Vísir - 13.07.1953, Blaðsíða 5

Mánudáginn 13. júlí 1953.
VlStR
TH. BMÍTH :
Vwubíh tjmm.
T Enginn snýr sér við á götu í Reykjavík í dag, þótt hann' og gerist og gengur. En árið
sjái vörubíl aka hjá. í vitund nútíma-Reykvíkingsins er þetta
jafn-sjálfsagður lilutur og hurð eða gluggi, hattur eða tóbaks-
jjípa, eða hvaðeina, sem við höfum í kringum okkiu*. En þó
þurfa menn ekki að vera gamlir til þess að muna, þegar vöru-
bílar þóttu svo nýstárleg farartæki á gÖtum bæjarins, að hestar
fældust, er þeir komu brunandi fyrir horn, og menn á miðjum
1920 fór eg að keyra fyrir al-
vöru, þá kominn undir tvítugt.
Eg var á Ford, —- það hefur
alltaf verið fyrirtaks vagn, —
einum af þessum gömlu góðu,
sem enga hafði gírstöngina,
aldri muna vel þá tíð, er hestvagninn og vörubíllinn háðu harða heldur „pedala", einn fyrir
orrustu, sem vitanlega gat ekki lyktað nema á einn veg,
sigri hins sjálfknúa vagns, sigri tækninnar.
með
„afturábak“,
fram, hinn
annan
þriðja,
fyrir á
sem var
Óhætt mun að fullyrða, að óvíða í siðmenntuðum löndum hemill. Þenna bíl átti eg sjálf-
hefur vörubíllinn meira hlutverki að gegna í flutningum á
landi en hér. Þetta liggur raunar í augum uppi. Hér eru engar
járnbrautarlestir til þess að anna þungaflutningum. Við höfum
blátt áfram hlaupið yfir þann kafla í 'þróun samgöngumála.
Við förum beint af hestbaki eða ofan úr kerrunni upp í bílinn
og flugvélina. Þar á milli er ekkert þróunarstig, eins og í
nágrannalöndunum, engar reykspúandi eimlestir eða hvínandi
sporvagnar. Vörubílarnir þjóta um þjóðvegi landsins, — með
fisk sunnan úr Njarðvíkum, mjólk austan úr Ölfusi, kjöt norðan
úr landi. Lengi vel var það fjarska óarðbær atvinnuvegur að
vera vörubílstjóri, og er það kannske enn. Einn beirra, sem lifað
Iiafa þróunarsögu vörubílsins á íslandi, nálega frá fyrstu tíð, er
Þorsteinn Kristjánsson. f dag ekur hann stæðilegum Ford-
vörubíl árgangi ’41, 3ja tonna, en hann var ekki jafn-
öruggur, fyrsti bíllinn, sem hann hristist í austan úr Ölfusi á
þrem, fjórum klukkustundum.
ur, mig minnir að hann hafi
kostað um 2000 krónúr, sem
var geysimikið fé í þá daga.
Þorsteinn Kristjánsson er lið-
lega fimmtugur, nánar tiltekið
tœpra 53ja ára, en þess sér ekki
merki í fasi hans eða göngulagi.
Hann er snar og liðlegur í hreyf-
ingum, sem strax bera iþrótta-
manninum vitni. Það ér öryggi,
styrkur og mýkt í hreyfingum
hans, hann nýtur þess enn, að
hann var, og er, þrautþjálfaður
glímumaður, einn þeirra, sem
gerðu gar.ðinn frœgan á sinni
tíð.
Hann er fœddur að Korpúlfs-
stöðum í Mosfellssveit hinn 27.
septeniber árið 1901, en foreldr-
ar hans voru Kristján Magnv.s-
son, bóndi þar og Rannveig
Þórðardóttir kona hans. Þor-
steinn missti móður sina, þegar
hann var fimm ára gamall, og
fluttist á ýmsa bœi í Mosfells-
sveit með föður sínum. Bernsku-
saga hans er saga allra sveita-
drengja á þeim árum: Vinna og
aftur vinna. Átta ára var hann
Það mun hafa verið árið
1918, að eg fór fyrst að fást við
að aka vörubíl. Eg var þá eins
konar hjálparmaður á bíl, sem
Var samkeppnin horð?
Já, þá var hörð samkeppni,
—: við hestvagnana. Margir
höfðu enn ótrú á bílum, en al-
veg sérstaklega var hestvagna-
eigendum í nöp við okkur bíla-
mennina, sem vonlegt var. —
Vinna var lítil, helzt snatt upp
um nærsveitirnar, fyrir 3 krón-
ur um tímann eða svo, eða 2—3
krónur fyrir að flytja koíforl
ferðamanna.
Annars var ekki nema eðli-
legt að hestamenn væru illir út
í okkur. Hestarnir voru fælnir,
— óvanir þessum furðulegu
Lárus Hjaltested á Sunnuhvoli farartækjum, sem engin skepna
átti. Hann notaði hann meðai' gekk fyrir. Þetta var allí jvo
annars við heyflutninga frá nýtárlegt.
Yxnalæk í Ölfusi hingað. Þetta Oft voru hálígerð vandræði
var furðulegt farartæki, miðað úti á vegunum, ekki vegna bila-
við þau sem nú gerast, svo- umferðarinnar, því að hún var
kallaður Ford-,,keðjutrukkur“, ekki mikil þá, heldur vegna
sem bar um 1 tonn. Við vorum lestanna, sem lcomu að austan á
vorin og vegir mjóir, rétt fyrir
bílinn.
Þá voru bændur stundum
með 7—8 vagna í halarófu á
veginum á undan manni, og
vildu helzt ekki víkja, — töl lu
sig eiga allan rétt á veginuin.
Þá var gamanlaust að hitta fyr-
ir fjárrekstur á haustin. Féð
þetta 3—4 tíma á leiðinni úr
Ölfusi í bæinn. Kambarnir
voru þá ægileg torfæra. Oft lá
við borð, að bíllinn hefði eklci
upp brekkurnar, enda miklu
krappari beygjur þar þá en nú.
Þá voru bílarnir svo kraftlitlii,
að það var undir hælinn lagt
hvort maður komst áfram i
verstu beygjunum. Ef vegurinn 1 var vitanlega rekið eftir veg-
var mjög blautur, djúp hvö’-f inum, og þá. gat þetta vérið
eða þess háttar, kom það fyrir, ‘ fjarska tafsamt, en ljósin olt
að eg varð að taka hlassið af léleg á bílunum og hemlarnir
bílnum til að komast í gegn á ekki alltaf trausir. Þurfti því
sendur að sitja yfir kvíarollum honum tómum. Eg man eftir því, að hafa alla gát á.
á Kjalarnesi, þar sem heitir í
Norðurgröf. Þetta gerði hann
þrjú sumur, alltaf einn. Hœtt er
við, að piltum á þeim aldri
í dag þœtti sú vist heldur dauj-
leg, en svona var þetta þá. En
eklci er vitað, að bernskuárin i
sveit hafi dregið úr tápi þessa
drengs, heldur eflt hann og búið
honum krafta í köggla.
Tíu ára gamall kemur hann
með föður sínum til Reykjavik-
ur, sem nú verður franiiiðar-
heimkynni hans. Hér fer hann
í Miðbœjarskólann, er þó i sveit
á sumrin, áð Keldum, hjá
Magnúsi Hjaltested á Vatnsenda
og víðar í nágrenninu. Hann
selur Vísi á götunum og fœr 1
eyri á hvert blað. Þá var eins-
eyringurinn lika peningur.
□
Árið 1918 má segja, aðþátta-
skil verði í lífi Þorsteins Krist-
jánssonar.- ■ •- sp fvv f< 'H
Hvenær fórstu að
aka vörubíl?
emu sinm i Kömbunum, að eg
varð að taka alla mjólkina ofa~'
af bílnum og bera hana um 180
metra leið upp Kamba og setja
hana svo upp á aftur, þegar eg
hafði komið bílnum uppeftir.
Þetta var erfitt verk einum
manni, en brúsarnar flestir 30
og 40 lítra.
Var lögreglan
ströng í bá daga?
Þú átt líklega við út af öku-
skírteinum og slíku. Ekki get
eg sagt það. Menn voru ekid
að rexa svo mjög í slíku, enua
um fáa að ræða. Það var ekki
gengið mjög ríkt eftir því, að
við hefðum náð tilteknum aldri.
Annars voru lögregluþjónar
bæjarins mestu heiðursmenn
Allir þekktu þá, og 'þeir þekktu
alla. Þeir Páll, Jónas gamli og
Ólafur Jónsson voru allir sóma-
menni'en þó skal því-ekki tóyntj,1
að mörgum stráknum var
hálfpartinn í nöp við þá, eins
Hvernig voru
kjör ykkar?
Þau voru ósköp léleg, miðað
við það, sem nú er krafizt. í
fyrsta lagi voru bílarnir þá
flestir húslausir, og maður sat
þarna berskjaldaður, hvernig
sem blés. Þá var engin vöru-
bílastöð, og venjulega vorum
við niðri-á uppfyllingu, og biö-
um þess, að eitthvað félli til.
Einstaka maður hafði sima, og
naut þess, að auðveldara var að
ná til hans vegna ökuferða. Svo
var Vörubílastöð Reykjavíkur
stofnuð, mig minnir 1924, og þá
batnaði hagur okkar talsvert.
Þá kom afgreiðslumaður og
sími. Síðar skiptust bílamir á
fleiri stöðvar, einar fjórar um
tima, og var það mjög slæint
fyrirkomulag óg bjánaleg sam-
keppni. Svo fengum við sam-
éiginlega -stöð, Þrótt, og nú- hef-
ur þetta breytzt mjög til batn-
aðar á mörgum sviðum.
.Vör.ubilár voru fáir allt fram
til ársins 1930, en við Alþingis-
hátiðina fjölgaði þeim mjög
mikið, enda mikil vinna í sam-
bandi við hana, eins . og þú
manst. Svo kom atvinnuleysis-
úambil, ekki sízt í sambandi við
heimskreppuna miklu, sem
segja má, að hafi verið allt fram
að stríði. En árin 1940—46 voru
vafalaust bezta tímabilið í sögu
vörubílstjóra, hvað atvinnu
snertir. Þá var nóg' að gera og
snertir. Þá var nóg að gera og
fengu þá margir eldri bílstjórar
nýja bíla, sem voru traustir og
góðir, báru um 3 tonn, og
fékk eg einn þeirra, og má
segja, að unnt hafi verið að
„þéna peninga“ fyrir okkur
vörubílstjóra, svo að einhverju
næmi. En þá þyrptust meim inn
i stéttina. Við vorum ekki nenia
tæpt hundrað, sem höfðum
stundað þessa vinnu að stað-
aldri, en brátt urðu vörubil-
stjórar nær 500, og varð þetta
afleit þróun, enda kom at-
vinnuleysi. Síðan hefur gengic
á ým^u, en er sæmilegt í bill.
Mig minnir, að jiú sért
brautryðjandi
á norðurleiðinni?
Það má segja, að svo sé. Lg
fór fyrstur á vörubíi frá
Reykjavík norður á Akureyri
um Kaldadal árið 1929. Þar var
óruddur vegur og illt yfirferð-
ar, en það tókst þó. Eg fór þá
norður með' Þýzkalandsfara
Ármanns. En árið áður, 1926,
var eg í fyrsta fólksbílnum, sem
fór alla leið héðan norður á
Akureyri. Við fórum Kaldaaai.
Með mér voru þeir Siguiöur
frá Laug, Ari Þorsteinsson bii
stjóri á BSR og Stefán Jó-
hannesson skipstjóri. Varð þetta
til þess að farið var að ryðja
Kaldadal og g'átu menn farið
á Þingvöll að norðan.
Segðu mér eittlivað'
af glímuferli
þínum um dagana,
Það mun hafa verið' kri.igum
1920, að eg fór að iðka gximu.
Eg sá þá glíma á íþróttavellin-
um Sigurjón á Álafossi oa
Tryggva Gunnarsson. Mer þotti
mikið til þeirra koma og íékk
geysilegan áhuga á íþióttinni.
Fyrst þreytti eg kappglímu ár-
ið 1923, en síðast á Þingvöllurn
1930. Eg held, að árið 19'-!;)
hafi verið bezta „glímuár“ mitt.
Þá háðu fjögur félög flokka-
giímu í Reykjavík: Ármarm,
Glímufélag Reykjavíkur, K.R.
og Glímufélag stúdenta. Þá var
líf í tuskunum, og margir af-
burða glímumenn á ferðiímú
Við vorum alls 16 í þýngsta
flokki. Meðal glímumanna þá
voru Lárus Salómonsson, Þor
geir frá Varmadal, Jöx-gen Þm**
bei'g'sson, Ágúst Ki'istjánsson
og Georg Þorsteinsson. Eg ftkk
þá fyrstu verðlaun.
Líklega var konungsglímar. á
Þingvöllum einhver glæsiieg-
asta glíman, sem hér hefur ver-
ið háð hina síðari áratugi. Þar
voru flestir beztu glímumenn
landsins, og margir stórsnjallir
í íþróttinni, Sigurður Thorar-
ensen varð glímukóngur, en 'g
vann fegurðarglímuna. Amiais
var þessi glíma i tvennu tagi,
og fór fyrri hluti hennar íram
á íþróttavellinum. Þar fékk eg
óvænta byltu. Stundum leið allt
að korteri milli þess sem við
glímdum, og það var kalt að
bíða, og við st.irðnuðum upp.
Og nú ertu hættur • !
að glítna.
Ekki alveg'. Kappglímuuma-
bilið er löngu liðið, en e,i hefi
síðan kennt glímu, bæði i
Ái*manni, K.R. og á ísafirði og
í Bolungavík. Þá hefi eg farið
utan með glímuflokkum, sýnt
í Þýzkalandi, Noregi, Dan-
mörku og Englandi. Svo efði
eg Færeyingafai’a K.R. í hiiteð-
fyrra.
Því miður er glíman, þjóðar-
íþróttin, í niðurlægingu, og það;
er einkum áhugaleysi pjóðcii-
innar, sem veldur. Hér þarí að
verða þjóðarvakning urn glim-,
una. Heiður þjóðaríþrótf.ax'irm-
ar verður að sitja í fyrirrúmi
fyrir smásmugulegum fexaga-
krit. Hér ei* nógur efniviður í
snjalla glímumenn. Við ættum
að taka höndum saman mn að
hefja þessa drengilegu íþrótt
til vegs og vii’ðingar á ný.
□ .
Já, Þorsteinn Ki’istjánsson er
hættur að glíma með þeim
hætti, er lrann sýndi svo fagur-
lega á Þingvöllum 1930 og víð-
ar. En hann ber það með sér
enn þann dag í dag, að harn
hefur haft það gagn af glím-
unni, sem endast mun nonum
alla ævi. Elli kerling mun e'ga
erfiðara með að sækja hann
heim, enda þótt hún hljóti að
sigra um það er lýkur. Þor-
steinn er röskur til sóknar cg
varnar, líka þar sem hin oidna
norn er. Það á hann glímunm
að þakka. Fáa menn hefi eg séð
glíma betur né drengilegar en
Þorstein Ki’istjánsson, og eg
segi það upp í opið geðið á
honum, um leið og eg þakka
honum viðtalið.
Á þeim 12 árum, sem Þorsteinn hefur átt benna bíl, hefur hann
ekið' um 20 þús. smálestum af rauðamöl úr Rauðhólum til
Reykjavíkur. Hann hefur ekið bílnum alls um 500 þúsund km.
I — ei)a meira en 12 sinnum umhverfis jörðina við miðbaug.