Vísir - 13.03.1953, Blaðsíða 5

Föstuda'ginn 13,.marz 1953-
V í S 1R
er nútíma vandamál.
Á Sslandi verður að treysta á lamlbúna&inn
\ vaxandi mæfi tíf að standa undir fólksfjöSgun
íír erindi «Ir. Jiifiíusar Sígnrjóns-
sonar í læknai'élaginn.
Dr, Júlíus Sigurjónsson flutti fyrir nokkru erindi — í
læknafélaginu Eir -r- um mannfjölgun í heiminum. Hér er um
að ræða eitt af mestu vandamálum heims og varpaði dr. Júlíus
Ijósi á mörg atriði ]iess í hinu fróðlega erintli sínu.
Bað Vísir hann leyfis að fá
handritið til lesturs og birta úr
því . nokkur atriði, lesendum
blaðsins til fróðleik.s. Varð
læknirinn góðfúslega við þeirri
toeiðni.
í upphafi. máls míns vakti
fyrirlesarinn athygli á, að til
skamms tíma hafi það ekki
verið áhyggjuefni, að mannkyn-
inu fjölgaði of ört, Það heyrð-
ust jafnvel raddir um það milli
styrjaldanna, að íbúatalan væri
ískyggilega lág í Evrópu, svo
að í óefni stefndi fyrir ýmsar
þjóðir með tilliti til hérnaðar-
styrkleika.
Kenning Malthusar
virtist gleymd.
Kenning Malthusar virtist
gleymd. Eftir R. Malthus kom
út rit um aldamótin 1800, m. a.
um fólksfjölgun og' aukning
matvælaframleiðslu. Mann-
fjölgun stefndi að því, að öllu
sjálfráðu, að verða sífellt um
efni fram, en væri haldið í
skefjum af styrjöldum, drep-
sóttum og hungursneyð. Þetta
væru jafnvægisráðstafanir nátt
úrunnar, og hungursneyð a. m.
k. væri óhjákvæmileg og bein
afleiðing fólksfjölgunar, ef
hún væri ekki takmörkuð á
annan hátt.
Of mikil
svartsýni?
Mörgum þótti Malthus svart-
sýnn um of, íbúum álfunnar
fjölgaði stöðugt og meii'a en
dærai voru til, án þess að til
stórfellds mannfellis kæmi
sökum viðurværisskorts, og
minna kvað að drepsóttum og
manntjóni í styi’jöldum en oft
áður.
Var m. a. á það bent, að
•eftir því sem fólkinu fjölgar
gætu fleiri hendur unnið að
matvælaöflun, er ætti að geta
aukist jöfnum fetuxn.
Iðnþróunin kemur til
sögunnar
á þessum tíma og skilyrði
opnast til stóraukinnar frám-
leiðslu matvæla — og þessi
. þróun aúðveldaði flutning
þeirra um löndin, sem var eigi
síður mikilvægt. Frjósöm land -
svæði byggjast í Vesturáxfu.
Matvæli streyma til Evrópu. Og
ekki kemur að sök þótt fólks-
fjöldinn ýrði þá — þrátt fyrir
útflutning — meiri en svo, að
álfán gæti brauðfætt sig.
Kenningunni ekki
kollvarpað.
Gangur málanna breytist í
bili, en kenningu M. var ekki
kollvarpað. Hann hafði bent á,
að mannfjölgun færi eftir
geometriskri töluröð, en taldi
matvælaframleiðsluna aukast
eftir venjulegri tölui'öð (arith-
metiskt). ''
Landrýmið setur fram
leiðslunni takmörk,
Ef landrými væri ótakmark-
að og nægtabrunnur náttúr-
unnar ótæmadi, ætti ekkert að
vera því til fyrirstöðu, að mat-
vælaframleiðslan gæti aukist að
sama skapi og fólksfjöldinn og
jafnvel meii-a, en meðan mat-
væli eru eingöngu unnixx úr
gróðri jarðar verður það
landrýmið, sem fyi'r eða
síðar setur framleiðslunni tak-
mörk, því nær sem dregur að
þessum mörkum á hverjum
stað, því hægari verður fram-
leiðsluaukningin. Og hvort
hún fylgir einfaldri töluröð eins
og Malthus vildi vera láta eða
minnkar hlutfallslega á annan
hátt, stefnir — að öðru óbreytiu
— að því að matvælaöflun auk-
ist hægara en fólksfjöldinn.
Þrátt fyrir tækni-
legar framfarir
sem hafa auðveldað mat-
vælaframleiðslu. í stórum stíl
vantar nú allmikið á, að fram-
leiðslan fullnægi þörfum ailra
jax'ðbúa. Fólksfjölgunin er nú
örari en aukning matfanga, m
a. vegna þess að drepsóttum
hefur verið haldið í skefjum.
Hungurfellir hefur orðið í ýms-
um héruðum hinna þéttbýlu
Austurlanda, og tvísýnt að stór
kostlegri hungursneyð verði af- ’
stýrt á næstu árum.
Jörðin getur hó brauð-
fætt fleiri en nú,
vafalaust mikinn fjölda um-
fram núverandi íbúatölu, því
að mikil landflæmi eru enn
lítt nytjuð, og afrakstur annara
má auka, en þetta tekur tíma
og við mikla ei'fiðleika er að
etja.
Hversu hoi'fir hjá
okkur íslendingum?
Það gæti verið fróðlegt að
athuga. Fyrst er mannfjölgun-
in. Giskað er á, að er landið
var fullnumið hafi íbúatalan
vei'ið 70—80 þúsund, sennilega
ekki orðið til muna hærri á
næstu öldum, og drepsóttir fara
snemma að láta til sín taka.
Er og vafasamt að landið hefði
öi-yg'glega brauðfætt fleiri vi'ð
þær aðstöður, sem þá voru. —
Er % landsmanna féllu.
Mestur mannfellir vai'ð hér
á landi er allt að % lands-
manna féllu í valinn í Svarta
dauða 1402—’04.
í fyrsta manntali 1703 var
mannfjöldinn ekki nema 50,358,
en 1707 gengur Stórabóla og
fækkar þá um 18,000 (áætlað).
Gengur svo á .ýmsu og oftar
,en einu sinni á 18. öld nálgast
íbúatalan aftur 50,000, en eftir
Móðurhai'ðindin kemst hún
niður fyrir 40 þús., og réttum
120 árum eftir manntalið 1703
er! hún loks örðin álíka og þá,
og stefnir síðan yfirleitt upp á
við. Fæðingai'talan þó lengst af
mjög há (30—40/4)'.
72,000 árið 1881.
Frá 1823 til 1881 er fjölgunin
0.64 % og kemst upp í 72,000
1881. Á þessum tíma vinnst
fólksfækkun jafnan upp á 2—4
árum. Næsta áratug fækkar
fólkinu (vesturfarir, misling-
ar), og er 1890 tæplega 71,000,
en óslitin fjölgun síðan, þótt
fæðingatalan fari lækkandi
næstu áratugi. —- 1890—1910
er aukningin 0.9% árlega,
1,06% 1911—1920, og 1921—’30
enn meiri eða 1,4% að meðal-
tali árlega, en lækkar svo aftur
í 1,0% 1931—1940. Á þessum
árum kemst
lágmark 19,4%0
fæðingartalan
árið 1939.
Stríðsárin. Hækkandi
fæðingartala.
1945 var hún orðin 26,6 %c og
komst upp í 28,3 1950. Mann-
dauðinn. var stöðugt lækkandi
og kominn niður í 7,9%c 1950.
Mannfjölgun jókst því verulega
á þessum áratug og varð sem
svaraði 1,73% árlega, en komst
síðustu árin upp í rúmlega
2,0%.
íbúatalan tvöfaldast
á 60 árum.
1890—1950 hefux' íbúatalan
tvöfaldast og svarar það til
sem næst 1,2% árlegrar aukn-
ingar (reiknað frá aldamótum
er aukningin 1,24% ). — Á línu-
riti, sem læknirinn sýxidi mátti
sjá hver.t stefna mundi um
íbúafjölda ef fjölgun yrði stöð-
ugt 1,2%: árlega eins og meðal-
fjölgun frá 1890: Eftir 50 ár
262,000, en 475,000 eftir 100
ár. — Áhrifa hefur ekki gætt
á þessari öld af inn- eða út-
flutningi fólks. Vei'ði svo áfram
mun breyting á fólksfjölguninni
fara langmest eftir því hvort
bi-eyting verður á fæðingartöl-
unni, því að dá'nartalan er þeg-
ar orðin svo lág, að frekari
lækkun svo um muni er ólíkleg,
vegna breyttrar aldursskifting-
ar.
Geisileg viðkoma.
Allra seinustu ár hefixr ár-
lega fjölgun numið 2r%: og er.
þetta geisileg. viðkoma. Með
sama áframhaldi mundi íbúa-
talan. tvöfaldast á 35 árum og
vera orðin yfir 140 milljónir
eftir að eins 350 ár (eða nær
150 millj.) og kæmu þá ca.
3.300 á hvern ferkílómetra
lands neðan 400 hæðai'línu.
En lxve mikið getur
landið brauðfætt?
En athugum svo málið frá
annari hlið: Hve mikið getur
landið brauðfætt? Nú vill svo
til, að aðálfi'amleiðsla lands-
ins er matvæli og er miklu
meira fi'amleitt af þeim, en
svarar til neyzlu þarfa lands-
manna. —- Fyrir nokkx'um ár-
um var gerð áætlun um mat-
væla framleiðsluna á árunum
1941—’45 og stuðst við heim-
dldir frá fiskimálastjóra og
búnaðarmálastjóra. Niðurstað-
an varð sú, að
heildarframleiðslan —- mið-
að við hitaeiningar eingöngu
— fullnægði þörfum 411,000
manns, þ. e. meira en þre-
fallt fleiri en íbúatala lands-
ins var þá.
Þar af var hluti landbúnað-
arafui'ða að eins 17,5% eða
svarandi til neyzluþarfar
72,000 manns (sbr. áður áætl-
aða tölu íbúa á landnámsöld).
Samfelld gróðurlendi
neðan 200 m. hæðarlínu
er áætlað um 11,000 ferkíló-
metra. Ef alít þetta land væri
ræktað og nytjað á líkan hátt
og það, sem hér er talið í rækt
(1000 fei'krn.) mundi afrakst-
urimi nægja til þess að fæða
790.000 manns.
S j ávaraf urðirnar.
Þær gáfu hitaeiningar handa
339,000 manns og væri þarna
komið viðurværi handa
ca. 1.130.000 manns, en svo
mikill væri mannfjöldinn
orðinn eftir 100 ár, ef áiv
leg fjölgun héldist 2 %.
Eftir 35 ár í viðbót ætti svo
Myndin sýnir James B. Conant, hinn nýja fulltrúa Banda-
ríkjanna í Vestur-Þýzkalandi, ásamt Ernst Reuter, yfirborgar-
stjóra Bei'línar. Conant ritar. nafn sitt í lúna gullnu bók
borgai-innar.
mannfjöldinn að hafa tvfald-
ast, þ.e, 1,13 millj. bæzt við.
Þó að allt land neðan 200 m'etra
línunnar, sem nú er gróður-
laust eða án saiufellds gróðurs
væri þá komið í.rækt,, mundi
afui'ða aukningin ekki gera
betur en að svara til þeirrar
aukningar fólksfjöldans.
Þó svo að landsmenn, sætu
einir að allri veiði á íslands-
miðum , og ræktun landsins
fæi'ðist upp á 400 hæðai’línu,
svo við bættust 17000 km. rækt-
aðs lands, mundi aukning mat-
fanga með sama reikningi ekki
nægja handa þeim 2,5, milij
manna, sem kæmu til viðbótar
eftir næstu tvöföldun íbúatöl-
unnar. Og hvar ætti svo að afla
vista handa 5 millj. í viðbót á
næsta tvöföldunai'tíma?
Vissulega eru þessar áætlanir
um nytjun landsins mjög los-
aralegar, enda er þeim ekki
ætlað annáð en að sýha í höfuð-
atriðum hvernig landið sjálft
getur sett því takmörk hve lengi
eða hve mikið matvælaöflun,
byggð á gróðri þess, getur auk-
izt. Og þó að slíkar áætlanir
hvíldu á traustax-i grundvelli,
mundu þær ekki gefa fulla
mynd af afkomumöguleikum
fyrir sívaxandi mannfjölda.
Til þess exu þær of einhliða.
Þá má og minna á, að til þess
að afla ýinissa annara nauð-
synja eru nú fultt út tvfallt
meiri matvæli (umfram inn-
flutning) en svarar til neyzlu
þjóðarinnar. Ef svo héldist á-
fram þyrfti t.d. matvælafram-
leiðslan að svara til neyzlu-
þarfa 1.5 millj. manns, þegar
íbúatalan væri orðin 500,000,
þ.e. eftir rúmlega 100 ár, ef
fjölgunin væri álíka mikil og'
síðustu 60 árin að meðaltaii,
eða 63 ár, ef fjölgun héldist um
2%, á ári eins og allra síðustu
árin.
Ekki skal fullyrt
um off jölgun.
Því skal að vísu ekki haldið
fram, að bein offjölgun sé yfir-
vofandi hér á landi, jafnvel þótt
fæðingatalan héldist enn um
nokkurt skeið álíka há og nú er,
en víst er um það, að ekki má
slá slöku við,. ef landið á að
geta séð farborða 150.000
manns til viðbótar núverandi
íbúafjölda eftir 35—50 ár (eftir
því hvort miðað er við ca. 2%
aukningu eða álíka fjölgun eg
á tímabilinu 1940—1950).
Það vcrður að treysta
á landbúnaðiim.
Ekki virðist öruggt að treysta
megi á aukningu sjávarafurða
að nokkru ráði (ofveiði), en því
nauðsynlegra er að auka verð-
mæti þeirra eftir föngum, og
í því efni getur vafalaust all-
mikið áunnist um sinn. En
annars sýnast horfur á, að
treysta verði í æ vaxandi mæli
á landbúnaðinn til aukningar
matvælaframleiðslu og þar með
til að standa undir áframhald-
andi fólksfjölgun, a.m.k. ef
þjóðin framvegis sem hingað til
verður að eiga allt undir fram-
leiðslu matvæla.
Hvaða breytingum þetta
mundi valda á lífsháttum og
afkomu þjóðarinnar skal ekkl
rætt hér, en ef að líkum lætur,
mun fæðingartalan fljótleá t
lækka, ef hagurinn fer að
þi;engjast. (í niðurlagi „erindis-
ins er rætt um hina öru maniw
fjölgun í heiminum yfirleitt), x