Vísir - 20.04.1953, Blaðsíða 5

Mánudaginn 20, apríl 1953.
VÍSIR
UNHH.
Það gæti verið til fróðleiks, a.m.k. einkyerjum hinna ellefu
jjnísund bifreiðaeigenda þessa lands, að vita, að Ameríkumaður-
isn Charles Goodyear, er Iagði með hugviti sínu grundvöilinn
að gúnunívinnslunni, dó í skuldafangelsi, að það var brezkur
dlýralæknir, Thompson að nafni, sem fyrstur manna lét sér til
hugar koma árið 1845, að nota loftfylltar gúmmíslöngur í
Jeðurumbúðum til hlífðar kerruhjóliun, að það var ekki fyrr
en eftir sigur Frakkans Miehelin í kappakstri milli Pan'sar og
Kúðuborgar árið 1902, að almennt var farið að taka unp gúmmí-
hjólbarða á bifreiðar, af svipaðri gerð og þeir tíðkast nú og var
sigurför Franzmannsins þó að bessu sinni ekki stásslegri en
svo, að skipta varð 19 sinnum um hjólbarða á bifreið hans.
Það mun einnig einhvern tíma þykja saga til næsta bæjar,
þegar farið verður að rifja upp ýmsa þætti úr gamalli iðnað-
arsögu íslands, að 'það skyldi hafa verið séra Kári Valsson,
sveitapresturinn góði, sem fyrstur varð til þess að sóla hjól-
Ibarða á fslandi 2. apríl árið 1946.
Þarna var það, yzt í■ norðri
Jivítt og blátt. —
— Það var fyrir þúsund ár-
um. —
Þá reis það úr hafi i roða
morguns, blátt og hvítt. —
Þeir vissu það eflaust útlend-
ingarnir, er litu það þá í fyrsta
sinn, að kröpp myndu kjör að
„hreppa Kaldbak en láta akra“,
en svo brennandi var frelsis-
þráin i brjóstum þeirra, að
hennar vegna gerðust þeir ráðn-
ir í að þola ekki áþján og ofriki,
þess vegna varð land hinna
þriggja lita tákn friðar og far-
sældar, þar sem það reis þeim
úr djúpi úthafsins mikla.
Áreiðanlega hafa þeir verið
ráðnir í að gœta þess frelsis
vel, er þeir leituðu, og varð-
veita það óbornum kynslóðum'
landsins, er þeir œtluðu að
byggja. —
Margar aldir eru nú liðnar frá
stríðslok sameinaðist fjölskyld-
.an aftur í höfuðborginni, og
þar fæddist þeim hjónum dótt-
ir árið* 1921. Hún býr nú í
Prag, ásamt móður sinni, en
fað*ir Karels er löngu íátinn.
Karel lauk stúdentsprófi
árið 1931, en nokkru áður hafði
hugur hans hneigst til nor-
rænna fræða, og til Svíþjóðar
kom hann fyrst árið 1930, og
fór þangað aftur næsta ár, en
upp frá því dvaldi hann jafn-
an Iangdvölum á Norðurlönö-
um, kom fyrst til íslands árið j , f. - fVndi
1933, las við háskólann, safnaði
hér munum fyrir tékkneskt J Svo var Gúmmíbarðinn stofn-
þjóðminjasafn, gerðist kaupa-1 aður og Karel fór til íslana's
maður á íslenzkum sveitabæ.
geta tekið þar upp þráðinn,
sem hann hafði áður verið nið-
ur feldur og er nú ráðinn í að
hefja nám í íslenzkum fræð-
um hér við háskólann, en þá
taka hernaCaryfirvöldin brezku
í taumana, gruna hann um
njósnir, handtaka hann og
flytja til Englands. Þar gistir
hann ýmis tugthús í heilt ár,
en er aldrei sakfelldur, enda
saklaus. Honum var svo sleppt
og leyft að vinna fyrir sér i
Bretlandi og gerist hann þá
vinnumaður á sveitabæ í
Kumbaralandi. Þar þótti hon-
um ill vist og ömurleg og leit-
aði því atvinnu hjá fyrirtæki
nokkru, er sólaði hjólbarða, og
hóf þar störf.
Þar sem hann enn var ráðinn
í að setjast að á Islandi, kom
honum til hugar, að með því
að nema þessa nýju iðngrein,
gæti hann auðga‘6 atvinnulíf
hins væntalega heimalands
síns, og varð það því sam-
komulag milli hans og fram-
kvæmdastjórans, að Karel
skyldi gefast nemandi í iðn-
greininni, svo að hann gæti
unnið að rannsóknum á hag-
kerfi Austur-Evrópulanda, en
mun koma hingað heim í vor.
Kári vonast til að ljúka guð-
fræðiprófinu eftir næstu hátíð-
ar, en upp úr því mun hann
taka að svipast um eftir brauði
í sveit.
Þó að hér hafi nú ærið verið
talið til þess að Kári geti ekkí
kallast neinn hversdagsmaður,
þá á hann þó enn svo marga
strengi á sinni hörpu, er hér
hafa ekki hljómað, að þá mætti
margur þakka fyrir að eiga eina
saman sér til ágætis, en um
leið og hér verður, rúmsins
vegna að brjóta í blað æfisögu
hans kemur það í hugann, að
nú hafi það á ný orðið að
veruleika, er Sigurður Orkn-
eyjajarl Hlöðvisson sagði forð-
um um nafna hans Sölmund-
arson, er einnig gerðist góður
íslendingur, að engum væri
Kári líkur.
★
„Eg er náttúrulega fyrst og
fremst hjólbarðaviðgerðamað-
ur. Annars hefur mér fundizt
alla tíð frá því er eg var smá-
strákur hjá afa mínum á stríðs-
árunum fyrri að eg væri sveita-
maður, enda hef eg hugsað mér
að verða það svo fljótt, sem
unnt er, eftir að eg hef lokið
prófi.“
Hvenær ákvaðst þú
að gerast prestur?
Það mun mér fyrst hafa kom-
ið til hugar í fangelsi úti á
Bretlandi. Þar kynntist eg ýms-
um kristnum ágætismönnum,
sem opnuðu mér nýja innsýn í
dularheima ti’úarinnar. Eg er
þvi er þetta var — long saga i
, afxui’kvæmt þangað, og eftir
skrað, saga um frelsistjon,} , ' ,
frelsisbaráttu.-----
------ Og enn var það þarna
yzt í norðri, hvítt og blátt. —
— Það var árið 1939. —
Farkosturinn var annar, en
frelsisþrá farþegans söm og
Árið 1937 fékk hann styrk til
_í að nema íslenzk fræði í Sviþjóð
og lagði þá einkum stund á
rímur. Eftir að Tékkóslóvakía
var svikin í hendur nazistum
taldi Karel sig ekki geta átt
• að
stríðið skall á ákvað- hann að
f>ara til íslands, í því skyni að
gei’ast íslendingur, og hingað
kom hann með síðustu ferð
Gullfoss frá Danmerkur haust-
ið 1939.
i
síðar hagnýtt hið brezka einka- fæddur. til kaþólsku, en lengi
vel hélt eg að ki’istindómur
væi’i ekkert nema innantómir
helgisiðir og kennisetningar í
andstöðu við heilbrigða skyn-
semi, og taldi mig því árum
saman algerlega trúlausan.
Síðar var hann 6 mánuði í
Finniandi, þar sem hann kom
svipuðu fju’irtæki á iaggirhar,
en a j því loknu hvarf hann
aftur hingað og gerðist starfs-
rnaður Gúmmíbarðans. Þar
vann hann samfleytt íil hausts-
ins 1951, en þá innritaðist hann
í guðfræðideild háskólans, og
hafa hjáverk ein síðan verið
unnin af honum í Gúmmíbarð-
anum.
Karel — eða Kári Valsson,
eins og hann vill nú láta kalla
sig — kvæntist meðan hann
dvaldi í Bretlandi á stríðsár-
þeirra, er fyrir þúsund árum' Næst finnuin við hann í ýms-
litu fyrst þessa landsýn.— | um héraðsskólum, en þar er
__ __ Megi island œtíð verða úann að flytja fyriiiestra um mium. Kona hans er tékknesk,
frelsistákn öllum þeim, er lita hið gamla föðurland sitt. Svo hagfræ'óngur að menntun. Hún
það í morgunbjarmanum, þar
sem það rís úr hafinu mikla,
yzt í norðri, hvítt og blútt.-
Kári Valsson fæddist 17. júlí
1911 i Pi'ag, höfuðborg Tékkó-
slóvakíu. Hann var skirður
Karel og lcenndur við fööur
sinn, Vorovka, svo sem sið-
venja er þar í landi. Móðir hans
er af.gömlum bændaættum úr
Bæheimi, íaðirinn háskóla-
kennari í heimspeki sonur
kennaraskólástjóra í Prag',
flestir forfeðra hans mennta-
menn.
Meðan faðirinn gegndi her-
þjónustu dvöldu mæðginin á
bæ móðurföður Karels, en í
toknuni gráðuostinum, er hann
áreiðánlegá ver.sti ostur í heimi.
— kr.
★
Spakmæli dagsins:
Engum að trjúa ekki er gott,
en öllum verra.
gerist hann kaupamaður hjá hefur að uhdanförnu verið í
prestinum að Miklabæ í Skaga- þjónustu .Sameinuðu þjóðanna
firði. Eftir það telur hann sig í New York, þar sem hún helur
Hefur bú orðið fyrir
vonbrigðum með námið?
Þvei’t á móti. Það er miklu
þyngra en eg bjóst við, en fyrir
vikið langtum skemmtilegra.
Mér þykir með hverjum degin-
um betra, að hafa kosið mér
þetta hlutskipti. Einu sinni
ætlaði eg að lesa norræn fræði,
hafði langt tilhlaup að doktors-
ritgerð í rímnafræ&um, en úr
því varð ekkert, svo að eg hof
eiginlega verið eilífðarstúdent,
—- alveg upplagður. Nú fer því
vonandi að verða lokið.
\
Vitlu gera svo vel
að segja mér eitthvað
um lijólbarðana?
Velkomiö. Hrágúmmí er
blandað efnum, sem gera það
hæft til suðu og með tilstyrk
sérstakra véla er það svo fest
á slitna hjólbarða, en þánnig
eru þeir endurnýjaðir fýrir
hálfvirði þess, sem nýir kosta,
en endast þó eftir að búið er
að setja nýja gangandann á þá,
eigi skemur en þeir, sem nýir
eru. Fyi’irtækið Tyresoles, sem
eg vann hjá og byggt hefur
upp kerfi Gúmmíbarðans, er
gi-undvallað á amerískri hug-
mynd, sem einkaleyfi er á, en
aðferðir hennar eru í alla staði
betri en aðrar, sem notaðar eru
við hliðstæð störf, enda var
talið að Tyresoles hefði endur-
nýjað 10 milljónir hjólbarða
árið 1949.
í Gúmmíbarðanum vinna nú-
8 menn, og munu hjólbarðarnir,
sem sólaðir hafa verið þar, nú
skipta mörgum þúsundum. Mér
þykir vænt um Gúmmíbarð-
ann. Eg hef fórnað honum
nokkrum árum æfi minnar, en
hann hefur goldið þau með
mörgum gleðistundum og því
fé, sem eg vona nú að endist
mér unz eg hef lokið námi. Eg
hætti m. a. vegna þess að mig
langaði í sveit, og svo fannst
mér stundum, að enda þótt
eg væri liðtækur við hjólbarð-
ana, þá gæti eg samt annars
staðar gert meira gagn, þar
sem fyrri menntun mín og lífs-
í-eynzla kæmi að einhverjum
íio tum.
Hvað viltu segja um
íslenzku borgararéttindin
og Kára Valsson?
Fyrst af öllu, að mér þykir
vænt um að vera nú orðinn
íslendingur. í öðru lagi, að' eg
hefði helzt viljað mega halda
skírnarnafi mínu, en var feginn
að losna við ættarnafnið. Það
olli mér mai’gvíslegum óþæg-
indum og hinum undarlegustu
uppnefnum. Frumlegast þeirra
mun Vorvaka hafa vex’ið. Fyrra
nafn mitt mun þó vei’ða varð-
veitt í landafræði íslands með-
an menn muna Karelshelli, en
það er mér ekkei’t metnaðar-
mál. Nýju nöfnin eru að því
leyti heppileg, að eg get notað
áfram gamla fangamai’kið á
næi’fötunum mínum. Það er
mikill kostur.
Hve mörg tungu-
mál talar þú?
Þau eru ekki mörg, en eg get
lesið öll gei’mönsku og róm-
önsku málin og nokkur slav-
nesk. Grísku hef eg verið að
læra að undanförnu.
i
Hvers vegna kaust þú
fremur að gerast íslend- !
ingu en leita til ein-
hvers annars lands?
Það er vegna þess frjálsræS-
is, sem rikir hér, frelsis til þess
að mega haga sér eins og mað-
ur. Það er þess vegna, sem eg
vil hvergi eiga heima nema
hér, og bíð þess nú með óþreyju
að Ijúka náminu, svo að eg geti
tekið til starfa einhvers staðar
þar í sveit, sem söfnuðir vilja
þiggja þjónustu mína.“
—í*rr——’r— ... J
enda þóít ég væri liðtækur við hjólbarðana."
Sameinaðir verktakar
Skrifstofan er flutt að Skólavörðustíg 3. Opin daglega
frá kl. 9—3, útborgun hvern föstudag kl.‘ 1—3, enda hafi
reikningar vejL’ið lagðir itip áður. Sími 82450 og 82451.