Vísir - 19.02.1953, Blaðsíða 4

▼ ISIR
Fimmtudaginn 19i febrúar 1953
ÐAGBLAÐ
Ritstjóri: Hersteinn Pálsson.
Skrifstofur Ingólfsstræti 3.
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR HJ’.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Símar 1660 (fimm línur).
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Þjsðleikhus íslendinga.
"TF-jVÍ verður ekki móti mælt, að eftir að Þjóðleikhús okkar tók
til starfa, hefur þjóðin eignazt stofnun, sem hún vildi
ógjarnan án vera. Það er allt annað en auðvelt að byggja slíka
stofnun frá grunni að heita má — í landi, þar sem leikmennt
er á algjöru gelgjuskeiði, og starf leikarans hefur verið tóm-
stundarstarf áhugamanna eingöngu.
Hið mikla átak þjóðarinnar að reisa leiklistinni verðug
heimkynni með glæsilegri byggingu hefur þegar hlotið verð-
skuldaða viðurkenningu. Sjálft húsið er að gerð og frágangi í
fremstu röð leikhúsa og glæsilegasta bygging höfuðstaðarins.
Síarfsemi leikhússins hófst fyrir tæpum þrem árum. Þess
var beðið með nokkurri óþreyju, hvernig takast mundi um
reksturinn, svo að ekki hallaðist á um hinn ytri búning og
listræn verkefni leiksviðis. Hinir svartsýnu voru með hrakspár
og töldu leikhúsið hið mesta glæfrafyrirtæki, en allar slíkar
raddir þögnuðu, þegar annar þátturinn hófst — starfið innan
veggja. Staðreyndirnar um bygginguna og brautryðjendur
hennar töluðu skýru máli, þegar hugsjónin var loks „holdi
klædd“, og nú voru allir ánægðir með þann þáttinn — jafnvel
hínir svartsýnustu, sem allt höfðu ,haft á fornum sér áður.
Undanfarin þrjú ár hefur verið unnið markvisst að „innri
smíði“ leikhússins. Það er stuttur tími, en hefur þó þegar
fært heim sanninn um það, að mikils má vænta af starfsemi
leikhússins. Verkefnin hafa verið mörg og margvísleg, og reynt
að gera leikhúsgestum til hæfis með fjölbreytni í vali leikrita
innlendra og erlendra öndvegishöfunda. Um leikbókmenntir og
túlkun þeirra í leikhúsi hljóta ætíð að vera skiptar skoðanir,
en það er skylda hverrar slíkar stofnunar að vera víðsýn í
þeim efnum, og tefla óhikað fram því, sem sannfæringin býður,
enda þótt stundum fari á mis við vinsældir og krónufjölda.
Leikritaval hefur sýnt, að rétt er stefnt, en ekki má gleyma
þeim þætti starfsins, sem er flutningur söngleikja. Þar hefur
verið unnið brautryðjendastarf, og hiklaust lagt út á erfiða
braut, sem talin var uggvænlegt ævintýri í augum hinna svart-
sýnu. Þó hefur það sannazt, að íslenzkir söngmenn og hljóm-
listarmenn geta með mestu flutt hér söngleiki sambærilega
við það, sem gerist með öðrum þjóðum, er byggja á langri
reynslu og erfðavenjum.
Þjó'ðleikhúsið hefur ekki farið varhlutar af gagnrýni, enda
sjálfsagt og nauðsynlegt, að henni sé beitt, þar sem við á. Því
lögmáli er öll listtúlkun óhjákvæmilega háð. Gagnrýnendur
blaða rökstyðja yfirleitt dóma sína, en til eru þeir, sem aldrei
minnast svo á leikhúsið og stjórn þess, að ekki sé reynt að
færa til verri vegar það, sem gert er. Yfirleitt dæma slíkar
raddir sig sjálfar, og geta stjórn leikhússins og starfslið látið
sér þær í léttu rúmi liggja. Allur þorri landsmanna mun láta
Þjóðleikhúsið njóta sannmælis, þakka það sem vel er gert, og
styðja hina ungu stofnun í starfi hennar að móta menningar-
starfsemi á sviði, sem á rík ítök í þjóðinni.
A því hefur aldrei leikið vafi, að Þjóðleikhúsið þarf drjúgan
fjárhagslegan styrk, til þess að geta rækt hlutverk sitt. Sá
styrkur er greiddur af opinberu fé. Hóflegri meðgjöf með þeirri
starfsemi þarf engin að sjá eftir, meðan stofnunin er hlutverki
sínu vaxin, því að þá kemur ríkulegur arður í aðra hönd —
arður,- sem verður að vísu ekki talinn í krónum heldur verð-
mætum, sem mölur og' ryð fá eigi grandað.
Aðkoma erlenda ferðamanna.
TTndanfarinn mánuð hefur ITótel Borg verið lokuð, þótt enn
- VISINDi □□ TÆKNI -
Svíi finnur upp lás, sem smí&a
má í 4 billjónum „eintaka/
Og gengur þé enginn lykiff
Eienta eð eimem fás.
t§
Sænskur hugvitsmaður,
Fabian Nilsson, hefur fundið
upp nýja gerð af lás, sem er
hinn fullkomnasti í heimi.
Má víst telja, að jafnvel
slyngustu innbrotsþjófar verði
að gefast upp í viðureign við
lás þenna, því að hægt er að
búa til 4 billjónir lása — 4.000,-
000,000,000 „aðeins“ — án þess
að nokkur lykili gangi nema að
einum þeirra. Getur því hver
maður á jörðinni eignazt 2000
slíka lása, án þess að hætta sé
á því, að nokkur annar geti
opnað hann með lyklum sínum.
Gerð hans er svo frábrugðin
eldri gerðum lása, að ekki er
hægt að stinga hann upp, og
ekki á heldur að vera hægt að
sprengja hann upp, þótt dyna-
mit væri notað.
Nilsson •— hann er veður-
fræðingur að mennt — hefur
tekið út einkaleyfi fyrir lásnum
um heim allan. Skráargatið ér
örmjó rifa, því að lykillinn er
tæplega sjöttungur millimetra
á þykkt — svona eins og rak-
vélarblað — og opnar hann lás-
inn, án þess að honum sé snú-
ið. A lyklinum eru nefnilega
; lítil göt, sem hreyfa örmjóar
„nálar“ inni í lásnum og dregst
, lokan frá, þegar ,,nálarnar“
j hafa fundið sinn samastað á
I lyklinum. Síðan er hurðin opn-
uð með sérstöku handfangi eða
| hjóli. Lásnum er lokað án þess
að lykillinn sé í, og þarf þá ekki
u
búi þar fáeinir gestir, en nú er altalað, að gistihúsinu verði
lokað með öllu um mánaðamótin. Er þá lokað eina gistihúsið
hér í bæ, sem hægt er að bjóða erlendum gestum.
ÞaS er ekki hægt að tala kinnroðalaust um það ástand, sem
við blasir. Hingað getur enginn maður boðið erlendum gesti
eða útlendir ferðamenn komið af eigin hvötum um ófyrirsjáan-
lega framtíð, án þess að þeir menn verði að vera viðbúnir að
liggja úti eða rölta um víðavang, ef ekki er skotið yfir þá
skjólshúsi eins og þurfalinga. Látum vera, þótt þeir geti ekki
fengið áfengi í vistlegum veitingasal — hitt er verra, að þeir
skuli ekki einu sinni geta fengið sómasamleg* húsaskjól.
Síðasta Alþingi varð sér til minnkunar með meðferðinni á
hinu nýja áfengislagafrumvarpi, því að þarna er árangurinn.
Bezt y?erj,$ð JoJíS? íanQínttifyEÍr útlendingum, svo- að þeir þurfi
iekki að kynnast honum, hi
annað en að snúa handfanginu
eða hjólinu í hina áttina.
Nilsson hefur unnið að lásn-
um í 7—3 ár, og fengið sérfróða
menn til þess að reyna að stinga
hann upp, en engum tekizt.
Eru Lásar þessir fyrst og fremst
Bílljósin lækka
sjálfkrafa.
í Bandaríkjunum hefur verið
fundið upp tæki, sem lækkar
sjálfkrafa Ijós bifreiða, þegar
önnur kemur á móti.
Er innbyggt „auga“ í bif-
reiðum þessum, sem hefir þessi
áhrif, þegar Ijósgeíslar annarra
bifreiða íalla á það með vissum
styrkleika. Þarf ökumaður þá
ekki að hafa fyrir þessu.
ætlaðir fyrir banka og fyrir-
tæki, en síðar á að smíða lása
fyrir hús bíla, o. s. frv.
Það þykir mikill kostur við
lása þessa — auk alls annars —•.
að tíu lyklar taka ekki meira
rúm en venjulegur vasahnífur.
(SIP). ____________
Olíuleit úr lofti
ber árangur.
S. I. sumar var gerð teit að
olíu á Skáni, m. a. beitt þeirri
aðferð að leita úr lofti, og þykja
tilraunir þessar hafa gefið góða
raun.
Sá heitir Hans Lundberg,
kunnur sænskur námaverk-
fræðingur, búsettur í Kanada,
sem fyrir leitinni stóð. Notaði
hann sérstakt tæki, sem er
næmt fyrir svonefndum
gamma-geislum. Er talið lík-
legt, að möguleikar fyrir því,
að olía finnist, séu a. m. k. 50%,
og þykir það vænlegt. „Olíu-
svæðin“ eru skammt frá Málm-
ey. (SIP)._________
80 km. hraði
á sek.
Tekizt hefur í tilraunastöð í
Los Alamos í New Mexíkó að
skjóta byssukúlu með 80 km.
hraða á sekúndu.
Þessi hraði svarar til þess, að
kúlan fer 235 sinnum hraðar en
hljóðið. Fyrir skemmstu hefir
verið frá því skýrt, að flugvél
ihafi tekizt að fljúga helmingi
j hraðar en hljóðið, eða með 2100
jkm. hraða á klst. Þetta er þó
hégómi á við hraðann, sem fyrr
’ greinir. í ýmsum tilraunastöðv-
um Bandaríkjanna er nú verið
að gera tilraunir svipað-
ar þeirri, sem fyrr greinir, en
þar með eru menn komnir ná-
I lægt hraða loftsteina, en þessar
j tilraunir munu hafa mikla þýð-
ingu í sambandi við geimferða-
lög. __________
Ericsson-félagið sænska fram
leiddi á dögunum 5,000,000. tal-
símatækið.
Bergmáli hefur borizt eftirfar-
anda bréf:
„Herra Bergmálsritstjóri:
Fyrir fáum dögum birtist í dag-
blaðinu Tímanum frétt, sem
prentuð var stóru letri á áber-
andi stað í blaðinu, þar sem sagt
var frá ýmsum framtíðarfyriræti-
unum Flugfélags íslands. Voru
þetta þó nokkui; tíðindi, og þótti
mér sem fréttaþjónusta blaðsins
hefði verið vel vakandi um þetta
mál.
„Fréttin“ hrakin.
En svo kynlega hregður við,
að tveim dögum síðar birtist it-
arleg athugasemd frá forstjóra
Flugfélagsins, sem var raunar
meira en athugasemd, því að. þar
var svo rækilega gengið frá frétt:
blaðsins, að þar stóð bókstaflega
ekki steinn yfir steini. Öll atriði
fréttarinnar voru hralcin, enginn.
fótur var fyrir hinum mikilvægu
„upplýsingum“ Timans. Nú hélt
ég, að blaðið hefði farið sér liægt
eftir slíka ádrepu, sein vissulega
gefur til kynna, að eklci sé of
mikið leggjandi upp úr „rosa-
fréttum" þess, lækkaði nú rost-
ann og léti málið lognast út af.
Þessu var þó ekki að heilsa.
óhræddur fréttamaður.
Fréttamaður Tímans stendur
upp alls óhræddur í klausu aftan
við yfirlýsingu forstjórans og
segist beinlínis vita miklu betur
um áform félagsins en hann! Mér
er spurn, kæra Bergmál: Er þess
konar algengt meðal islénzkra
blaða? Vonandi ekki, því að þá
væri eðlilegt, að ég og aðrir al-
múgamenn tækju með nokkurri
várúð fréttum, sem daglega birt-
' ast undir gleiðum fyrirsögnuni.
Og ég rak augun i annað atriði í
I lok hinnar furðulegu klausu
Tímans: „Fréttin ... er runnin
frá víðfæku fréttakerfi, sem blað-
ið hefur aðgang að í ýmsum lönd-
um“.
„Víðtækt fréttakerfi“.
Nú viidi eg, að Bergmál beindi
þeirri fyrirspurn til Tímaris,
hvert sé hið „viðtæka fréttakerfi",
sem kann svo góð skil á því, sem
hlutaðeigendur vita ekki einu
sinni um. Eða getur verið, að
hið „víðtæka fréttakerfi" sé eitt-
hvað í ætt við „Gróusagnakerf-
ið“ góðknnna? Með þöklc fyrir
birtinguna. — Maður, sem Ies
dagblöð“.
Eins og framanskráð ber með
sér, er þetta raunverulega óvið-
komandi Vísi, en gjarna. mtni
Bergmál birta eitthvað um Jietía
frá viðkömandi dagblaði,, vérði
þess óskað.
Svíar reisa stærsfa
raforkuverið.
Svíar áforma nú smíði mesta
raforkuvers landsins, og á það
að vera fullgert árið 1959.
Orkuverið verður reist við'
Stornorrfors í Umeá í Norður-
Svíþjóð. Ársframleiðsla raf-
magns þar á að nema 2.200
milljón kílovattstunda, en ork-
an er um 375.000 KW. Talið er,
að orkuverið við Storrnorfors
muni kosta um 200 millj.
sænskra króna. Svíar hafa ann-
ars mikil raforkuáform á prjón-
unum, og gera ráð fyrir að árleg:
rafmagnsframleiðsla hækki úr
20.000 millj. kílóvattstunda í
33.500 'millj. kílóvattstunda
í0r lé'étí. (BIP).
VÍÐS JA
VíSIS:

,Drang nadi Osten" Þ|óð-
verja í fnllnm gangi.
Peir koma nu í stað ireta
í EoyptetSaffMÍi.
Bretum fer sífellt fækkandi
í Egyptalandi, því að Þjóðverj-
ar eru ráðnir í stöður, sem þeir
hafa haft þar um langt árabil.
Það hefur lengi verið eitt
meginatriði í valdadraumum
Þjóðverja, að þenja sig sem
lengst austur á bóginn, og hefir
þetta verið nefnt „Drang nach
Osten“. Vilhjálmur keisari 2.
reið meira að segja einu sinni
um götur Dgmaskus og hét
Miahameðstpiarmönnum ejlífri.
vináttu Þjóðverja. Hitler brosti
einnig til austurs, og síðan slóst
upp á vinskap Breta og Egypta
fyrir alvöru, eru Þjóðverjar
komnir á vettvang og bjóða.
þjónustu sína.
Skaðabætty þær, sem Bonn-
stjórnin hefur heitið að greiða
Israel, hafa þó vakið nokkra
gremju Egypta sem fleiri þjóða
austur þar. Þó var þýzkri nefnd
bærilega tekið í Kairo fyrir
skemmstu, og stjórn Naguibs
jsagði henni afdráttarlaust,
Tiversu mikillar aðstoðar Egypt-