Vísir - 16.02.1953, Blaðsíða 4

▼ ISIB
Mánudaginn 16. febrúar 19-53
WS SIR
DAGBLAÐ ]
Ritstjóri: Hersteinn Pálsson.
Skrifstofur Ingólfsstræti 3. j
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR HJF.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Símar 1660 (fimm línur).
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Ur
skræðum.
Fróðleiksmolar úr ýmsum áttum.
Seinagangur og slóðaháttur.
■Jr.að er orðið eitt helzta einkennið á þjóðfélagi íslendinga á
**- miðri tuttugustu öldinni, hversu seint gengur að hrinda
öllum hlutum í framkvæmd, þótt allir sé á einu máli um nauð-
syn þeirra, og vitanlega sé til þess ætlazt, að þeim sé hraðað
eftir fremsta megni. Þeir tímar, sem við lifum á, eru oft nefndir
„öld hraðans“, en þó ræður hraðinn ekki nema á fáum sviðum.
Hann er áberandi í samgöngum milli landshluta og annarra
landa, en að öðru leyti hefur hann ekki haldið innreið sína
nema að litlu leyti — hann er jafnvel minni á ýmsum sviðum
én áður fyrr, þegar tæknin var á frumstigi.
Mönnum verður eðlilega tíðrætt um opinberar stofnanir og
embætti, þegar hreyft er seinagangj og slóðahætti í þjóðlifi
okkar. Er það og eðiilegt, þar sem hinir opinberu starfsmenn
eiga að vera þjónar þorgarana, og hlutverk þeirra er ekki annað
eða meira en að leysa störf sín fljótt og vel af hendi. Á þessu
vill oft verða misbrestur, því að mönnum í opinberum stöðum
hættir alltof oft til að líta á sjálfa sig sem húsbændur þegnanna
í stað þess, að þeir eru í þjónustu hins óbreytta borgara. Sá
mannlegi veikleiki var að nokkru leyti skiljanlegur fyrir nærri,
þremur öldum, þegar Sólkonungurinn sagði: „Ríkið, það er eg.“
En því miður eimir eftir af því, að embættismenn sé enn haldnir
þessari firru. Þegar menn eru þannig „innréttaðir“, er vitanlega
ekki við góðu að búast eða því, að þeir inni skyldur sínar af
hendi, svo sem af þeim má krefjast.
Alþingi verður heldur ekki undan þegið, þegar seinagangur
eða slóðaháttur eru athuguð. Það skipar oft nefndir, sem ætlað
er að athuga ákveðin mál, semja álit um þau eða jafnvel laga-
framvörp að athugun lokinni. í slíkum nefndum eru ekki ævin-
lega alþingismenn, stundum enginn, en þó ber Alþingi ábyrgð
á því, að þær Ijúki störfum, og venjulega er þeim settur ákveð-
inn frestur til þess að ljúka hlutverki sínu. En undantekning
mun það mega teljast, ef nefnd hefur lokið störfum á tilskildum
tíma, lagt fram gögn þau, sem henni var falið að afla eða unnið
úr þeim og samið til dæmis lagafrumvarp. Það er alltof algengt,
að nefndir eða einstakir menn hafi ekki lokið störfum á
xéttum tíma, og komið mun hafa fyrir, að árabil hafi liðið,
án þess að árangur hafi sézt af starfinu.
Þótt enginrí nefndarmanna sé úr hópi þingmanna, ber þó
þingið ábyrgðina, ef það gengur ekki nægilega ríkt eftir því, að
verkinu sé lokið á réttum tíma. Þegar það hefur ákveðið, að
ekki skuli eyða Iengri tíma en svo eða svo til þess að ljúka
ákveðnu starfi, á það ekki að láta bjóða sér drátt á drátt ofan.
Það er eitt atríði af mörgum, sem geta orðið til þess að rýra
virðingu þingsins í augum þjóðarinnar, ef það hefur ekki gætur
á því, að unnið sé sómasamlega á þessu sviði, þótt ekki væri
fleira talið.
En seinagangur á æðstu stöðum hefur áhrif á alla, sem undir
þá eru gefnir, og það er ekki við góðu að búast hjá undirtyllun-
um, ef höfuðið — Alþingi — gengur ekki á undan með góðu
iordæmi. Skriffinnskan, sem hér hefur fest rætur eins og víðar,
er einnig versti fjandmaður hraðans, og höfum við þar sömu
sögu að segja og aðrar þjóðir. Alþingi getur dregið úr skrif-
finnskunni, og það á að verða eitt aðalhlutverk hins nýja þings,
sem kemur saman á næsta hausti. Það mundi spara þjóðinni fé
og tíma — og auka virðingu Alþingis, ef það tæki rögg á sig í
þessu efni, jafnskjótt og það hefur tækifæri til.
Orðsending frá stjórn Frakka.
T)íkisstjóm Frakklands hefur fyrir skemmstu sent ríkisstjórn
Jt*"íslands orðsendingu varðandi stækkun landhelginnar, og er
þar talið, að véfengja megi einhliða aðgerðir íslands í þessu
máli. Er hóflega farið í sakirnar í orðsendingu þessari, en þó
minnzt á það, að Frakkar geti jafnvel talið sig eiga „sögulegan
xétt“ til fiskimiða hér við land. Mun þar átt við það, að frönsku
duggurnar voru hér margar fyrr á öldum, og mundi víst enginn
amast við því, þótt þær væru á skaki hér við land nú sem áður.
En málið er alvarlegra vegna þeirra stórvirku tækja, sem nú
eru notuð við fiskveiðar, og það er meginatriðið. íslendingar
geta ekki viðurkennt neinn „sögulegan rétt“ neinnar þjóðar til
þess að.eyðileggja fiskimiðin umhverfis strendur lands þeirra,
því að það værl bið sarría ,og að yiðurkenna, að við,telduni
ptlendinga hafr, heimild til þess að svelta okkur í hel.
Fastan.
Níu vikna fastan stendui’ nú
yfir, og enda þótt hún hafi ekki
lengur þýðingu fyrir íslenzkt
þjóðlíf eða trúarlíf, er hér þó
um fornhelgar siðvenjur að
ræða, sem höfðu geysiþýðingu
fyrir þjóðina, meðan hún var
kaþólskrar trúar og reyndar
löngu eftir það.
Löngum var það venja, að
efnt væri til ýmiskonar
skemmtana mánudaginn í
föstuinngang. En þriðjudaginn
næst eftir skyldi etið svo mik-
ið kjöt, að manni lægi við
spreng, og þaðan er nafnið
sprengikvöld dregið en það er
á morgun. Þá áttu karlmenn
líka að hlaupa í fang þjónust-
um sínum eins og segir í vís-
unni:
Þriðjudagskvöld í föstuinngang
það er mér í rninni,
þá á hver að hlaupa í fáng
á þjónustunni sinni.
Um þetta hefur síra Þorlákur
Þórarinsson skáld einnig ort á
þessa leið:
„Nú hefst að höndum
heilagt sprengikvöld,
brakar í böndum,
bjóðast veizluhöld,
stíga glatt um stræti
stúlkur með sinn yl,
komin er á þær kæti,
kaupsins. hlakka til,
en vér heita heimtum bráð
hér með feita, sé þess gáð,
þá skal veita þeim í náð
þjónustunnar skil.“
Þeim mun strangari var svo
fastan eftir að hún byrjaði. Sá
sem ekki gat „setið í föstunni"
með því að nefna aldrei kjöt,
mátti eiga von á vítagjöldum.
Sá siður, að karlmenn bæri
ösku og kvenfólk stein á ösku-
daginn, var settur sem iðrunar-
merki.
I Biskupaannálum síra Jóns
Egilssonar er sagt frá því að á
pálmasunnudag hafi verið
brenndir pálmar, sem menn
kölluðu, eða seljuviðir á altar-
isteinunum, til ösku, og askan
geymd til þess að dreifa á menn
á öskudaginn. En eftir siða-
skiptin varð úr þessu einskonar
leikfaríg, þar sem karlar og
konur skiptust á að hjálpa
hvort öðru til iðrunarinnar.
Var það ætlunarverk kven-
fólksins að koma öskunni á
karlmennina, en þeirra aftur
að koma steinum á kvenfólkið.
Þar eð fastan þótti of ströng
í sinni upphaflegu mynd, var
ýmislegt tekið til bragðs til
þess að þola hana og gera
bærilegri. Meðal annars var
leyft að borða þuri'an mat og
síðar fisk, en forðast kjöt í sér-
hverri mynd. Vegna þess að
kaþólsku fólki er leyft að borða
fisk um föstuna, hafa íslend-
ingar löngum haft markað fyrir
saltfisk í kaþólskum löndum,
svo sem á Spáni og Ítalíu.
\Matyt er shritiój
Bretar fá ekki „synduga“
meginlandssunnudaga.
Það verður ekki af því aðinu frá 10 árdegis til 4 síðdeg-
sinni, að Bretar fái það, semis. Ennfremur er ólöglegt að
margir menn þar í landi nefna
„meginlandssunnudag“.
Þannig er nefnilega mál með
vexti, að á Bretlandi er óhaim-
ilt að efna til íþróttamóta c
leiksýninga á sunhudö~.:m, o;;
fara út á bát, hvort sem er í at-
vinnuskyni eða til skemmtunar.
Parker þingmaður vill, að
leyft verði að keppa í knatt-
spyrnu, crieket og öðrum
íþróttum á sunnudögum, svo og
margt fleira cr bannaó bannlað leíkhúsum verði leyft að
eina dag' vikunnar. Hefur þvi staría eins og kvikmyndahús-
stundum vcrið hrcyf'. í r.:
málstofunni, að slaka ætti á
lagaákvæðum í þessU efni, og
nýlega var borið fram frumvarp
til laga um þetta, en það var
fellt með 281 atkvæði gegn 57.
Auk þess var felld breytingar-
tillaga um það, að sérstakri
þingnefncT yrði falið að. rann-
saka mál þetta til hlítar. Hún
var felld með 172:164.
Það var þingmaður að nafni
Parker, sem bar ofangreint
frumvarp, sem átti þó aðeins að
ná til Englands og Wales. Vildi
hann fella úr lögum ýmis fá-
ránleg ákvæði, sem í gildi eru
frá fornu fari. Þau eru til dæm-
is, að enginn megi ferðast
lengra en fimm mílur á sunnu-
degi — sem er þó ekki fram-
fylgt — enginn megi leika
ballskák eða dansa opinberlega,
ólöglegt sé að efna til bý-
flugnasýninga og að baka brauð
eða bera mjólk í hús á tímabil-
: i; um. Benti hann m. a. á það, að
Bretum leyfðist að hlusta
á leikrit í útvarpi og að
sjá leikrit í sjónvarpi, svo
að ekki væri óeðlilegt, að leik-
húsin væru höfð opin einnig.
Því til sönnunar, hver vit-
leysa sunnudagslöggjöfin væri,
benti Parkér á það, að leikari
mætti lesa upp úr verkum
Shakespeares, en ef hann gerð-
ist svo djarfur að pata eitthvað
út í loftið um leið, hefði hann
gerzt brotlegur við lögin, því
að það teldist leikur. Ef Skoti,
er gengi í pilsi, færi upp á leik-
svið, væri allt í lagi með það,
en ef hann gengi ekki í pilsi að
jafnaði, en gerði það, áður en
hann færi upp á leiksvið, þá
væri það orðið lögbrot, því að
það teldist ekki leikur. *
En þessu má ekki breyta, því
að Bretar telja að „meginlands-
sunnudagur“ sé eitthvað synrf-
áámlégt!' .....
„Móðir“ hefur skrifað mér
nokkrar línur, og fara þær
hér á eftir: „Mig langar til þess
að biðja Bergmál að koma þeirri.
fyrirspurn fyrir mig á framfæri,
hvort skólaþátturinn svonefndi.
hafi verið lagður niður í útvarp-
inu. Þáttur þessi var, að eg held,
mjög vinsæll hjá aðstarídendum
barna á skólaaldri, en undirbún-
ingur allur mjög góður hverju
sinni hjá Helga Þorlákssyni
kennara, sem annaðist þenna
þátt.“
þátt.“ — Sennilega liggur þáttur-
inn nú níðri vegna dvalar H. Þ.
erlendis, en annars er fyrirspurn-
inni beint til réttra aðila.
Inflúenzan.
Starfsmaður Keflavikurflugvall-
ar hefur sent mér svar við grein
Olafs Hvanndals, „Inflúenza og
varúðarráðstafanir".
„Eg verð að segja það, herra
minn, að grein yðar þann 4. þessa
mánáðar er ekkert elskuleg i
garð okkar, sem vinnum hérna á
Keflavíkurflugvellinum.
Þér deilið harðlega á borgar-
lækni fyrir það, að einangra ekki
Keflavíkurflugvöll. Hvernig í
ósköpunum dettur yður i liug,
maður, að ætla að kyrrsetja á
annað þúsund manns liérna á
vellinum, þegar ekki er um hættu
legri veiki að ræða? Hafið þér
nokkra hugmynd um, hvernig að-
búnað við liöfum hérna á vellin-
um? Vafalaust ekki, ellegar liefð-
uð þér ekki látið svona vanhugs-
uð orð frá yður. Nema þér álít-
ið okkur einhverja niðursetninga.
Hvar hefðuð þér hugsað yður að
fá læknishjálp handa fleiri hundr
uð manns, liggjandi þar hver
innan um annan í óhreinuin og
ísköldum bröggum, jafnt heil-
brigðir sem sjúkir? Þó að menn
séu ekki sjúkir nema nokkra daga
þá fá þeir þó háan hita, svo eg
reikna með, að við eigum von á
læknishjálp, eins og hver annar,,
eða eruð þér ekki á sama máli?
Oleikur gerður.
.Iá, herra minn, þér hafið gert
okkur óleik með þessu brölti yð-
ar. Þér megið ekki gléyma því,
að það geta verið fleiri, sem hafa
sania hugsunarhátt og þér, sem
vilja gleyma því að við ermn
menn eins og þið, og þurfum engu
síður á góðri aðbúð að halda.
Inflúenzu-æsing.
Annars er það merkílegt, hva5
orið inflúenza hefur taugaæs-
andi áhrif á yður. Þér farið að
þvæla um Spænsku veikina, sem
geisaði hérna á árunum. Ef satt.
skal segja, þá varð eg liissa, þeg-
ar eg lás þessa spænsku bombu
yðar. Hvort þér eruð að g’eræ
heilbrigðisyfirvöldunum að éin-
hverjura jólasveinum, sem hafa
ekki frekar vit á þessum máluni
heldur en þér á liögum okkar,
ellegar þér verðið svona ofsa-
hræddur ef þér heyrið inflúenzu
nefnda, veit eg ekki, en eg veifc
aðeins það, að þér hefðuð mátt
geyma þessa vizku með sjálfum.
yður.“
Gáta dagsíns.
Nr. 364:
Ekki tuggið, ekki soðið,
ekki kingt um góm,
er þó mörgum ýtum boðið
yndis krás er tóm.
Svar við gátu nr. 363:
Eldur undir potti.