Vísir - 23.06.1953, Blaðsíða 5

Þriðjiidagiira ;23. 3Úni .1953
V t'SlH
er
a
'MÍiUM SMMFfj
Skrafað og fræðst af Kirsten og
Hefge Kasrsberg.
Hús meS strábökum, hús úr
múrsteinum, hús úr steinsteypu
birtast og hverfa jafnskjótt.
Skógarlundir og akrar fara
eins að, allt virðist þjóta fram
hjá. í raun og veru er allt með
kyrrum kjörum, en hraðlestin
þýtur með feiknahraða frá
Árósum til Álaborgar, en þang-
að er ferðinni heitið.
Eg hafði ekki mikinn tíma til
að kynna mér sögu Álaborgar
og helztu merkisstaði, og tók
því það ráð að hitta Helge
Kaarsberg ritstjóra, en mér var
Ijóst að hann vissi og kunni
sitt af hverju.
Klukkan rúmlega 12 hringdi
eg dyrabjöllunni heima hjá
Kaarsberg. Dóttir hans kom til
dyra og fylgdi mér umsvifa-
laust til stofu og þar sátu Helge
og húsfreyja hans að morgun-
verði.
„Hver skollinn — eruð þér
kominn. Fáið yður sæti og
drekkið kaffibolla. Þettg er
konan mín, Kirsten. Hún hefur
verið í Reykjavík“. Eg heilsaði,
þakkaði og settist.
„Þér komið frá Reykjavik.
Þekkið þér Jón frænda?“ spurði
húsfreyjan.
„Hver er Jón frændi?“
„Það er Jón Eyþórsson".
„Heyrt hef eg rödd mannsins,
en ásjóna hans er mér lítt
kunn.“
Til £rá steinöld.
„Látið nú Jón frænda bíða,
þangað til eg er farinn á skrif-
stofuna,“ sagði Helge, og við
létum hann bíða. „Þér viljið
vita eitthvað um Álaborg,“ hélt
Helge áfram. „Þér ættuð að
vera lengur í bænum, þá skyldi
eg sýna yður marga merkis-
staði, en fyrst yður liggur svona
mikið á, verðið þér að ferðast
í anda að mestu leyti.
Álaborg er gamall steinald-
arbústaður, byggð á eyjum, sem
tvær ár hafa myndað. Þéttbýli
var mikið eftir því, sem þá
gerðist. Fólk fluttist hingað frá
Himmerlandi. Meðal margs
amiars höfum við grafið upp
steinaxir, sem voru ekki alveg
fullgerðar en sýnilega ætlaðar
til útflutnings. Nágrennið er
fullt af gömlum haugum af
allskonar gerðum og þeir sanna
þéttbýlið til forna. Á steinöld
hafa Álaborgarbúar siglt í hol-
um trjábolum, og það sýnir
löngunina til að byggja skip og
sigla. Það er því engin undur
þótt Álaborgarbúar geti byggt
skip eins og Esju, Heklu og Þór
nú á dögum.
Á árunum 1035—42 var mynt
slegin í Álaborg. Á þeim árum
var mikil síldveiði í Limafirði,
en þegar hafið braust í gegn
við Thyborön, breyttist gróður
fjarðarins og síldin hvarf.
Bán og aftur rán.
Síldin var mikil vei’zlunar-
vara á sínum tíma, og lögðu
Álaborgarbúar allt kapp á að
koma. þessari framleiðslu sinni
í verð. Ef svo bar. undir, ,a^5
komnir, laumuðust Álaborgar-
búar til Nibe og rændu síld
þaðan. Þessum ránum hafa
Nibebúar aldrei getað gleymt.
Þegar Nibesýningin var haldin
sl. sumar í tilefni af afmæli
bæjarins, laumuðust dulklæddir
menn inn í ráðhúsið í Álaborg
og rændu bæði borgarstjóran-
um og allri bæjarstjórninni og
fóru með allan hópinn til Nibe.
Þessi ránsfengur var þó ekki
seldur, heldur var föngunum
veitt vel og síðan fengu þeir að
fara heim.
Þetta eru reyndar ekki einu
ránin í sögu Álaborgar: Árið
1247 rændi Abel hér, 1368
Holtsetar og 1534 lagði Johan
Rantzau bæinn undir sig, drap
2000 bændur. 1864 og 1940 her-
nárnu Þjóðverjar bæinn og
rændu óbeinlínis.
Vantar í bæjarsafnið.
Á miðri 15. öld var hér kom-
in nunnuregla, en framferði
nunnanna hefur sýnilega ekki
verið eins gott og æskulegt var,
þar eð konungur uppálagði
ábótanum í Álaborg og biskup-
inum í Viborg að gæta jóm-
frúnna í traustri byggingu. —
Ó-já, það var í þann tíð, og
Kirsten Kaarsberg.
i nu er ú3 nuKiu leyti norfinn.
Fallegustu húsjn , eru nú í
Gamla bænum í Árósum. —
Ferðamenn héldu mikið upp a
þenna gamla bæjarhluta og t.
d. farandsalar, sem* vóru á
ferðalagi, éýddu þar morgum
nóttum í félagsskáp fjörugra
og félagslyndra s.túlkna, stn:
„erðu gestunum allt til bælis,
sem þær gátu. Á þeim. árum var
4laborg fjörmikill bær. Nú er
allt fjör horfið. Við framleið-
um dásamlegt ákavíti, én.h'ald.ið'
þér, að við hofúm efni á að
drekka það? Ónei —( allt fer í
<katta og'. deyfðin leggst
drungafull yfir bæinn.
Álaborgáibuar voru annars
karlar í krapinu á s.ínum t.íma.
Þegar við áttum í stríði við
Englendinga 1801 og 1807 gat
honum, en hann er kvæntur
'öðursystar minni. Og Jcn
frændi er inndæll maður
raunar langbezti „frændinn“,
sem eg á. Áður en eg fór héldu
þau hjónin skilnaðarveizlu. —
Það var dásamleg veizla og
eg gleymdi alveg myrkrinu i ís-
lenzka skammdeginu.
Eg kynntist líka öðrum ágæt-
um manni. Það var Þorsteinn
Jósepsson blaðamaður og ljós-
myndari. Hann Iofaði mér að
koma til sín í myrkraklefann
sinn, en eg var þá, og er reynd-
ar enn, blaðaljósmyndari. Þor-
steinn lét mig oft vera eina i
klefanum og þá kom konan
hans með kaffi til mín. Við gát-
um ekki talað saman en með
allskonar handapati gat eg
þakkað henni fyrir kaffiði
Þér megið til að bera öllu
þessu fólki kæra kvéðju frá
mér. Eg ætlaði til íslands sum-
arið 1949, en þá giftist eg og
síðan hef eg ekki haft tíma til
þess.“
Helge Kaarsberg.
nú eígum v ið. ekkx eínu sinni
jómfrúr á bæjarsafninu. En við
eigum annað og merkilegra, við
eigum klausturbygginguna og
það er skínandi bygging', óbrot-
gjarn minnisvarði gamaiiar
miðaldamenningar. Klaujtur-
byggingin er nú notuð sem
elliheimili.“
„Já, vel á minnst,“ tók
Kirsten fram í. „Ef þér skrifið
um Álaborg, þá minnist á það,
að hér er búið að gera ákaflega
mikið bæði ívrir börn og gam-
"imcnni. Við höfum vöggu-
stofur, dagheimili, leikvelli,
'skóla, fristundaklúbba, stöðu-
valsleiðbeiningar og hæfni-
prófun handa börnuni og ung-
lingum, og eitt fullkomnasta
elliheimili Norðurlanda er ein-
'mitt-hér í Álaborg.“
„Við skulum sleppa þessu
nýmóðins brölti í bili,“ segir
Helg'e, „og halda áfram að
tala um fortíðina.
Óviss hagnaðuv.
;l -Hér ;var áSur fyrr i'dasandi
engin-síld vai'til en kaupeHdur-Jégur gamall bæjarhlúti, 'stfh
Krítarpípusafnið.
Eg fór nú að hugsa til
hreyfings og lagði leið mína
um skrifstofuna hjá Helge
Kaarsberg.
Kaarsberg hefur viða farið
og margt séð. í 6 ár dvaldi
hann í Afríku og 3 ár á Sum-
ötru —- var framkvæmdarstjóri
séx stórra ekra. Um þau ár
hefur hann skrifað bækur, og
æ 'síðan reynt að gera löndum
sínum og fleirum skiljanlegt,
að þeldökku mennirnir standa
hinum hvítu sízt að baki á
margan hátt, m.a. í bókinni:
„Brun mand og hvid“.
„Hjartagæzka þeldökka
mannsins er sízt minni en hins
enginn kauþmaður í Áláborg !ivíta,“ sagði. Helge, „og skap-
verið þekktur fyrir áAgerá ekki gerðarró þeirra er meiri. Hér
út a. m. k. eitt víkingaskip, 1 Vestur-Evrópu liggur öllum
'umir áttu mörg. Afi minn áöi svo' mikið á, að taugarnar eru
eitt slíkt skip, én hann hefur ' spenntar til hins ýtrasta. Svert-
ckki verið alveg viss um agcð- inginn gefur sér tíma til að
þin af útgérðinni, þvi áö bann hugsa og njóta hvíldar. Feginn
kallaði skipið , den uvisse hefði eg dvalið alla ævi meðal
gevinst“.“ þéirra, en sérstakar orsakir
Tíminn leið, og Helge varð urðu þess valdandi, að eg varð
að fara á skrifstofuna en þá tók að flytja aftur til Evrópu.
>»<^v«iyjunnar við. I Siðan eg kom heim hef eg
TvelJ* gfíftr ■ i |! ' §|f: m reýnt að vekja eftirtekt fólks-
j ins á gömlum verðmætum í
íslendingar. j býggingarlist, siðum og venj-
„Eg' var á íslandi í þrjá mán- ■ um o. fl. Siðasta frístundastarf-
uði 1948,“ sagði Kirsten Kaars- j ið mitt var að grafa upp gamla
berg. „Þá var eg ögift og hét krítarpípuverksmiðju skammt
Holst, en var aldrei kölluð'-
annað en Tut á íslandi. ís-
landsveran var ljómandi
skemmtileg' og þáð átti eg
einkum Jóni frænda að þakka.“
var, hef eg fundið bæði norskar^
enskar, hollenzkar og' danskar
krítarpipur og hefur þjóð-
minjasafnið fengið sinn skerf
af þeim. Afganginn gaf eg bæn-
um, og verður nú vonandi;
komið upp krítarpípusafni áð-
ur en langt um líður.“
Náttúran. til
endurnæringar.
Á leiðinni á brautarstöðinau
sýndi Helge Kaarsberg mér
gamla bæjarhluta m.a. kjall-
arann undir gamla klaustrinu,
þar sem jómfrúrnar bjúggu £
gamla daga.
„Eg vil hvergi búa í Dan-
mörku frekar en Álaborg,“
sagði hann. „Bærinn er svo stór,
að fólk getur fengið að vera £
friði fyrir smáborgaraskap, sem
oftast lýsir sér í óviðurkvæmi- -
legri hnýsni og rógi um náung-
ann. Hinsvegar er hann ekki
stærri en svo, að hægt er að
fylgjast með hverjum vaxtar-
anga hans. Álaborg er ávailt
ung á ævafornum merg.
Þér áttuð að vera lengur hjá
okkur,“ sagði Helge um leið og
eg fór inn í leituilestina. „Eg
skyldi hafa fylgt yður út um
nágrennið, en þar ferðast eg
oft á frístundum mínum. Mér
finnst náttúran vera bezta and-
lega endurnæringarstöð £
heimi.“
Ö. G.
frá Álaborg. Við héldum áður,
ao þrjár tegundir hefðu verið
til af krítarpípum, ég fann 30.
Krítarpípuverksmiðjan var
stofnuð 1773 og var leirinn
„Hvernig getið þér, sem eruð fluttur hingað frá Hollandi. —
dönsk, verið skyld Jóni Ey- Pípurnar voru seldar á 2 aura
þórssyni?“ | hver. í nánd við staðinn, þar
„Eg er eiginlega ekki skyid sem gamla krítarverksmiðjan
Rosselini ék
j*
eins og Etali
venjulega.
Nýlega komu hjónin Ingritl
Bergman og Roberto Rosselins
til Stokkhólms.
Þau komu í bifreið frá Háls-
ingborg, og stýrði Rosselini
bifi'eiðinni. Segja blöðin, að'
ferðalagið hafi verið brjálæð-
iskennt, því að Rosselini ók-
með um 100 km. meðalhraða
á klukkustund, og' vegirnir alls
ekki í sem beztu ásigkomulagi
alls staðar. Tugþúsundir manna.
t höfðu tekið sér stoðu við-
Berns-veitingahús, þar sem
j afhenda átti Ingrid Bergman.
heiðursskjal fyrir ftamúrskar-
andi leiklist, enda þótt hjónin
hafi ekki komið fyrir en kl. 2
i um nóttina. Þau hjónin dvöldu
tvo daga í St-ok.khólmi, eix
sneru síðan heim aftur til
Ítalíu.
Östre Anlæg — Markúsarkirkjan. í baksýn.
Frh. a. 4. síðu.
eintaki af því, sem taka átti
mynd af.
Duplomat-vélin mun vera
handhæg fyrir t. d. lögfræði-
skrifstofur, opinberar stofnanir,.
söfn og aðra aðila, sem þurfa aðv
fá nákvæmt afrit (ljósmynd) af
einhverju tilteknu gagni eða
plaggi.
Þegar munu hafa selzt nokkur
slík áhöld, en það er fyrirtæk-
ið Optima (Lárus Fjeldsted
yngri), sem hefur umboð fyrir
þau hérlendis.
Reynsla sú, sem þegar hefur
fengizt af Duplomat-ljósprent-
unartækinu, bendir til þess, að:
þau eigi eftir að ná mikilli út-
breiðslu hér, ékki síður eit
annars staðar.
Kjósið D-listann!