Vísir - 27.03.1953, Side 5

Fösíudagirm 27. marz 1953.
VÍ SIR
ÞJDÐLEIKHUSIÐ:
eftir Bavið Stefánsson
Leikstfóri Lárais Pálssosi,
Þa3 cr breitt bil milli þess
yrkisefnis, sem Davíð Stefáns-
son hefur valið sér í Landinu
gleymda, og þjóðsögunnar, sem
var uppistaðan í Gullna hliðinu.
Sagan urn sálina hans Jóns,
og baslið við að koma henni á
betri staðinn, veitti höfundi
tækifæri til að gefa hugmynda-
fluginu lausan tauminn, og
h’ann gerði það á þann hátt, a£>
þetta leikrit hans hefur notið
óvenjulegra vinsælda hér á
landi, og auk þess verið sýnt
við mikla hylli erlendis. Það
efni var svo íslenzkt, að vart
gat hjá því farið, að það fyndi
h'ljómgrunn hér, ef viðurinn
var annars vel unninn.
1 Landinu gleymda fer höf-
undur inn á allt aðra braut.
Hann sækir efnið til sögunnar,
til Grænlands, þar sem prest. -
urinn Hans Povelsen Egede
starfacf hálfan mannsaldur á
fýrri hluta 18. aldar, vann þar
að kristniboði og mannúðar-
störfum, og hlaut af þvi nafnið
„postuíi Grænlendinga". Þar
bindur höfundurinn sig við
síaðreyndir,. getur ekki leyft
sér að fara mikið út fyrir þær,
og þar sem starf Egedes var
öSrum þræði andlegs efnis, gat
vart hjá því farið, að leikritið
yrCí að miklti leyti heimspeki-
légar hugleiðingar um vizku og
gæzku Guðs, hvort siðmenntun-
arvicfeitni meðal Skrælingja
sé þeim tíl góðs eða ills og þar
fram eftir götunum.
Það er mjög hætt við, að ís-
lenzkum leikhúsgestum þyki
betta efni eiga frekar lítið er-
indi til sin, enda þótt íslenzkur
sfofn hafi skotið rótum á Græn-
landi fyrir nær þúsund árum.
Sá stofn er hvergi til, þegar
Egede kemur til sögunnar, og
fer að leita hans, svo að> ekki
er annað íslenzkt við leikritið
en höfundurihn og mál það,
sem það er að mestu ritað á.
Þó er því á engan hátt að
neita, að í leikritinu kpnia fyr-ir
ágæt atriði, sem hafa mikil
áhrif á leikhúsgesti, svo sem
særingaþátturinn í kofa Græn-
lendingsins, þótt æði það, sem
höfundur lætur grípa Egede í
lok hans, spilli áhvifunum
hekkuct Það er að vísu að
athuga, að samkvæmt heim-
ildum varðandi Egede var hann
ofsamaður að eðlisfari, en þó
er þessi tryllingur til lýta: Önn-
ur atriði eru einnig ágæt.
Leikurinn fer hægt af stað,
en hraðinn eða reisnin er
heldur aldrei stórkostleg. —
Er brugðið upp mörgum mynd-
um úr ævi Egedes, og senni-
legt, að heildarsvipurinn hefði
verið betri, ef brotin hefðu ver-
ið færri. Heimspekilegar hug-
leiðingar eru á við og dreif um
leikritið, eins og þegar er sagt,
og er þar víða vel að orði kom-
izt, eins og vænta má. En þaö
er vafamál, hvort Egede hefur
verið uppreistarmaður gegn
konungi, eins og hann er látinn
verða í leikritinu, enda þótt
hann hafi verið ofsatrúarmaður,
sem gerir þó sínar kröfur til
Guðs.
Það hefur verið tekið ræki-
lega fram, að hér sé á íerðinni
mannflesta leikrit, sem Þjóð-
leikhúsið hefur tekið tii raeð •
feröar, enda um 70 manna
hópur, sem fram er látinn
koma. Má segja, að leiksviðiö
sé fullt, svo að út af fijcii
næstum stundum, þegar f.est
er. Gerði sennilega ekki til, þótt
fækkað væri að einhverju
levti í sumum atriðum.
Á stöku stað hefur höfundur
ekki vandað málið sem skyldi.
Það er að vísu gott og gilt á
reykvísku að telja menn „skit-
hrædda“, en heldur er það'
leiðinlegt í munni prests. Að
„vera klár á einhverju'1 er
fyrir neðan allar hellur
Lárus Pálsson hefur leik-
stjórn á hendi, og hefur hún að
mörgu leyti verið vandaverk,
þar sem sviðskiptingar era
margar og leikarafjöldinn mik-
ill, en tafir urðu engar. Helzt
má að því finna, að hann skylai
ekki laga þau mállýti, sem get-
ið er hér að framan, en ekkil
verður honum um kennt, þótt
síðasti þátturinn sé bragðdauí-
ari en hinir fyrri.
H. P.
í síðasta atriðinu: Prófessorinn (Jón Aðils), Angakok (Haraldur
Björnsson) og Hans Egede (Jón Sigurbjörnsson).
Norræn tónlistar-
námskeið í Lundi.
Eins og undanfarin ár verðar
ýms tónlistarnámskeið haldin t
sumar við háskóalnn í Lundi.
Verður þar m. a. symfóníu-
hljómsveit, sem ungir tónlist-
armenn frá Norðurlöndunum
fimm geta tekið þátt í.
Þá verður námskeið í píanó-
leik undir stjórn próf. Anders
Rachlew, Kaupmannahöfn,
námskeið í söng undir stjórn
prófessoranna Franziska, Mar-
tiensen-Lohmann frá Dússel-
dorf og Paul Lohmann frá
Frankfurt og ennfremur nám-
skeið í fiðluleik undir stjóm
próf. Charles Barkel frg Stokk-
hólmi.
Þeir þátttakendur, sem þess
óska, geta fengið að spila op-
inberlega á tónleikum að lokn-
um námskeiðunum, og þá jafn-
vel með hljómsveit.
Nánari upplýsingar um nor-
rænu tónlistarnámskeiðin í
Lundi fást hjá Nordiska ung-
domsorkesterns sekretariat,
c/o komponisten John Fern-
ström, Södra Esplanaden 8,
Baldvin Ilalldórsson fer vel Leikritið hefði vart komizt
með hlutverk kauDmanns, er fyrir á minná sviði en Þjóð.
de^ur * fyrstu fyrirlitning á leikhússins, bæði vegna fjölda Lund. Bækling með upplýsing-
Húðkeipur virðist líka fullgott Grænlen<Jingum> en afræður þó ieikenda og þess, að sum atrið • j um um námskeiðin er einnig
orð í stað kajaks, sem notað er að vera um kyrrt með ESede> in gerast í senn úti og inni. Erú hægt að fá hjá Sambandi ís-
þegar konungui* kallar land- leiktjöldin vel gerð. ilenzkra karlakóra.
stjóra og dáta sína heim.
nokkrum sinnum, og Hvarf er
varla lakara en Kap Farvei.
Loks er eitt svarið þannig:
,Var það upp á nokkuð?" sem
er alveg ónothæft. Þar á að
vera: „Hverju varðar það?“ eða
eitthvað því líkt.
Leikendur eru að vísu marg-
ir, en þó hvílir leikurinn á fá-
einum og fyrst og fremst Jóni
t Sigurbjörnssyni, sem fær þa.r.a
. stærsta hlutvérk sitt. Hann
hefur ágæta rödd, og leysir
! vandasamt hlutverk vel af
j hendi. Þó hvarflar það ai':
1 manni, að síra Hans Egede
hefði ekki látið sér nægja að
þrýsta hönd Friðriks konungs i gamlan mann. Allir eru
þakklætisskyni fyrir, að hann reyndir leikarar, sem
vei’tir honum skip til Græn-
landsferðarinnar, heldur hefði
, hann fallið á kné fyrir einvald-
• anum, því að slík lolning mun
þeim gucilegu mönnunx hafa
verði sýnd á sinum tíma. Slikt
er þó smávægilegt.
Valur Gíslason í gerfi Græn-
lendingsins Ódarks.
Herdís feorvaldsdóttir leikur
Geirþrúði, konu prests. Vahð á
henni er misheppnað. þýí að'
Hans Egede kvæntist konu, sem
var 13 árum eldri en hánn, en
það er ekki hægt að hugsa sér
slíkan aldursmun í leiknum - —
hjónin eru í mesta íag: jafn-
aldra. Hlutverkið virðisi. einnig
krefjast þess, að prost.-frúin
auðsýni eldlegan áhuga fyiir
kalli manns hennar, og í því
verciur að gera meiri kröfu til
Herdísar. í síðasta atriðinu
tekst henni þó ágætlega.
.:j ÖIJ önnur: hlutverk exu mun
minni, og gera einnig minni
kröfur um meðferð.
Jón Aðils leikur prófessor,
sem er fullur beizkju og óbcit-
ar á öllum mönnum, og hörfar
norður á bóginn, er trúboð
Egedes fer að bera árangur —
menn fara að gerast kristnir.
Jón Aðils er öruggur leikavi, og
mættu tilþrifin þó. vera meiri
á köflum.
Þrír leikendur fara mð tvö
hlutverk hver: Róbert Arnfinns
son, er leikur konung og af-
brotamann, Ævar Kvaran,
stórkanzlara og landstióra, og
Gestur Pálsson, bisku.p og
þeir
gera
hlutverkum sínum góð skil.
I Annað helzta hlutverkið í
hópi Grænlendinna —• Ódark
— er í höndum Vals Gíslasonar,
og bregzt hann ekki frekar en
venjulega, en hitt leikur Har-
I aldur Björnsson, einnig ágæt-
lega.
j Ekki er kostur á að telja upo
1 alla aðra Jei.kara, en flestir fara
þeir vel méð sín litlu hlutverk.
t Skal þó getið nafna þeirra, sem
eru ekki ,,statistar“:
Rúrik Haraldsson, Þorgrím-
ur Einarsson, Valdimar Helga-
son, Ragnar Arnalds, Jóhann
Pálsson, Páll R. Smith, Karl
ii■■ m ■■■■ m ■■■■ iiii! ■■■■ ili ■■■■ HHl ■■■■ HiH ■■■■ Hlil ■■■■ lUH »■■■ mii
MIT
kiifantfhífœkeintiKuin ?
Debra Paget heitir ung og
upprennandi „stjama“ í Holly-
wood. Nýlega var frá því skýrt
í viðlesnu kvikmyndatímariti,
að hún nagað'i neglur sínar, en
gerbl sér far um að losna við
þenna hvimleioa kæk. Hún er
sögð hafa andstýggð á lands-
síma-samtölum og baunum!!
'k
Sagt er, ao Ilollywoodleikar-
ar haí’i ekki lengur ráð á að
eiga skemmtifcrðasnekkjur. —
Aðeins tveir telja sig enn geta
Ieyft sér slíkan munað: Errol
i!!ll ■■■■ H
enn jafnhrifinn af Hollywood-
leikkonum. Nú er hann sagður
vera að fara á fjörurnar við
Gene Tierney. Ilins vegar er
Rita Hayworth sögð ógurlega
ástfangin af greifa nokkrum,
sem Villapadierna nefnist. ■—•
Þá það.
★
Merle Oberon er kunn, brezk
kvikmyndaleikkona, sem oft
hefur sézt í myndum hér. Hún
er fædd á eynni Tasmaníu við
Astralíu, ólst að nokkru upp á,
Indlandi, en dvaldi lengst af í
Flynn, sem á snekkjuna ,,Zaca“j Englandi. Nú hefur hún sótt um.
og Ifumphrey Bogart, sem get- | að verða bandarískur ríkis-
ur ekki fengið af sér að selja i borgari.
farkostinn „Santana".
k
John Wayne, sem um þessar
mundir er taiinn einn vinsæl-
asti karl-kvikmyndaleikari
vestan hafs, á son, sem Michael
heitir. Hann átti nýlega 18 ára
afmæli, og er þess getið í fregn
Jóh. Guðmundsson, Anna Guð- ; um það, a. > Loretta Young hafi
mundsdóttir, Guðrún Stenhen-
sen, Bryndís Pétursdótti:',
Valdimar Lárusson, Hildur
Kalman, Arndís Björnsdóttii*,
íímilía : Jöirasdóttir, Kari'' Sig'-
verið skírnarvottur hans, á
sínum tíma.
★
. Aly Khan hinn indverski,
sem er frægur fyrir tvennt,
urðsson, Klemenz Jónsson og niikil auðæfi og að hafa verið
Bessi Bjarnason. kvæutur Ritu Ilayworth, virðist
Nýlega birtist grein um leik-
konuna Lana Turner, sem,
mörgum þykir ein fegursta
„stjarnan“. fear var liaft eftir
henni, að „ást væri ekki til“.
Þótti betta spaklega mælt hjá
leikkonunni, enda hefur hún
nokkra reynslu í þessum efnum
— verið gift nokkrum sinnum,
cn ekki verið farsæl í hjóna-
böndum sínum. Hún er nú 31.
árs, og sýnilega komin á þá
skoðun, að öll ást sé eintómt.
gabb. Hún var sögð mæðuleg,
en fögur, er hún mselti þetta.