Vísir - 18.09.1953, Blaðsíða 4

▼ fSlR
Föstudaginn 18. september. 1953
ITX'SXXS.
D A G B L A Ð
1 L') '
Ritstjóri: Hersteinn Palsson.
Auglýsingastjóri: Kristján Jónsson.
Skrifstofur: Ingólfsstræti 3. *
Útgefandi: BLAÐAÚTGÁFAN VÍSIR H.F.
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3. Sími 1660 (fimm línur).
Lausasala 1 króna.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Nauðsyn á niðursuðu.
Nú hefur rætzt svo úr um síldarsöltunina,.að Rússar hafa tjáð
sig reiðubúna til þess að taka við meira magni af millisíld
en um hafði verið samið í fyrstu, og eru því horfur á þessu
sviði mun betri en áður. Upphaflega hafði verið samið um það,
að 15% þeirrar síldar, sem söltuð yrði hér sunnan lands á
þessu ári, mætti vera millisíld, sem svo er nefnd, en þegar til
kom reyndist aflinn skiptast þannig, að miklu stærri hundraðs-
hluti lenti í þeim flokki en ætlað hafði verið.
Um tíma voru því talsverðar horfur á því, að ekki væri hægt
9jð uppfylla ákvæði samningsins um þetta efni, þar sem ekki
pótti borga sig að kaupa síldina af bátunum fyrir umsamið verð,
ef svo mikið af aflanum var úrgangur. Var þess vegna fariö
fram á það við Rússa, að þeir samþykktu að taka við meira
magni af millisíld, og er nú svo komið, að þeir hafa fallizt á
það. Má nú 40% vera af þeirri stærð, og er því á ný fenginn
starfsgrundvöllur fyrir síldarsöltun, og henni mun verða haldið
áfram, unz samningar hafa verið uppfylltir.
Þegar um þetta var rætt fyrir nokkrum dögum hér í blað-
inu, eða um það b’l, sem allt var í óvissu um það, hvernig
Rússar mundu taka málaleitan íslenzkra stjórnarvalda um
breytingu á samningnum, og þar af leiðandi áframhald söltun-
arinnar, var því hreyft, hvort slík ,,úrgangs“síld mundi ekki
vera bentugt hráefni fyrir niðursuðuverksmiðjur. Því hefur að
vísu ekki vei’ið svarað, enda ekki beinlínis spurt þannig, að
svars væri óskað, heldur var þessu frekar varpað fram sem
umhugsunarefni í sambandi við aðrar greinar sjávarútvegsins.
Nú er hinsvegar svo komið vegna breytingarinnar á samn-
ingunum við stjórn Rússa, að meira er hægt að salta af milli-
síldinni, og kann mönnum því að virðast, að ekki sé tímabært
að ræða um þetta atriði. Því fer þó fjarri, því að enginn efi er
á því, að er tímar líða og’ okkur vex enn fiskur um hrygg,
mun verða hugsað um að koma hér upp fullkomnum niður-
suðuiðnaði. Menn eru sammála um, að heppilegast sé að auka
sem mest fjölbreytni framleiðslunnar, og er þá komin stund
niðursuðunnar, sem hefur ekki verið nægilegur sómi sýndur
að undanförnu.
Það hefur oft viljað brenna við, að íslenzkar niðursuðu-
vörur væru lélegar eða skemmdar, og má vafalaust ýmsu um
kenna, en varla því, að ekki sé hægt að afla hér nægilega góðra
hráefni. Þau eru yfirleitt hin beztu, sem völ er á, og þegar vel
tekst við framleiðslu niðursuðuvarnings hér, stendur hamr
samskonar vöru annarra þjóða ekki að baki. Hér eru þvi að
mörgu leyti ákjósanleg skilyrði til þess að byggja upp arðvæn-
legan útflutningsatvinnuveg, ef gengið er að þessu með oddi
og egg. Það mætti gjarnan vera næsta stóra verkefnið að því
er sjávarútveginn varðar, að undirbúnar. sé framkvæmdir í
þessu efni. Eins og stendur eigum við fullkominn skipakost, og
stefna ber að því, að vinna mest úr afla hans hér á landi, láta
hann ekki fara úr landi óunninn eða því sem næst, því að við
það tapast stórfé. Það eru vissulega margvísleg verkefni, sem
vinna þarf á næstu árum og áratugum hér á landi, en eitt helzta
málið ætti að vera að auka niðursuðuna, fullkomna hana og
afla markaða fyrir fjölbreyttan og góðan varning af því tagi.
Togarar seldlir úr bænum.
T-jað hefur komið fyrir tvívegis á skömmum tíma, að togarar,
sem gerðir hafa verið út árum saman hér frá Reykjavík,
hafa verið seldir til annarra bæjarfélaga, og munu verða gerðir
út þaðan framvegis að öllu óbreytu. Þótt þetta sé að vísu ekki
st.ór hluti1 þess togaraflota, sem hér á heimahöfn, er þó alltaf
talsvert atvinnutap með hverju skipi, sem hverfur héðan til
annarra byggðárlaga.
Útgerðarráð bæjarins hefur tekið mál þetta til athugunar,
og hafa tveir meðlimir þess rætt við framkvæmdarstjóra
seljanda síðari togarans, en þá var málið komið á þann rekspöl,
að ekki varð aftur snúið. Ræddi útgerðarráð skipssöluna frekar,
og segir svo í fundafgerð þess, að það vilji benda á, að „rétt
væri að skrifa þeim togaraeigendum í Reykjavík, sem eiga
togara, sem bærinn á ekki forkaupsrétt að, skv. sérstökum
samningi, með ósk um, að þeir selji ekki skip sín úr bænum
án vitundar Reykjavíkurbæjar.“ Auk þess taldi ráðið rétt að
minna. eigendur annara togara á forkaupsrétt bæjarins, þar sem
um hann er að ræða.
Það er skiljanlegt, að menn í öðrum bæjarfélögum leitist
við að eignast eins stórvirk atvinnutæki og togararnir eru, en
það má alls ekki koma fyrir, að meiri samdráittur vérði á
útgerðinni hér í bæ en orðinn er.
Verða borgir framtíðarinnar
með himni úr plasti?
Amerískur prófessor hefir fengið þá hugmynd
Hugsanlegt er að borgir verði una kemur, verður safnað sam-
í framtíðinni byggðar undir
gagnsæum himni úr þjáli
(plastik) og geta menn þá ráðið
hvaða hitastig þar ríkir.
Ambrose Richardson heitir
prófessor við háskólann í 111-
inois. Hann er 35 ára að aldri,
er byggingameistari og heíur
verið prófessor þarna í átta ár.
Hann hefur gert nákvæma á-
ætlun um þessar borgir, sem
eiga að hafa tjaldþak fyrir him-
inn. Öllum undirbúningi er að
vísu ekki lokið, en hann langar
til að sýna í framkvæmd hvern-
ig þess háttar borg á að vera og
er fús á að byggja smáborg til
reynslu á hæfilega stóru svæði.
Richardson gerir ráð fyrir
því að í kringum borgarhlut-
ana verði reistir léttir veggir úr
þjáli. Og yfir þá veggi á svo að
hvelfa hylkjum, sem fyllt eru
með heliumgasi og getur það
þá haldið þjálhylkjunum uppi,
alveg eins og heliumgas heldur
loftskipum uppi. Hylkin eru
flöt og gagnsæ og aðeins nokkur
ferfet á stærð, en þau á að
tengja saman, svo að þau verði
eins og hvolf yfir borgunum.
Þó að eitt eða fleiri af hylkjun-
um eyðileggist helzt hvelfingin
uppi, samt sem áður og prófes-
sorinn heldur því fram, að það
verði fremur auðvelt að koma
aukahylkjum á sinn stað.
Skaðlegir geislar síast frá.
Á vetrum getur sólarljós og
hiti náð gegnum þjál-hvolfið,
en skaðlegir geislar síast frá.
Á sumrum verða gluggar opn-
aðir á hvelfingunni, svo að kalt
loft geti streymt niður en heitt
loft streymir upp og hverfur.
Regnvatni því sem á hvelfing-
an og notað til þess að vökva
með trén, blómin og grasfleti
undir tjaldhimninum. Mönnum
verður þessi hvelfing ekki til
neinna óþæginda, því að hún á
að svífa uppi yfir borgunum í
hálfs annars kílómeters hæð.
Prófessorinn segir að með þess-
ari aðferð geti fólk loks byggt
og búið utan dyra. Einbýlishús
eigi að hafa létta veggi og vera
þaklaus. Og nægileg sól verði
jafnvel þó að skýjað sé. Um
nætur þurfi kannske að hita,
en regn, snjór og skorkvikindi
verði óþekkt í borgum með
slíkum umbúðum.
Vill gera tilraun.
Prófessorinn vill láta gera
tilraun í smáum stíL Síðan vill
hann láta byrja stærra og láta
setja upp svona himinholf sum-
staðar, t. d. yfir íþróttvöllum.
Virðist sú hugmynd ekki afleit.
Svona borg gæti orðið fyrir
skemmdum á stríðstímum, en
þó síður en venjuleg borg.
Hvelfingin og veggimir gætu
orðið fyrir skemmdum af skot-
um og sprengingum. En það
mætti fljótlega bæta. Og á þjál-
ið mætti setja ýmisleg efni,
svo að óvinaflugvélar ættu
erfitt með að leita sér að skot-
marki í bænum, segir prófessor-
(Úr norsku).
MARGT A SAMA STAÐ
\Mdrgt et skxitjó
öja ekki lengur himm-
tunglin fyrir reykjarmekki.
SdJsia’saMatBiBgssiBBSiarstöllsía s <yre©srn'S«*íit
Meðal stjörnufræðinga og
sæfara niunu það þykja nokk-
ur tíðindi, að stjörnuathugunar -
stöðin í Greenwich, — hin
frægasta í heimi, — skuli nú
flytjast búferlum.
Ákveðið hefir verið, að at-
hugunarstöð þessi, sem verið
hefir á sínum stað, Greenwich
við Thames-fljót, neðan við
London, síðan árið 1675, skuli
nú fl'ut í Hurstmonceux-kast-
ala, sehi er í Susséx, um það bil
100 km. suðaustur af London.
Ástæðan til þessa flutnings er
sú, að í Greenwich er nú orðið
illt að stunda nákvæmar at-
huganir og gang himintungla
vegna reyks og óhreininda í
loftinu, sem stafa af miklum
verksmiðjurekstri allt í kring,
skipum á Thames o. s. frv.
Eíns og alkunna er, liggur
lengdarbaugurinn 0 um Green-
wich, samkvæmt ókvörðun -gl-
þjóðaráðstefnu. sem haldin
J var í Washington árið 1884
Hafa síðan öll ríki hsims miðað
við þetta, og skipt heiminum í
tímabelti svonefnd út frá 0-
baugnum í Greenwich. Meira
að segja hefir ekki frétzt, að
„alþýðulýðvelain hafi tekið
upp neinn einka-alþýðulengd-
arbaug, né heldur Rússar, sem
einnig munu miða við Green-
wich-bauginn.
Hin nýja athugunarstöð er
hins vegar 20 mínútum og 25
sekúndum fyrir austan Green-
wich og 36 mín. og 30 sek. suð-
ur af breiddarbaug Green-
wich. Tímamismunur hinnar
nýju Greenwich-stöðvar (hún
á að halda nafninu) og hinnar
gömlu er 1 mín. og 15 sekúndur.
Það er brazka flotamálaráðu-
neytið, sem sér um rekstur
Greenwich-stöðvarinnar, og er
sýnt þótti, að nauðsyn bæri til
að flytja hana var ákveðið að
kaupa Hurstmonöeuxbkastala
árið 1947 og landareign kastal-
ans, sem er um 400 ekrur. Byrj-
Menn ræða nokkuð um það sin
á milli, hvort hver og einn cr-
lendur maður, sem hingað kem-
ur, geti bótalaust farið í jökla-
leiðangur og hætt þar lifi sinu.
Og með þvi bakað Islendingitm
rnikið erfiði og útlát, ef illa teksl,
cins og tvívegis hefur komið íyr-
ir í surnar. Það mun að vísu þurfa
leyfi Rannsóknaráðs ríkisins til
þess að vinna að rannsóknastörf-
um hvers konar hér, og þá líka að
stofna til leiðangra í vísindalegu
augnamiði upp til jökla. En það
mun auðfengið oftast nær, og cr
ekkert við því að segja. En það
er annað atriði, og verður þvi
bezt lýst með því að birta bréf frá
einum lesanda Bergmáls, sem
fjallar um atriði, sem fleiri hafa
haft í huga.
Tryggingarfé óþarft?
„Bergmál. Viljið þér koma á
framfæri fyrir mig í blaði yðar
eftirfarandi fyrirspurn til réttra
aðila: Þurfa ekki erlcndir vis-
indamenn (eins og þeir þykjast
allir vera) að greiða liinu is-
lenzka riki tryggingarfé áður en
þeir fá leyfi til þess að ferðast
um liálendi landsins.
Eg spyr um þetta atriði vegna
þess sem ég las í leiðara Visis í
dag. En fyrir um það bil 20 ár-
um var ég meðal nokkurra áhuga
manna, sem voru að undirbúa
ferð til Grænlands.
Kostnaður við leit.
Leiðangurinn, sem átti að
verða nokkurs konar sumarfri,
strandaði á því, að danska sen.Ii-
ráðið liér vildi fá all mikla upp-
liæð í dönskum krónum sem
tryggingarfé, sem reyndist okkur
ofviða. Það var tekið fram við
okkur, að þetta væri aðeins gert
til þess að standa undir kostnaði
á leiðangri til að leita að okkur,
ef illa til tækist. Þeir vildu nefni-
lega fá tryggingarfé, sem vænt-
anlega hefði verið endurgreitt að
mestu, ef allir hefðu skilað sét’
heilum á húfi, án hjálpar danskra
aðila.“
Allmikill kostnaður.
Það mun yfirleitt ckki hafa
tíðkast hér að krefjast trygging-
arfjár af mönnum, sem hafa yer
ið i svonefndum vísindaleiðangr-
um uppi á hálendi landsins,- en
það er ágætt að bréfritarinn skuli
liafa drepið á þétta atriði. Það er
nefnilega ekki all lítill kestnaður
samfara víðtækum leitum eftir
týndum möqnum, eins og ber-
lega hefur komið í ljós í sumar.
Að vísu munu sjálfboðaliðar vera
margir, en ýmis tæki eru notuð
svo sem flugvélar og bilar og
kostnaður er við rekstur þeirra.
Það er auðvitað sjálfsagt að koma
öllimi til bjargar, sem eru i Iífs-
hættu, en þar fyrir væri það
ekki til of mikils mælst, að leið-
angrar settu tryggingarfé fýrir
nauðsynlegum' hjálparleiðangr-
um, ef til kæmi. Mér finiist atrið-
ið athugavérl.
Að lokum vil ég aðeins geta
atriðið í bréfi hans verður tekið
til meðferðar í Bergmáli seinna.
— kr.
að var að reisa kastalann árið
1440, og kostaði hann um 3.800
sterlingspund, sem þótti ó-
hemju fé þá. Ekki er vitað nema
um eina afturgöngu í knstalan-
um, en hún er frá 18. öld. Sagt
er, að dóttir eigandans hafi þá
verið svelt til bana af barn-
fóstru sinni, en síðan er aftur-
ganga stúlkunnar sögð reika
um ganga kastalans í leit að
mat.