta taka sig af lífi, eins og
þykir heppilegra að beina at- títl er við „réttarhöld“ í komm-
hyglinni frá réttarmorðum
þeim, „hreinsunum“ og öðrum
únistaríkjunum. Eg veit aðeins
það eitt, að Þjóðviljinn afgreið-
óhæfuverkum, sem standa yfir r hann sem „höfuðpaur11, sem
1 sjálfsagt sé að taka af lífi, og
eg' veit líka, að í máli hans örl-
ar ekki á mannúð og miskunn-
semi hjá Þjóðviljanum. Allir
vita, hvers vegna.
♦ í Rússlandi eru teknir af
lífi Búkharín, Radek,
Sinoviev; í Tékkóslóvakíu
Slanskí ogKlementis; í Búlgaríu
Kristoy, —» sagan er hm sama,
endurtekin í ógn sinni ár eftir
ár í hverju landinu af öðru
áustan járntjalds. Þjóðviljinn
finnur ekki til með þessum
mönnum; til þeirra nær niann-
kærleikur hans ekki né með-
aumkun. Þessir .menn eru á
máli liang („nol?krip gl^p^jpeijn,
sem voru réttaðir“. Aftökur,
réttamrórS, hrýðjuverk, — nlit
,er þýtta: sjálfsagt,,- •ef.það ve.vðn
Uj.'v^oi'nmijiiisinanuiíipj# .paaip*
dráttar. —•. ThS
eða fyrir dyrum austan járn-
tjalds.
♦ í fyrradag birtist í Þjóð-
viljanum frétt, sem blað-
inu hefir þótt fjarska ómerki-
leg, enda, ekki eytt nema sex
línum á hana undir fyrii-sögn-
inni „Dómar í Sofia“. Þar voru
sem sé tíu menn dæmdir fyrir
„njósnir“ — vitaniega í þágu
Bandaríkjanna. Þjóðviljinn
segir síðan ósköp kaldrana-
lega: „Höfuðpaurinn var
dæmdur til dauða, en hinir
fengu 18 mán. til 20 ára fang-
elsi.“ — Höfuðpaurinn var
dæmdur til dauða. Síðan ekki
söguijg meir. Þgð skj.pthf. jengu
'máii, hvað . þessi. ógæfusami
maður hét, og hvergi öriaði á
-hvatoingu ,til Ipl^ndingg. .uni að
jsendá náðunarskeyti eða bréf,
bg' ekki var heldur að finna