Alþýðublaðið - 15.10.1928, Blaðsíða 2

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
í A.LÞÝBDBLABIÐ |
j kemur út á hverjum virkum degi. j
} Aigreiösla i Alpýðuhiisinu við !
í Hveriisgötu 8 opin trA kl. 9 árd.
} til kl. 7 síðd.
5 Skrifstofa á sama stað opin kl. j
} 91/,—lO'/j árd. og kl. 8 — 9 siðd. j
j Simar: 988 (afgreiðslan) og 2394 >
J (skrifstofan). [
j Verðlag; Áskriftarverð kr. 1,50 á >
} mánuði. Auglýsingarverðkr.0,15 £
; hver mm. eindálka. !
J Prentsmiðja: Alþýðuprentsmiðjan j
< (i sama húsi, simi 1294). j
Kaup sjómanna.
Hvað fá sjómennirnir mikinn
hluta af aflanum.
Það er ekki ýkja langt síðan
sú trú var almenn á Landi hér,
að íslenzkir menn gætu eigi
stjórnað stórum gufuskipum eða
staxfað á þeim til jafns við út-
ienda menn. Ihald þeirra tíma ein-
blíndi á ástandið, sem þá var, á
erlendu skipstjórana Qg skip.s-
hafnirnar og *iiugsuðu ' sem svo:
Svona hefir Jrað verið, svona er
það, þess vegna hlýtur það líka
jafnaii að vera svona. Vantraustið
á landsfólkið, fastheldnin við for-
dómana, hræðslan við breytingar
var þá, eins og erm, trúarjátning
íhakisms og lífsskoðun.
Nú hefir reynslan sýnt og sann-
að, hversu fáránleg villutrú þetta
vþr.
islenzkir sjómenn skipa nú
hvert rúm á stórskipaflotanum ís-
lenzka, auk þess sem margii'
þeirra vinna á erlendum skipum.
Það er vtöurkent af öllum, er
■tjil þ.ekkja, að þeir ,skar.i fraim úr
erlendum stéttarbræðrum sínum
flestum. Fiskimennirnir á togara--
fiotanum íslenzka bera langt af
skipshöfnum erlendu togaranna
yfirieitt Dugnaður þeirra, karl-
menska og áræði hefir oft ver-
ið rómað mjög og þó ekki um oL
Má með sannt segja, að Islemzkir
farmenn og fisidmenn beri hróð-
ur isiands víðar en flestar aðrar
stéttir þjóðarinnar.
Útgerðarmet)nirnir islenzku hafa
jafnan fúslega viðurkent þetta
bæði í ræðu og riti. Sú viður-
‘kenning er þeim ódýr, enda bæði
oft og vel úti látin.
Auðvitað þykir sjómonnunum
okkar, eins. og öðrum, lofið gott.
En það er ekki nóg:. Viðurkenn-
ingin sú er létt í v,asa og ekki
gjaidgeng tiL greiðslu á húsaleigu,
fæði og klæóum sjómannanna og
fjölskyldna þeirra. Önnur viður-
kenning &r þeim langtum maira
virði, sú, að útgerðarmenn sýni
með verkum sínum, að þeir
kunni að rneta dugnað, árvekni og
atorku sjóntannamta að miakieg-
leikum. Á þessu' hefir ósjaldan
■orðið misbrestur.
Nú eru sarpningaumleitanir
imillt sjómanna og útgerðarmainna
um það bil að hefjast. GeSst nú
útgerðarmönnum færi á að sýna
og sanna með verkum sínum, að
þeir kunni rétt að meta sjómenn-
ina, og störf þeirra.
Skal það ekki dr.egið í efa að
óreyndu.
Jafnan, þegar rætt heSir verið
um kaupgjaidssamningai, hefir
það verið viðkvæði útgerðár-
rnanna, að útgerðin gæti ekki orð-
ið við kröfum sjómanna vegna
fjárhagsörðugLefka, að hlutur sjó-
manna af aflafertgnum yrði o-f
stór, miðað við getu útgerðar-
tnnar, ef aö kröfunum væri
gengið.
Með því að búast má við, að
enn verði þessari mótbáru á lofti
haldið, er rétt að athuga, hversu
mikill, hluti af aflanum hef-ir kom-
ið í hlut skipverja undanfarið:.
Árið 1926 var óvenjulega tregt
aflaár, og veiðitími togaranna
iangtum styttri ezi venja er til.
Varð því aflahlutur sjómanna til-
tölulega hór það ár.
Á ölium togaraflotanum, 46
skipuin, unnu þetta ár 1153 menn.
Lætur nærri að störf þessara
rnanna á öllum togurum landsLns
séu unt 6840 mánaða vinna.
Samningsbundin mánaðarlaun
alira sjómanna á togaraflotanuai
1926 nántu tæpum. 1778t/a þús.
kr. og fæði um 513 þús. kr.
Mánaðarlaun og fæði samtals
22911/2 þús. kr. 1 fiskiskýrslum
fyrir þetta ár er verðmæti þorsk-
og siidarafla nxetið á 10740 þús.
kr. Samniltgsbundin mánaðarlaun
verða því uni 21,3% af verðmæti1
aflans. Sé miðað við verðmæti
íaflans i fiskiskýrslunum mun láta
nærrt, að þeim yfirmönnum á tog-
urunum, sein fá hundraðsblu'ta af
afla, hafi verið greiddar 564 þús.
kr. auk fastra mánaðarlauna.
Mánaðarlaun allra skipverja og
hundráðshluti af afla nema því
um 26,5o/o af verðmæti aflans.
Hundraðshlutinn einn er nær 20»/o
af allri launagxeiðslu útgerðar-
manna.
Að eins ltölega fjórði hlutinn
af andvirði fisk- og síldar-af'la
heíir þannig runnið til skipverj-
anna alira, frá þeim æðsta til þess
lægsta, sem kaup, fæði og hund-
raðshluti. Hina þrjá fjórðu hlut-
ana hafa útgerðarmenn tekið, auk
þess, sem þeir fengu af andvirði
iifrarinnar.
Kaup og bundraðs hlpti yfir-
manna var nærri því þriðjungur
þess, sem hinn hluti skipshafnar-
innar fékk.
Vinna háseta, matsveina og
kyndara, þeirra manna, sem leýsa
af hendi erfiðustu störfin, var
um 5470 mánaða vinina. Laun
þeirra og fæði 1832i/2 þús. kr.
eða 17°/o af verðmæti aflans.
, Þetta er miðað við togaraflot-
ann á iandinu öilu. En hvað er
um Reykjavík ?
Á togurunum frá Reykjavík
úrðu störfin nær 4330 mánaða
vinna. Kaup og fáeði sjómanna
I45Ó1/0 þús. kr. Verðniiæti þprsk-
og síldarafia talið 6925 þús. kr.
) ’ , ' ■ .' ■'' 1 .
HlutdeiJd háseta, matsveina og
kyndara í arði útgerðarinnar var
hin sama og fyrir alt landið, eða
17 °/o.
Til jafnaðar hafa laun háseta,
að meðtöidu fæði, þetta ár orðið
um 1850 krónur, auk lifrarhlut-
ar, en hann mun hafa verið ná-
iægt 600 krónum að meðaltali,
eða litlu hærri en fæðinu nemur
um borð. Hafa þeir því haft auk
fæðis um 1900 krónur tii upp-
jafnaðar. En tekjurnar voru afar
misjafnar þetta ár, því að veiði-
tími togaranna var frá 21/2—9
mánuðir.
Árið 1926 var, eins og áður
er sagt, óvenjulega ilt aflaár. Þó
fengu hásetar, kyndarar og mat-
sveinar að eirts 17 o/0 af fisk og
síldarafla það ár. Síðan hefir
kaupið lækkað, 1927 unt 10°/o og
1928 um 7o/o til viðbótar. Afl-
inn hefir aftur á móti verið ntiklu
meiri o.g verðið betra, einkum í
ár. Er því vel í lagt að gera ráð
fyrir, að kaup og fæði þessaS'a
manna hafi í ár numið 10—12<y0
af andvirði fisks og síldar.
Hækkun á launum þeirra, sem
næmi t. d.. 20«/o af fasta kaup-
iinu, mundi því ekki nema meiru
en h. u. b. 2 0/0 af fisk og síldar-
afla skipanna.
Yrði þó hiutur háseta, kyndara
og matsveina ekki yfix 14 0/0 af
afianum, eða að minsta kosti 3 0/0
lægri en árið 1926.
f Nýja Bíó í gær
Kl. 31/2 er húsið fult, hvert ein-
asta sæti sfcipað. Fjöldi manns
fyrir dyrum úti, verður aö snúa
frá.
Guðm. Kamban ílytur erindi um
harmsögu Ragnheiðar Brynjólfs-
dóttur.
Hann talar í 2 klukkustundir.
Hvaða prestur hér á landi anundil
geta haldið kirkjusöfnuði símtm
vaikandi svo lengi? Kamhan gerir
meira en halda söfnuðinum vak-
andi. Menn finna sig stadda í
helgiidómi. Enginn hreyfir legg
eða iið — í tvær klukkustiund-
ir — enginn lieyrist hósta. ~r.
Hvað er orðið af hóstanum, sem
skemmir hér annars alla fyrir-
lestra,?
Og þ ó er Karnban efcki að leika
á strengi tílfnininganna. Hann tal-
ar fil skynseminnar. Hann lýsir
mest iheimildum, les grúa af skjöl-
um, sem snerta sögupersönurn-
ar. Þessi gulnuðu, g&mlu skjöl
urðu sálu gæddir dýrgripir í hug-
um áheyrenda.
Kamban iætur sögurökin tala.
Hann er ekki að fimbuifamiba
um uppruna Völuspár. Hann er
ekki að kitla tilfinniingamar. En
við finnum, hve litlíi •nrunar, að
hugir áheyrenda vérði að eldi og
eysu. En Kamban hlýfir ökkur.
Hann beitir að eins litlu einu af
aflt listar sinnar. Við lininum
máttinn, sem brýzt um i djúpinu,
en fær ekki að brjótast út.
. Hver firn af gulli eru ekkií
geymd í sögu okkax, ef grafið
er til. Kamban brá upp sýnishond!
i gaer.
Ég segi fyrir rnig — og flesita
aðra, sem þarna voru, býst ég
við, — þökk fyrir lesturinn!
Við, sem þama vorum, veröum
að krefjast þess, fyrir hönd ann-
ara bæjarbúa, sem ekki hlýddu
á, að Kambatt endurtaki þetta er-
índi tvisvar' sinnum að írrinste
kosti.
P.
Erlend sfimskeytlc.
Khöfn, FB. 13. okt.
Loftferð „Zeppelins greifa“
Frá Berlín er símað^ Loftskipið
Zeppeiin greifi flaug i morgun
yfir norðvesturströnd Af fíku;
skömmu eftir hádegi yfir Ma-
deira og seint í gærkveldi yfir
Azoreyjar. Veiittist erfitt að ná
radiosínnlmndi, einkum við fjar-
lægax radiostöðvar. Radiostoð
löftskipsins ekki nægálega aiimik-
iil. Óhagstætt veður hefir seihkaíð
ioftskipinu um hálfan sólarhring.
Farþegarnir hafa verið töluvert
loftveikir. Veðrið er nú betra og;
getux loftskipið nú farið hraðara;
en áður.
Frá Byrd.
Frá London er símað: Byrd
lagði af stað í gæx fra San Pedro
í Caiiforníu áleiðis til Nýja Sjá-
lands. Hittir hann þar fyrir hina
þátttafcenduma í pólförinni ásamt
hjálparskipinu City of New York,
Þaðan fex. hann í nóvember til
póllandanna. Ætlar hann að hafia
aðalbækistöö sína átta hundruð
mílur enskar frá Suðurpólnum.
Skip sekkur kafbát.
Frá París er simað: Grískt skíp
htrfir siglt á irafckneskan kafbát
nálægt Vjgo. Kafbáturiinm söikk.
Gríska skiipið reyndi árangurs-
laust að bjarga skipshöfn kaf-
bátsins. Vom fjörutiu og þrir
menn á kafbátnum.
Slys af húshruninu í Prag.
Frá Prag er símað: Tuttugu ojg
sjö tmenn biðu baina, en nýhýsín
hér, hrundu- Húsameistarinn hefir
verið handtekinn fyrir að nofa
léiegt byggingarefni.
Handtekni blaðamaðurinn.
Frá París er símað: Stjóm|i
í Frakklandi hefir frestað að
framkvæma brottrekstur Horans,
"fréttaritata Hearst-blaðanna ame-
rísku, þangað til nánari rattn-
sófcn hefir farið fram viðvíkjandi
birting bréfsins. — Horan flýði
í gær. til Belgfu.
Khöfn, FB., 14. okt. "
Allslierjarverkfall i Lodz í
Póllandi. id
Frá Berlín er simað til Kaup-
mannahafnaralaðsins Soeialdemo-
kraten, að verklýðsfélög í pólska